Φωτογραφικό οδοιπορικό της Μικρασιατικής εκστρατείας από τον Δ. Κυρμιζάκι

Μια Φωτογραφική Αποκάλυψη στις αρχές του 20ου αιώνα. Η πρόσφατη ανακάλυψη ενός φωτογραφικού αρχείου από τη Μικρασιατική Εκστρατεία του ερασιτέχνη φωτογράφου Δημοσθένη Κυρμιζάκι έρχεται να προστεθεί στον κατάλογο των ανέκδοτων άγνωστων και αδιερεύνητων έργων με ιστορική και καλλιτεχνική αξία. Το υλικό αυτό Το έργο αυτό εκπλήσσει τόσο ως προς την περιγραφική ικανότητα του φωτογράφου όσο και ως προς τη φωτογραφική του δεινότητα, η οποία είναι άξια βαθύτερης συγκριτικής μελέτης.

Η δημοσίευση του φωτογραφικού υλικού του Δημοσθένη Κυρμιζάκι έρχεται να συμπληρώσει ένα κενό στο χώρο της πολεμικής φωτογραφίας που έχει ήδη προσδιοριστεί από επαγγελματίες φωτορεπόρτερ, ερασιτέχνες φωτογράφους, εθελοντές στρατιώτες και αξιωματικούς που η φωτογραφική μηχανή αποτελούσε αναπόσπαστο συμπλήρωμα του εξοπλισμού τους.

Ο Δημοσθένης Κυρμιζάκις γεννήθηκε τον Ιανουάριο του 1892. Γόνος μιας εύπορης, καλλιεργημένης αστικής οικογένειας των Χανίων, το 1916 κατατάχθηκε ως έφεδρος στην Γεωγραφική Υπηρεσία Στρατού. Σκοτώθηκε σε ηλικία 48 ετών, στην πρώτη αεροπορική επιδρομή των Ιταλών στα Χανιά, την 1η Νοεμβρίου του 1940.

Το υλικό από τη Μικρασιατική Εκστρατεία συντίθεται σε 6 πανόδετα χειροποίητα, από τον ίδιο, κατά τη συνήθεια της εποχής, άλμπουμ, με φωτογραφίες τυπωμένες σε διαστάσεις 5,5Χ7,5 (926 φωτογραφίες) που αντιστοιχούν στο μέγεθος των αρνητικών και είναι τυπωμένα εξ επαφής ( contact ), χωρίς τη χρήση μεγεθυντήρα.

Οι σελίδες των άλμπουμ έχουν διαφορετικά χρώματα (ανθρακί, γκρι, καφέ) πάνω στις οποίες ο Κυρμιζάκις κολλούσε με ιδιαίτερη επιμέλεια τις φωτογραφίες προσθέτοντας χειρόγραφες λεζάντες, παρατηρήσεις ή αναμνήσεις ακόμα και στίχους ποιητών ή αποφθέγματα σημαντικών προσώπων, με λευκή σινική μελάνη και με άψογο γραφικό χαρακτήρα. Κάθε σελίδα έχει διαφορετική διάταξη και φιλοξενεί από μία έως πέντε φωτογραφίες με διαφορετικά περιγράμματα να τις οριοθετούν. Τόσο η σύνθεση και το ταίριασμα των φωτογραφιών σε κάθε σελίδα όσο και τα εύστοχα κείμενα που τις συνοδεύουν προσφέρουν μια πλήρη εικόνα των τόπων που πέρασε και των γεγονότων που έζησε, κατά τη διάρκεια της συμμετοχής του στην εκστρατεία.

Το εκδοθέν Λεύκωμα περιλαμβάνει και τα έξι άλμπουμ, χωρίς καμία παρέμβαση στις φωτογραφίες, στις λεζάντες και στο σχεδιασμό που εκείνος είχε επιλέξει.

Η φωτογραφική ματιά του Δημοσθένη Κυρμιζάκι

Η φωτογραφική δεινότητα του Δημοσθένη Κυρμιζάκι, στην προσέγγιση τόσο των στιγμιότυπων που χαρακτήρισαν την πορεία του, όσο και των χώρων που την περιέβαλε κάθε φορά εκπλήσσει γιατί, σε μια εποχή με πολύ μικρή φωτογραφική παιδεία στην Ελλάδα, αναδεικνύεται ένα βαθύ φωτογραφικό ένστικτο.

Πρόκειται για ένα προσωπικό φωτογραφικό ημερολόγιο-οδοιπορικό του νεαρού υπολοχαγού Κυρμιζάκι μέσα από το οποίο μοιάζει να θέλει να κρατήσει στη μνήμη του όλα όσα τα μάτια του αντίκρισαν ακολουθώντας την εκστρατεία, τόσο κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων όσο και κατά το χρόνο που αφιέρωνε στις προσωπικές του περιηγήσεις, απαθανατίζοντας εικόνες και στιγμές με μια ματιά γεμάτη απόλαυση και ενθουσιασμό.

Ο πολύπλευρος θεματικός χαρακτήρας στις φωτογραφίες του αντανακλάται και σε φωτογραφίες τοπίων, αρχαιοτήτων, λαογραφικών στοιχείων και οικισμών. Παράλληλα με τη φωτογράφιση του στρατού σκιαγραφεί ένα ιστορικό και φωτογραφικό οδοιπορικό των τόπων από τους οποίους διέρχεται, καταγράφοντας με το φακό του αρχιτεκτονικά, ιστορικά μνημεία και τη γεωφυσική μορφή τους. Το ενδιαφέρον του για οτιδήποτε εθνογραφικό, το προσεγμένο φωτογραφικό πλαίσιο, τα επιλεγμένα θέματά του μαρτυρούν την ευρύτερη καλλιέργειά του, την ευαισθησία του και την αγάπη του για την ίδια τη φωτογραφική διαδικασία.

Στο έργο του δεν συναντάμε ευκολίες, στημένες πόζες με έντονη την επική έξαρση ή απλή τοπιογραφία των περιοχών. Αποστασιοποιημένος, με βαθιά ανάγκη για διερεύνηση του τόσο νέου εκφραστικού μέσου αποφεύγει συστηματικά τη ρητορικότητα και το μελόδραμα ακόμα και όταν πρόκειται για ιδιαίτερα ‘’δύσκολα’’ θέματα, αναζητώντας να εμπλουτίσει την απλή περιγραφή τόπων και τρόπων ζωής με ένα προσωπικό αισθητικό περίβλημα.

Ελευθερές - Μικρά Ασία - Κομοτηνή. Η φωτογραφική ματιά τού Δημοσθένη Κυρμιζάκι στο μαγικό χώρο της Ανατολίας μαζί με το 5ο Σύνταγμα Πεζικού που αγωνίστηκε για να κατορθώσει το ακατόρθωτο, αποφορτίζει σημαντικά τη διάχυτη εθνοκεντρική ένταση εκείνων των ημερών και αποδεσμεύει τη ματιά από την επική έξαρση πολλών άλλων φωτογράφων. Τοποθετεί τα ιστορικά δρώμενα μέσα σε ένα ταξίδι που παρότι καθορίζεται από τραγικά γεγονότα είναι γεμάτο ποίηση, ενθουσιασμό και ελπίδα.

Νίνα Κασσιανού

Δρ., Ιστορικός Φωτογραφίας

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr