Γκούσταβ και Αλμα Μάλερ: Η ιστορία της ζωής δύο ανθρώπων γεμάτων πάθος

Ενας από τους πιο ιδιοφυείς συνθέτες όλων των εποχών

Λέγεται ότι μια μέρα ένας επισκέπτης στο εξοχικό του κοίταζε τη θέα. Ο Μάλερ του απάντησε το εξής αποστομωτικό: "Μην κοιτάς τη θέα. Την έχω ήδη συνθέσει"...

Λίγοι γνωρίζουν ότι αυτός ο ιδιοφυής σκηνοθέτης ταλανιζόταν από διάφορα προβλήματα. Ξεκινώντας από τη δύσκολη, γεμάτη στερήσεις, παιδική ηλικία, τότε που ο μικρός Γκούσταβ βίωσε τον ρατσισμό ως Εβραίος και μέλος της αυστριακής μειονότητας στη σημερινή Τσεχία, την κακοποίηση της μητέρας από τον βίαιο πατέρα του ως και τα 13 αδέλφια του που υπέφεραν από ασθένειες και έφευγαν από τη ζωή το ένα μετά το άλλο.

Όλα αυτά δεν θα μπορούσαν παρά να διαμορφώσουν έναν χαρακτήρα ασταθή,θυελλώδη, βαθιά αντιφατικό. Στοιχεία που αναγνώρισε και ο πατέρας της ψυχανάλυσης, Ζίγκμουντ Φρόιντ, όταν ο Μάλερ τον επισκέφθηκε στις 26 Αυγούστου του 1901. Την περίοδο εκείνη ήταν απελπισμένος και αναζητούσε έναν τρόπο να αντιμετωπίσει την κρίση στο γάμο του με την – κατά 22 χρόνια νεότερή του - Μαρία Άλμα Σίντλερ, με την οποία απέκτησε δύο κόρες. Οι δυο άνδρες συναντήθηκαν στη Βιέννη, και μετά από έναν τετράωρο περίπατο, ο Φρόιντ κατέληξε ότι ο "ασθενής" έπασχε από το "οιδιπόδειο σύμπλεγμα", μεταξύ άλλων γιατί και η μητέρα του ονομαζόταν Μαρία. Ο ίδιος βέβαια δεν συμμερίστηκε την άποψη του γιατρού ενώ σχολίασε καυστικά την προσοχή του στη λεπτομέρεια λέγοντας "Αυτός την τρίχα την κάνει τριχιά!" Η συνεδρία δεν επαναλήφθηκε αλλά ο Μάλερ κατάφερε να κρατήσει κοντά του την – ήδη από τότε ερωτευμένη με τον Βάλτερ Γκρόπιους- Άλμα μέχρι το τέλος της ζωής του, το 1911.

Ο Γκούσταβ Μάλερ μπορεί κατά τη διάρκεια της ζωής του να έγινε γνωστός κυρίως ως μαέστρος, αλλά η σχέση του με τη σύνθεση άρχισε από πολύ νωρίς. Σε ηλικία τεσσάρων ετών, συνεπαρμένος από το πιάνο και το ακορντεόν ξεκίνησε να γράφει μουσική, ενώ έξι χρόνια αργότερα έδωσε και την πρώτη του συναυλία ως πιανίστας. Αντλούσε έμπνευση από τη φύση όπου περνούσε μεγάλο μέρος της ημέρας, περπατώντας, κολυμπώντας ή κάνοντας ποδήλατο, αφού συνέθετε νωρίς το πρωί.

Ωστόσο, ο εκκεντρικός και σίγουρα ενδιαφέρων χαρακτήρας του δεν αναδεικνυόταν μόνο στην προσωπική του ζωή. Χαρακτηριστικό του σχεδόν τυφλού μουσικού του πάθους είναι το γεγονός ότι, το 1889 σε συναυλία που διηύθυνε στη Βουδαπέστη, το υποβολείο άρπαξε φωτιά, όμως εκείνος συνέχισε ενώ οι φλόγες τύλιγαν τη σκηνή κι ο καπνός γέμιζε την οροφή. Η ορχήστρα διέκοψε μόνο όταν έφτασε η πυροσβεστική, και έπειτα συνέχισε από το σημείο όπου είχε διακόψει. Αλλά και η συμπεριφορά του απέναντι στις ορχήστρες με τις οποίες συνεργαζόταν έχει αφήσει ιστορία. Ο Μάλερ επιθυμούσε να ακούει ακριβώς αυτό που είχε στο μυαλό του, χωρίς το παραμικρό λάθος μέσα σε κλίμα στρατιωτικής πειθαρχίας. Οι μουσικοί λέγεται ότι τον μισούσαν, αλλά και τον φοβόντουσαν, οπότε δεν είχαν άλλη επιλογή απ’ το να αποδίδουν όσο καλύτερα μπορούσαν.

Το έργο του, όπως το έχει θέσει και μια από τις εμβληματικές φυσιογνωμίες της μεταπολεμικής μουσικής σκηνής, ο συνθέτης Πιερ Μπουλέζ "φέρνει τα πάνω κάτω στο χώρο της συμφωνίας, ‘καταστρέφοντας’ αυτό το οργανωμένο πεδίο με το να εισάγει τα φαντάσματά του μες στο ιερό της λογικής". "… Είναι ένα μη ομοιογενές σύμπαν –αν δικαιούται να μιλήσει κανείς για κάτι τέτοιο- που ριψοκινδυνεύει την ασυναρτησία, νομιμοποιώντας μεθόδους όπως την παραπομπή ή την παρωδία. Ο κόσμος του Μάλερ μας καθοδηγεί εκ νέου να ακούμε με μεγαλύτερη ποικιλία, αμφισημία και πλούτο".

Το ζήτημα ΄Αλμα

Η Άλμα Μάλερ ή όπως είναι πιο γνωστή, η χήρα των τριών τεχνών όπως είναι γνωστή η μούσα και μοιραία σύζυγός του, ήταν μία καλοανατεθραμμένη καλλονή με έφεση στις τέχνες. Μάλιστα όταν ήταν νέα είχε συνθέσει κάποια Λήντερ, τα οποία ωστόσο ο Μάλερ την απέτρεψε από το να τα δημοσιοποιήσει, πράξη για την οποία θα μετάνιωνε πικρά. Υπήρξε με διαδοχική σειρά σύζυγος του συνθέτη Γκούσταβ Μάλερ, του ζωγράφου Όσκαρ Κοκόσκα, του αρχιτέκτονα Βάλτερ Γκρόπιους και του μυθιστοριογράφου Φραντς Βέρφελ. Το σαλόνι της συγκέντρωνε την αφρόκρεμα των καλλιτεχνών της Βιέννης πρακτική που συνέχισε όταν μετά το θάνατο του Μάλερ, πήγε να ζήσει στο Λος Αντζελες.

Η Άλμα έζησε πενήντα επιπλέον χρόνια ύστερα από τον θάνατο του Μάλερ, κι ανέλαβε ενεργό δράση, εκδίδοντας υλικό που αφορούσε τη ζωή και το έργο του αποθανόντος συζύγου της. Παρ' όλα αυτά, η προσέγγισή της στην προσωπικότητα του μεγάλου συνθέτη έχει κατηγορηθεί από κάποιους ως αναξιόπιστη και παραπλανητική, κάτι που έχει αποτελέσει το επονομαζόμενο «Ζήτημα της Άλμα». Έχει κατηγορηθεί για παράδειγμα ότι πλαστογράφησε την αλληλογραφία της με τον σύζυγό της, παρουσιάζοντάς τον έτσι περισσότερο αρνητικά απ' ό,τι θα άρεσε σε κάποιους ιστορικούς.

Το τραγικό τελος

Ο Γκούσταβ Μάλερ είχε βασανιστεί από ασθένειες, όπως ο στρεπτόκοκκος αλλά και η οξεία καρδιοπάθεια, που τελικά κόστισε τη ζωή του. Η χήρα του Μάλερ ανέφερε ότι η τελευταία φράση του ήταν: "Μότσαρτλ!" (Βιενέζικο υποκοριστικό: "μικρούλη μου Μότσαρτ", "dear little Mozart!"). Θάφτηκε ύστερα από επιθυμία του δίπλα στην κόρη του Μαρία Άννα, η οποία πέθανε σε ηλικία τεσσάρων ετών από διφθερίτιδα, στο Κοιμητήριο Γκρίντσινχ της Βιέννης. Η ταφόπλακα έγραφε όπως ο ίδιος ζήτησε, μόνο το όνομά του. Ο στενός του φίλος Μπρούνο Βάλτερ, περιέγραψε την κηδεία του ως εξής: "Στις 18 Μαΐου 1911, πέθανε. Το επόμενο απόγευμα, όταν μεταφέραμε το φέρετρο στο Κοιμητήριο Γκρίντσινχ, ξέσπασε τόσο δυνατή καταιγίδα που ήταν αδύνατον να προχωρήσουμε. Το πλήθος αν και πολυάριθμο, ακολουθούσε την πομπή σε νεκρική σιγή. Την στιγμή που τελικά το φέρετρο αποτέθηκε, ο ήλιος φάνηκε πίσω από τα σύννεφα".

Info:

Κύκλος Μάλερ VII

2/11/2018 (20:30)

Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών

www.megaron.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr