Όταν στις 11 Νοεμβρίου η επιτροπή εμπειρογνωμόνων, που εξέτασε τους φακέλους υποψηφιότητας των ελληνικών πόλεων για τον τίτλο της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας της Ευρώπης 2021, αποφάσισε ομόφωνα να απονείμει τον τίτλο στην Ελευσίνα, πολλοί εξεπλάγησαν. Φαβορί ήταν πόλεις μεγαλύτερες, η Καλαμάτα και η Ρόδος, αλλά η Ελευσίνα παρουσίασε μια πλήρη ιδέα, που έπεισε την επιτροπή.«Δεν κρύψαμε τίποτα» λέει ο δήμαρχος Γιώργος Τσουκαλάς. «Δείξαμε και τα προβλήματά μας και τα προτερήματά μας». Ακόμα και τα προβλήματα η Ελευσίνα τα θεωρεί εργαλεία ανάπτυξης".
Με τίτλο «Μετάβαση στην EUphoria», η πρόταση της Ελευσίνας εστιάζει στην κεντρική πρόκληση που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη: στην ανάγκη επαναπροσδιορισμού της έννοιας και του περιεχομένου του «ευ» - το οποίο μεταγραφόμενο στα αγγλικά ισοδυναμεί με το ακρωνύμιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης – σε κοινωνικό, οικονομικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Δυο χρόνια κράτησε η προετοιμασία με την αρμονική συνεργασία μεταξύ όλων των φορέων, κάτι που τονίστηκε ιδιαίτερα στην πρώτη αυτή συνέντευξη τύπου.
Η Ελευσίνα είναι η παραγωγική μηχανή της ελληνικής οικονομίας, καθώς στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή παράγεται περίπου το 30% του ΑΕΠ της χώρας. Μέσα από τη διαδικασία της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας, η Ελευσίνα ως παραγωγική μηχανή της χώρας επιδιώκει να μετατραπεί σε ένα δυναμικό κέντρο δημιουργικότητας, καινοτομίας και έντασης γνώσης και σε κόμβο διασύνδεσης του ελληνικού πολιτιστικού χώρου με τον ευρωπαϊκό. Στη συστηματική δουλειά που έδειξαν συστρατεύτηκαν όλες οι δυνάμεις της πόλης και της ευρύτερης περιοχής: ο Δήμος, η Περιφέρεια, όλοι οι Δήμοι της Δυτικής Αττικής, οι παραγωγικές δυνάμεις της πόλης, μικρές και μεγάλες επιχειρήσεις της περιοχής, πολιτιστικοί σύλλογοι, κοινωνικοί φορείς όπως το Εργατικό Κέντρο Ελευσίνας.
Με την ανακήρυξη της πόλης σε Πολιτιστική Πρωτεύουσα της Ευρώπης ξεκινά η υλοποίηση του προγράμματός της, όπως αυτό έχει περιγραφεί στο φάκελο υποψηφιότητας. Η Ελευσίνα μπαίνει στην τροχιά του 2021 από σήμερα, προετοιμάζοντας τις υποδομές της πόλης που θα λειτουργήσουν και θα είναι βιώσιμες και μετά το 2021 όταν σβήσουν τα φώτα της Πολιτιστικής.
«Η δουλειά μας έχει αρχίσει και είμαστε σίγουροι ότι θα τα καταφέρουμε», συνεχίζει ο κ. Τσουκαλάς. «Στόχος μας είναι να βελτιώσουμε την καθημερινότητα της πόλης, στην καθαριότητα, στο περιβάλλον, στο παραλιακό μέτωπο, αλλά και να δραστηριοποιήσουμε τους πολίτες. Θεωρούμε σημαντική, προσδοκούμε και θα πάρουμε όλα τα μέτρα για τη συμμετοχή όλων των, ελευσίνιων και όχι μόνο, ειδικών σε διάφορα θέματα».
«Η πόλη της Δήμητρας και της Περσεφόνης, η πάλαι ποτέ κραταιά εργατούπολη, το παλιό ανθηρό βιομηχανικό κέντρο που δοκιμάζεται από ένα οικονομικό μοντέλο το οποίο απαξιώνει την εργασία και διαρρηγνύει τον κοινωνικό ιστό, εκφράζει ένα οικουμενικό μήνυμα, από το νότο ως το βορρά της Ευρώπης. Είναι το μήνυμα που απορρίπτει τα αδιέξοδα, εργάζεται για το σήμερα με το βλέμμα στραμμένο σε ένα μέλλον χωρίς τις «σκιές» του παρελθόντος. Είναι το μήνυμα ότι οι αξίες του ανθρωπισμού, της αλληλεγγύης, του πολιτισμού, πρέπει να παραμείνουν οι καθοριστικές για το μέλλον της Ευρώπης, αξίες» είπε η Περιφερειάρχης Ρένα Δούρου, ενώ η Υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου τόνισε ότι «φέροντας τον τίτλο, η Ελευσίνα έχει την ευκαιρία να αναμορφώσει και να μεταμορφώσει την υπάρχουσα εικόνα της πόλης, αποκαθιστώντας τις ιστορικές βιομηχανικές δομές της με στρατηγικές αστικές παρεμβάσεις, οι οποίες θα αναπλάσουν τις υποβαθμισμένες περιοχές της πόλης, αναβαθμίζοντας την ποιότητα ζωής των κατοίκων της, δημιουργώντας ένα πιο φιλικό και ανθρώπινο περιβάλλον εργασίας και διαβίωσης».
Το καλλιτεχνικό πρόγραμμα, το οποίο παρουσίασε η καλλιτεχνική Διευθύντρια Κέλυ Διαπούλη, παρουσίασε την ιδέα του καλλιτεχνικού προγράμματος της Ελευσίνας 2021 που συνοψίζεται στη φράση «Μετάβαση στην EUphoria». Τρεις τομείς αποτελούν τις τρεις Κεντρικές Θεματικές του προγράμματος. Η Θεματική EUrbanization που εστιάζει στις κοινωνικοπολιτικές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, η Θεματική The EU Working Classes που εστιάζει στις οικονομικές και εργασιακές προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα η Ευρώπη, και η Θεματική EUnvironment για την ανάγκη επαναπροσδιορισμού της σχέσης μας με το περιβάλλον.
Τα προγράμματα προσεγγίζουν τις κοινωνικοπολιτικές προκλήσεις της Ευρώπης, τη σχέση μας με τον Αραβικό κόσμο, αλλά και τη σχέση της πόλης με το συλλογικό φαντασιακό, ενώ στο πλαίσιο του προγράμματος «Περσεφόνη» δημιουργούνται στις γειτονιές της Ελευσίνας τρεις μεγάλοι κάθετοι κήποι, οι οποίοι θα λειτουργούν ως πολιτιστικά κέντρα γειτονιάς, συμβάλλοντας ταυτόχρονα στη βελτίωση του μικροκλίματος της περιοχής. Το «Ζωντανό Μουσείο» είναι το βασικό πρόγραμμα παρακαταθήκης της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας. Πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Αρχιτεκτονική Σχολή του ΕΜΠ, με συντονιστές τους Καθηγητές Βάνα Ξένου και Γιώργο Παρμενίδη και επιχειρεί να μετατρέψει όλη την πόλη σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο μουσείο. Κάθε πρόγραμμα περιλαμβάνει κεντρικές δράσεις που ξεκινούν ήδη από το 2017, κορυφώνονται το 2021, ενώ ορισμένες συνεχίζουν και μετά το 2021 ως παρακαταθήκη της Πολιτιστικής Πρωτεύουσας.
Ανάμεσα σε αυτά, η «Αγορά για την Ευρώπη», ένα διεθνές φεστιβάλ παραστατικών τεχνών, το EcoCulture Festival, το διεθνές φεστιβάλ site specific City Mysteries και οι Κάθετοι Κήποι, που φιλοδοξούμε να γίνουν εστίες πολιτιστικής δημιουργίας σε επίπεδο γειτονιάς. Το πρόγραμμα επενδύει σημαντικά στη διασύνδεση της ελληνικής σκηνής με την ευρωπαϊκή μέσω της δημιουργίας δικτύων και μέσα από συναντήσεις δικτύωσης που ξεκινούν ήδη από το 2017.
Όλες οι δράσεις του προγράμματος πραγματοποιούνται μέσα από συνεργασίες Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών. Έχουμε ήδη συνεργασία με φορείς όπως το Theatre de la Ville, το Διεθνές Δίκτυο για τις Σύγχρονες Παραστατικές Τέχνες ΙΕΤΜ, την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για την Τέχνη στο Δημόσιο Χώρο In Situ, την Ευρωπαϊκή Πλατφόρμα για το Σύγχρονο Χορό Aerowaves, το Fondazione Pistoletto και καλλιτέχνες όπως οι Rimini Protokoll, οι Wunderbaum, η Sasha Waltz, ο Romeo Castellucci κ.α.