Δ. Μουσμούτης : Από τον Οδυσσέα Ελύτη στον Μάνο Ελευθερίου

Ο Ανδρέας Κάλβος, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο Νίκος Καββαδίας. Ο Αλέξανδρος Παπαδιαμάντης, ο Τάκης Θεοδωρόπουλος, ο Μάνος Ελευθερίου. Ποιητές και συγγραφείς, κριτικοί, θεωρητικοί κι ιστορικοί παρελαύνουν στα είκοσι επτά κείμενα που περιλαμβάνονται στις Ανα-γνώσεις (εκδόσεις Πάπυρος). Ο λόγος για κείμενα δημοσιευμένα την τελευταία δεκαετία από το Οδός Πανός ως την Καθημερινή από τον διευθυντή του περιοδικού Ιστορία – και βραβευμένο με Βραβείο Δοκιμίου από την Ακαδημία Αθηνών (2011) Διονύση Μουσμούτη. Γιατί αποφάσισε να κάνει αυτή την έκδοση; Ποιο ήταν το κριτήριο της επιλογής του; Τι συνδέει τους ανθρώπους του λογοτεχνικού χώρου που συμπεριλαμβάνονται σ’ αυτές; Πως διαμορφώνεται το τοπίο στο συγγραφικό χώρο εν μέσω κρίσης και πως κατορθώνουν οι νέοι συγγραφείς να εξασφαλίσουν τα προς το ζην; Μια κουβέντα με τον συγγραφέα και κριτικό για ένα χώρο που δοκιμάζεται από την κρίση κι εξακολουθεί να αντέχει με αφορμή την παρουσίαση του βιβλίου του την Τετάρτη 30 Νοεμβρίου (ώρα 8 μ..μ.) στο σπίτι της Κύπρου.

- Γιατί αποφασίσατε να εκδώσετε τις Ανα-γνώσεις; Ποιο το καινούργιο που νομίζετε ότι θα προσφέρουν στο αναγνωστικό κοινό;

Απλούστατα μια άλλη αντίληψη, μια άλλη οπτική στην ανάγνωση ενός βιβλίου. Μια οπτική που, θα μπορούσα να πω, πιο εγκυκλοπαιδική. “Ανάγνωση” που να σχετίζεται με τη γνώση και την κατανόηση εκ μέρους του αναγνώστη των κωδίκων που λειτούργησαν κατά τη σύνθεση ενός κειμένου. Όσον αφορά τον λόγο της συγκεκριμένης έκδοσης, ακόμα δεν μπορώ να τον προσδιορίσω. Έγινε εξαίφνης. Σίγουρα όμως από ανάγκη «συν-ομιλίας» με ένα ευρύτερο κοινό πέραν αυτού που έχει διαβάσει ή ακούσει τα κείμενα που δημοσιεύω.

- Ποιος είναι ο στόχος σας, ο στόχος του συγγραφέα των Ανα-γνώσεων;

Να προκύψει μια περιδιάβαση σε συγγραφείς ­–περισσότερο ή λιγότερο γνωστούς– σε γραμματειακά είδη, ένα θα έλεγα διακειμενικό κριτικογραφικό παίγνιο που να αναδεικνύει συνάφειες και αποκλίσεις. Μια περιδιάβαση σε μια πνευματική παραγωγή που ποτέ δεν σταματά να προσφέρει πολύτιμους καρπούς. Να οδηγήσω τον αναγνώστη, μεγάλη κουβέντα αυτή, στην ανίχνευση του πως παράγεται ένα κείμενο έναντι του κειμένου. Nα προκαλέσω ίσως μια πράξη αποδέσμευσης από την κειμενική δύναμη. Όλα αυτά απέχοντας από άποψη, και από θέση, από κάθε φιλολογική ή λογοτεχνική κριτική, κάτι που δεν είναι στις αναζητήσεις μου ή στη γενικότερη οπτική μου.

- Πως μπορεί να συνδεθεί ο Ανδρέας Κάλβος με τον Τάκη Θεοδωρόπουλο κι ο Οδυσσέας Ελύτης με τον Μάνο Ελευθερίου; Ποιο είναι το κοινό νήμα που συνδέει το έργο και την προσωπικότητα των όσων αναφέρονται οι Ανα-γνώσεις;

Θα μπορούσα να συνδέσω τον Κάλβο με τον Ελύτη λόγω της απήχησης του έργου και της σκέψης τους, και γιατί και οι δύο διαμόρφωσαν ένα προσωπικό ποιητικό ιδίωμα, δημιούργησαν ένα δικό τους ποιητικό κόσμο. Ένα από τα ζητούμενά μου δεν είχε να κάνει μόνο με τη συνεισφορά τους στην ελληνική γραμματεία και στην επίδραση που ασκεί το έργο τους στο αναγνωστικό κοινό, αλλά κυρίως στην επίδρασή τους στην κατοπινή ποιητική δημιουργία. Δηλαδή, η συνάρτηση και η αλληλοδιαδοχή της ποιητικής γραφής, ή ακόμα πώς διαβάζεται η ποίησή τους από τους νεότερους ομοτέχνους τους, και εδώ σαφώς έχει να κάνει και ο Ελευθερίου. Εν ολίγοις θα μπορούσα να μιλήσω για συγκλίσεις και αποκλίσεις οι οποίες κατά τη γνώμη μου δεν παύουν να έχουν το ενδιαφέρον τους.

- Σε ποια περιοδικά κι εφημερίδες έχουν δημοσιευτεί τα κείμενα που περιλαμβάνει το νέο βιβλίο; Πόσα είναι τα αδημοσίευτα κείμενα; Πότε πρόκειται να δημοσιευτούν;

Τα κείμενα που συμπεριλαμβάνω στην έκδοση δημοσιεύθηκαν στην τελευταία δεκαετία σε πολλά λογοτεχνικά περιοδικά και ιστοσελίδες όπως Ακτή, Διαβάζω, Επτανησιακά Φύλλα, Ιστορία Εικονογραφημένη, Οδός Πανός, Πόρφυρας, Ραπόρτο, Ο Σίσυφος, Φρέαρ diavasame.gr και στις εφημερίδες Ελευθεροτυπία και Η Καθημερινή. Συμπεριέλαβα επίσης και κάποια τα οποία διαβάστηκαν σε συνέδρια ή άλλες εκδηλώσεις και δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Εδώ θα ήθελα να σου επισημάνω ότι τα περισσότερα κείμενά μου είναι αναθεωρημένα και ορισμένα συμπληρωμένα, ώστε οι πρώτες δημοσιεύσεις τους να αυτοκαταργούνται. Στην ερώτησή σου για το αν πρόκειται μελλοντικά να δημοσιευθούν κάποια ανέκδοτα, θα απαντήσω ότι δεν το γνωρίζω. Άλλωστε τα περισσότερα από τα σχετικά κείμενα που έχω γράψει είναι δημοσιευμένα, κάποια λίγα αδημοσίευτα που είναι στο συρτάρι μου δεν ξέρω στο μέλλον τα συμπεριλάβω σε κάποια έκδοση. Δεν ξέρω αν έχει κάποια σκοπιμότητα η δημοσίευσή τους, αν έχουν κάποιο ευρύτερο ενδιαφέρον.

- Στις σελίδες του βιβλίου βρίσκει κανείς κι ένα διάλογό σας με τη δημοσιογράφο ΄Ολγα Σελλά σε σχέση με το αν είναι μονομερής ο Μάνος Ελευθερίου. Γιατί αποφασίσατε να το συμπεριλάβετε στο νέο βιβλίο;

Ακριβώς γι’ αυτό που με ρωτήσατε, γιατί είναι διάλογος, γιατί ξεφεύγει από τον συγκεκριμένο τύπο παρουσίασης ή κριτικής αποτίμησης ενός βιβλίου. Δύο διαφορετικές απόψεις για ένα θαυμάσιο αλλά και “προκλητικό” μυθιστόρημα του Ελευθερίου. Το χαρακτηρίζω “προκλητικό” γιατί και δημιουργεί έρεισμα-πρόκληση για περαιτέρω συζήτηση, αλλά και σαν θέμα, από μόνο του, έχει ιστορικό ενδιαφέρον. Μιλώ για το μυθιστόρημα Η γυναίκα που πέθανε δυο φορές, το οποίο έχει ως θέμα τη δολοφονία της ηθοποιού Ελένης Παπαδάκη μετά τα Δεκεμβριανά. Αν και ο Ελευθερίου προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από την Ιστορία, αυτή τον ενέπλεξε στα γρανάζια της. Είναι πολύ δύσκολο να εμπνέεσαι μυθιστορηματικά από πραγματικά γεγονότα και ταυτοχρόνως να μην τα ερμηνεύεις, να μη διατυπώνεις κρίσεις και απόψεις. Η Ιστορία δεν είναι ένα πράγμα αμετακίνητο αλλά κάτι ζωηρό, καθώς υπόκειται στο υποκείμενο που τη δημιούργησε, τον άνθρωπο και τις απόψεις του. Ο διάλογός μας με την Όλγα Σελλά έχει να κάνει στο πόσο αντικειμενικός είναι ο Ελευθερίου στο βιβλίο του και οπωσδήποτε δεν έχει να κάνει με κριτική αποτίμηση, αλλά με την ιστορική αλήθεια.

-Στην Ελλάδα της κρίσης μπορεί κάποιος συγγραφέας να επιβιώσει χωρίς να κάνει άλλη δουλειά;

Γενικότερα και ασχέτως κρίσης, δεν υπάρχει στην Ελλάδα η απαραίτητη αγορά που θα μπορούσε να στηρίξει κάτι τέτοιο. Η κρίση βέβαια επιτείνει την κατάσταση. Η λογοτεχνία ηττήθηκε την περίοδο αυτή. Η οικονομική καταστροφή δεν δημιούργησε την ανάγκη για έκφραση αυτής της εμπειρίας με τη συνδρομή της λογοτεχνίας, ούτε βέβαια βοήθησε στην ανύψωση του ηθικού. Υποθέτω πως υπάρχουν κάποιοι συγγραφείς που τα καταφέρνουν να ζουν από την γραφή, αλλά και αυτοί πιστεύω αρκετά δύσκολα. Επίσης πολλοί γνωστοί και καθιερωμένοι συγγραφείς, για να είναι ευπώλητοι, οδηγούνται στον λαϊκισμό, ξεπέφτουν σε ευκολίες. Ξεχωρίζει η περίπτωση της εύπεπτης γυναικείας λογοτεχνίας, της αποκαλούμενης “ροζ” λογοτεχνίας, που, ας μην πω ανθεί, πάντως συνεχίζει να αντέχει ακόμα από την ανέμελη εποχή της χρηματιστηριακής ανόδου. Ελάχιστοι είναι πλέον οι εκδότες που είναι συνεπείς στην πληρωμή των δικαιωμάτων. Αρκετοί από τους συγγραφείς βιοπορίζονται με συναφείς με τη συγγραφή απασχολήσεις, είτε ως αρθογράφοι σε έντυπα, ως δημοσιογράφοι, είτε ως επιμελητές κειμένων. Την κατάσταση με τους νέους συγγραφείς, ας μην τη συζητήσουμε· εκτός του ότι αποποιούνται την είσπραξη δικαιωμάτων, τις περισσότερες φορές χρηματοδοτούν οι ίδιοι την έκδοση.

- Ποιό είναι το επόμενο βιβλίο που ετοιμάζετε;

Έχω έτοιμο ένα μυθιστόρημα, αλλά για την ώρα το έχω αφήσει να “ξεκουραστεί”, άγνωστο βέβαια αν αποφασίσω κάποια στιγμή να το εκδώσω. Έτοιμη προ ετών είναι μια μελέτη μου για την Ιστορία του θεάτρου στη Ζάκυνθο τον 19ο αιώνα, μέσα από ανέκδοτες αρχειακές πηγές, που θέλω να πιστεύω ότι σύντομα, μέσα στο 2017, θα κυκλοφορήσει. Την περίοδο αυτή δουλεύω μια βιογραφία του ηθοποιού Διονυσίου Ταβουλάρη, αυτού του πρωτοπόρου του νεοελληνικού θεάτρου. Μια βιογραφία που στηρίζεται σε ανέκδοτες αυτοβιογραφικές σημειώσεις του, ανατρέποντας πολλές βεβαιότητές μας για το ελληνικό θέατρο κυρίως στα τέλη του 19ου αιώνα αλλά και στις αρχές του 20ού.

Ποιος είναι ο Διονύσης Μουσμούτης

Ο Διονύσης Ν. Μουσμούτης είναι συγγραφέας, κριτικός, διευθυντής του περιοδικού Ιστορία, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1960. Έχει δημοσιεύσει, από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, σειρά μελετημάτων και άρθρων που αφορούν τα νεοελληνικά γράμματα και το θέατρο, κριτικές, καθώς και είκοσι βιβλία. Μελετήματα, δοκίμια και κριτικές του έχουν δημοσιευθεί σε περιοδικά, εφημερίδες, πρακτικά συνεδρίων, επετειακούς, αφιερωματικούς τόμους, συλλογικά έργα κ.α. Έχει εκλεγεί στα Δ.Σ. πολλών εταιρειών, επιστημονικών σωματείων, οργανισμών και πολιτιστικών φορέων. Το 2011 βραβεύτηκε από την Ακαδημία Αθηνών με το Βραβείο Δοκιμίου του Ιδρύματος Ουράνη για το βιβλίο του Ούγκο Φόσκολο, Ιστορικά και βιογραφικά παραλειπόμενα. Το τελευταίο του βιβλίο, Ανα-γνώσεις, Κείμενα για συγγραφείς και βιβλία (2015), κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Πάπυρος.

Info:

Παρουσίαση βιβλίου «Αναγνώσεις»

Τετάρτη 30 Νοεμβρίου (ώρα 8 μ.μ.)

Σπίτι της Κύπρου (Ξενοφώντος 2Α Αθήνα)

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr