Η έφορος στο TOC: Ποιος είναι ο νεκρός στο ναυάγιο των Αντικυθήρων

Είχε καταιγίδα όταν η ρωμαϊκή ορκάς (το βαρέων ιστιοφόρο χωρητικότητας περίπου 300 τόνων) βυθίστηκε ανοικτά από τη βραχώδη ακτή των Αντικυθήρων κάπου εκεί μεταξύ 87- 63 π.Χ αποτελώντας μέχρι σήμερα ένα από τα πιο διάσημα ναυάγια όλων των εποχών. Η βύθισή της θα πρέπει να ήταν βίαιη και το φορτίο που μετέφερε καταπλάκωσε και εγκλώβισε τους επιβαίνοντες σ' αυτήν αν αναλογιστεί κανείς τι «μαρτυρούν» τα νέα ευρήματα που πρόσφατα ανακοινώθηκαν και μέχρι σήμερα ήταν βυθσιμένα στη σιωπή στον πάτο της θάλασσας:

Ο νεκρός καταπλακώθηκε. Αυτό μαρτυρούν, όπως μαθαίνουμε, τα σπασμένα οστά. Μεταξύ αυτών, κρανίο, μεγάλα και μικρότερα οστά ανθρώπου που ναυάγησε. Τη μεγάλη σημασία των ευρημάτων υπογραμμίζει το ότι είναι από τις λίγες φορές που έχει εντοπιστεί σκελετικό υλικό σε ναυάγιο και η πρώτη φορά που εντοπίζεται κρανίο στο συγκεκριμένο ναυάγιο.

«Είναι πολύ λίγες φορές που έχει βρεθεί σκελετικό υλικό σε ναυάγια και στο συγκεκριμένο ναυάγιο είναι ο πέμπτος σκελετός. Οι άλλοι τέσσερις σκελετοί είχαν εντοπισθεί στα ναυάγια του 1900 -1901 αλλά και το 1976 όταν την έρευνα έκανε ο Ζακ Υβ Κουστώ. Ναί, είναι η πρώτη φορά που εντοπίζεται κρανίο», επιβεβαιώνει στο TheTOC η προϊσταμένη της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, Αγγ. Σίμωσι.

¨Οπως μας πληροφορεί η ίδια, το ναυάγιο των Αντικυθήρων ήταν ένα βίαιο γεγονός. Τι το αποδεικνύει; «Το συγκεκριμένο σκελετικό υλικό βρέθηκε μέσα σε ανασκαφική τομή - δεν ήταν επιφανειακό εύρημα. Φαίνεται ότι από πάνω του έπεσαν πολλά πράγματα. Δείχνει ότι κατά κάποιο τρόπο το πλοίο "μπατάρισε", ξεκίνησε να παίρνει μια κλίση και μετά βυθίστηκε».

Τα ευρήματα αυτά (τα οποία ανασύρθηκαν στη δεύτερη ανασκαφική περίοδο στο διάσημο Ναυάγιο των Αντικυθήρων, που διεξήχθη από τις 28 Αυγούστου μέχρι τις 14 Σεπτεμβρίου) θα σταλούν σε εξιδικευμένα εργαστήρια προκειμένου να γίνουν οι προγραμματιζόμενες ανθρωπολογικές και γενετικές (DNA) αναλύσεις που θα δώσουν στοιχεία για τον νεκρό που εντοπίστηκε: Ηταν άντρας ή γυναίκα, ποιά ήταν η ηλικία του, ποιές ήταν οι διατροφικές του συνήθειες και γενικά ο τρόπος της ζωής του; Οι απάντήσεις που θα δοθούν θα προσφέρουν πολλές πολύτιμες πληροφορίες για το Ναυάγιο αλλά και την εποχή του.

«Οι απαντήσεις που θα πάρουμε θα μας φωτίσουν σε πολλά ζητήματα: Αν, για παράδειγμα, ο νεκρός αποδειχτεί ότι ήταν γυναίκα, δεν θα συμπεριλαμβανόταν στο πλήρωμα αλλά θα ήταν επιβάτης. Κάτι τέτοιο δείχνει ότι τα εμπορικά πλοία κατά την αρχαιότητα, εκτός από εμπορική δραστηριότητα, μετέφεραν κι ανθρώπους», μας λέει η κυρία Σίμωσι.

Οι έρευνες διεξήχθησαν σε δυο φάσεις. Η πρώτη τον Ιούνιο του 2016 (με ευρήματα όπως χρυσό δαχτυλίδι και μαρμάρινα κομμάτια αγαλμάτων) και τον Σεπτέμβριο του 2016 με τα προαναφερθέντα ευρήματα, αλλά και την καταπειρατειρία - το βυθόμετρο.

«Οι έρενες θα συνεχιστούν και το 2017 σε μικρά χρονικά διαστήματα. Η περιοχή είναι δύσκολη να προσεγγιστεί: Εχει κυματισμούς και ισχυρούς ανέμνους», μας πληροφορεί η κυρία Σίμωσι. «Η έρευνα είναι συνεργατική και γίνεται μαζί με το Ωκεανογραφικό Ινστιτούτο του Woods Hole. ΄Ολα αυτά τα νέα στοιχεία μας ενθαρρύνουν να προχωρήσουμε...»

Πότε αναμένεται να δώσουν απαντήσεις οι ανθρωπολογικές και γενετικές (DNA) εξετάσεις; «Σε σύνομο χρονικό διάστημα. Θα προσπαθήσουμε όσο το δυνατό συντομότερα να μάθουμε. Να πούμε σε ένα μήνα... Θα γίνουν ανακοινώσεις», απαντά η κυρία Σίμωσι.

Τα ευρήματα του Ναυαγίου των Αντικυθήρων του δεν αποτελούν ένα κλειστό σύνολο, αφού το φορτίο του χρονολογείται από τον 4ο έως και τον 1ο αι. π.Χ. και υποδεικνύει την πρώτη γνωστή εμπορία έργων τέχνης του δυτικού κόσμου με φορτηγό πλοίο.

Xρονικό της ανακάλυψης

Τον Οκτώβριο του 1900, μια ομάδα σπογγαλιέων υπό τον Δημήτριο Κοντό αποφάσισε να κρυφτεί από έντονη καταιγίδα κατά την επιστροφή του σπογγαλιευτικού από την Τυνησία στο νησί Αντικύθηρα. Όντας εκεί άρχισαν καταδύσεις για σπόγγους στην ακτογραμμή του νησιού.

Ο πρώτος που είδε το ναυάγιο στα 45 μέτρα ήταν ο Ηλίας Σταδιάτης, ο οποίος έδωσε σήμα για ανάδυση. Περιέγραψε τη σκηνή και επειδή υπήρξαν αμφιβολίες καταδύθηκε ο ίδιος ο Κοντός, για να επιστρέψει στην επιφάνεια με το μπρούντζινο χέρι ενός αγάλματος. Περιμένοντας την καταιγίδα να κοπάσει, οι δύτες περισυνέλεξαν όσα περισσότερα τέχνεργα μπορούσαν από το ναυάγιο.

Μαζί με το υπουργείο παιδείας και το βασιλικό πολεμικό ναυτικό οι σπογγαλιείς ανέλκυσαν σειρά τεxνέργων. Ο θάνατος ενός δύτη και η παράλυση άλλων από τη νόσο των δυτών έδωσε τέλος στην επιχείρηση το καλοκαίρι του 1901. Χρειάστηκαν 75 χρόνια για να επανέλθει στο ναυάγιο ο Γάλλος αξιωματικός Ζακ Υβ Κουστώ το φθινόπωρο του 1976, και να ανακτήσει περισσότερα.