Εθιμο που χάνεται στα βάθη της ιστορίας:Οι Μωμόγεροι σε κατάλογο της Unesco

Είναι ένα έθιμο που κρατά τις ρίζες του από τον 6ο αιώνα π. Χ.

Στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας της UNESCO εντάχθηκε το εθιμικό δρώμενο των Μωμόγερων, όπως τελείται σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης.

Από που βγαίνει το Μωμόγερος;

Τι είναι Μωμόγερος; Είναι η σύνταξη ενός ονόματος, που αναβλύζει από την ιστορία της αρχαιότητας και σημαίνει στην ποντιακή διάλεκτο ο εσχατόγερος, ο καρνάβαλος. Δύο σύνθετες λέξεις (Μώμος + γέρος). Ο Μωμόγερος ή αλλιώς τα Κοτζ(σ)αμάνια είναι ένα έθιμο, που πηγάζει από την ίδια την κοινωνία. Η λέξη Μωμόγερος διαπιστώνεται ότι έχει προέλευση από την μυθολογία, όπου αναφέρεται ότι ο Μώμος, η προσωποποίηση της μομφής και της κατάκρισης, ήταν ο γιος του Ύπνου και της Νύχτας.

Οι Μωμόγεροι και οι περιπέτειές τους

Το θεατρικό δρώμενο πιθανολογείται πως προήλθε από τον 6ο π.Χ. αι. από τις γιορτές των Μεγάλων Διονυσίων με βασικό χαρακτηριστικό του τον πολιτικό προσανατολισμό σε συσχέτιση με τα ιστορικά συμβάντα που έγιναν στον Τρωικό πόλεμο, όπου στην αναπαράσταση του κλεψίματος της νύφης, αυτός ο συμβολισμός θα πρέπει να είχε σχέση με την ωραία Ελένη. Αργότερα, ωστόσο, θα πρέπει να τροποποιήθηκε σύμφωνα με τις πολιτικές καταστάσεις της εκάστοτε εποχής.

Για παράδειγμα, η εκστρατεία του Μ. Αλεξάνδρου θα πρέπει να είχε ιδιαίτερη επίδραση στο δρώμενο αφού εξελίχθηκε να μιμείται το στρατό του Μακεδόνα στρατηλάτη. Το δρώμενο συνέχισε να διατηρείται αναλλοίωτο και μετά την κατάλυση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, αλλά και κατά τη διάρκεια των όσων υπέφεραν οι Πόντιοι από τους Κεμαλικούς Νεότουρκους. Ανάμεσα στους πρόσφυγες της υποχρεωτικής ανταλλαγής των πληθυσμών του 1923 ήταν οι Μωμόγεροι που πολέμησαν παλικαρίσια στα βουνά του Πόντου. Είναι εκείνοι που

Οι χορευτές εκείνοι λοιπόν ήταν αντάρτες στα βουνά, που όταν κατέβαιναν στα χωριά για προπαγάνδα, (Ξεσηκωμό του Γένους), φορούσαν την Μωμογερίστικη στολή τους και παρουσίαζαν έναν ομαδικό πολεμικό χορό εκτελώντας φιγούρες σαν ιδιαίτερες φάσεις του όλου χορού. Το φαινόμενο αυτό βέβαια παρατηρούνταν με παρόμοιο τρόπο και σε πολλά μέρη του ελλαδικού χώρου, όπου ντύνονταν καρναβάλια με τσολιαδίστικη στολή και έδιναν μηνύματα στους Έλληνες εναντίον των Τούρκων. Τα παραγγέλματα που τους έδινε ο αρχηγός τους ήταν στην τούρκικη γλώσσα, γιατί κωλύονταν να τα πει στην ελληνική, δείγμα κι αυτό του τούρκικου ζυγού.

Ειδικότερα...

΄Οπως αναφέρει ανακοίνωση του υπουργείου Πολιτισμού, η Διακυβερνητική Επιτροπή της Σύμβασης για τη Διαφύλαξη της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, στην 11η ετήσια συνεδρίασή της (Αντίς Αμπέμπα, Αιθιοπία 28.11-2.12.2016), στη συνεδρία της Τετάρτης 30 Νοεμβρίου 2016 ενέκρινε την εγγραφή στον Αντιπροσωπευτικό Κατάλογο της Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας των Μωμόερων, εθιμικού δρώμενου του Δωδεκαημέρου, όπως τελείται σε οκτώ χωριά της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης (Τετράλοφος, Άγιος Δημήτριος, Αλωνάκια, Σκήτη, Πρωτοχώρι, Κομνηνά, Ασβεστόπετρα, Καρυοχώρι), οι κάτοικοι των οποίων είναι κατά κύριο λόγο Πόντιοι, απόγονοι Ποντίων προσφύγων από την περιοχή της ορεινής Τραπεζούντας (Ματσούκα), οι οποίοι εγκαταστάθηκαν στην Ελλάδα το 1923.

Το έθιμο των Μωμόερων αποτελεί παράλληλα και ένα από τα σημαντικότερα στοιχεία συλλογικής ταυτότητας και αυτοπροσδιορισμού των Ποντίων, όχι μόνο των οκτώ χωριών της ευρύτερης περιοχής της Κοζάνης, αλλά και άλλων ποντιακών κοινοτήτων όπου τελείται το δρώμενο. Οι Πόντιοι, διασκορπισμένοι πλέον όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρο τον πλανήτη, λόγω των τραυματικών ιστορικών εμπειριών του 20ού αιώνα, του ξεριζωμού και της προσφυγιάς, αποτελούν περήφανους φορείς λαϊκών παραδόσεων βαθιά ριζωμένων στον χρόνο.

Το τέταρτο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η χώρα μας

Το εθιμικό δρώμενο των Μωμόερων είναι το τέταρτο στοιχείο Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς που εγγράφει η χώρα μας στον συγκεκριμένο κατάλογο της UNESCO. Είχαν προηγηθεί η εγγραφή της Μεσογειακής Δίαιτας (από κοινού με την Ιταλία, Ισπανία, Μαρόκο, Πορτογαλία, Κύπρο, Κροατία), η Παραδοσιακή Μαστιχοκαλλιέργεια στη Χίο, καθώς και η Τηνιακή Μαρμαροτεχνία.

Οι άλλοι φάκελοι υποψηφιότητας που έχει υποβάλλει η Ελλάδα

Φακέλους υποψηφιότητας για εγγραφή στον ίδιο κατάλογο της UNESCO έχει υποβάλει η χώρα μας για το Ρεμπέτικο (η υποψηφιότητα θα αξιολογηθεί από τις αρμόδιες επιτροπές της UNESCO το φθινόπωρο του 2017), ενώ με πρωτοβουλία της Ελλάδας και της Κύπρου προετοιμάζεται από κοινού με άλλα κράτη-μέλη της Σύμβασης η υποβολή φακέλου για την Τέχνη της Ξερολιθιάς (2018).

Τον φάκελο υποψηφιότητας των Μωμόερων, όπως και όλων των άλλων υποψηφιοτήτων, επιμελήθηκε η αρμόδια για την εφαρμογή της Σύμβασης στην Ελλάδα υπηρεσία του ΥΠΠΟΑ, η Διεύθυνση Νεώτερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς, με την ενεργό συμμετοχή των οκτώ κοινοτήτων που τελούν το δρώμενο και τη συνδρομή της λαογράφου κ. Μυροφόρας Ευσταθιάδου.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr