Στο θέατρο ανεβαίνει για πρώτη φορά μία παράσταση για το τραγικό δυστύχημα των Τεμπών, που άφησε πίσω του 57 νεκρούς και χιλιάδες αναπάντητα ερωτήματα.
Το νέο θεατρικό έργο "Ήταν η κακιά η (χ)ώρα", της Κέλλυς Παπαδοπούλου σε σκηνοθεσία της Ειρήνης Κανελλοπούλου, το οποίο ανεβαίνει στο Θέατρο 104, αφορά στο δυστύχημα στα Τέμπη και αποτελεί "μια απόπειρα αντίστασης στη λήθη", όπως χαρακτηριστικά αναφέρουν οι συντελεστές της παράστασης.
Δύο χρόνια μετά το δυστύχημα που στοιχειώνει ολόκληρη τη χώρα, με την ανάληψη ευθυνών να παραμένει σε εκκρεμότητα και τις οικογένειες να ζητούν δικαιοσύνη για τους αγαπημένους τους, μια ομάδα νέων ηθοποιών, ύστερα από πολύμηνη έρευνα συζητήσεων με συγγενείς των θυμάτων και επιζώντες, επιχειρεί να επικοινωνήσει τις σκέψεις και τα συναισθήματα εκείνων που έμειναν πίσω και να εξετάσει τα αναπάντητα ερωτήματα που γεννήθηκαν εκείνο το μοιραίο βράδυ.
Όπως αναφέρει στο TheTOC η σκηνοθέτης της παράστασης Ειρήνη Κανελλοπούλου, "συναντηθήκαμε με συγγενείς των θυμάτων και επιζώντες προσπαθώντας η έρευνα μας να είναι όσο πιο πολύπλευρη γίνεται, δηλαδή να συνομιλήσουμε με γονείς, συντρόφους, αδέρφια, παιδιά και ανθρώπους που επέβαιναν εκείνο το βράδυ στο μοιραίο τρένο".
"Όσον αφορά στη συλλογή των μαρτυριών, απαιτούνταν μια φροντίδα ώστε να μην έρθει κανείς σε δύσκολη θέση, να μην αναγκαστεί να έρθει σε επαφή με κάποια μνήμη που δεν μπορούν να διαχειριστεί μέχρι στιγμής και φυσικά να ισορροπήσουμε κι εμείς μέσα σε αυτό", λέει η ίδια, αναφορικά με το κομμάτι της έρευνας για την παράσταση.
"Οφείλουμε να μην ξεχάσουμε. Για αυτούς που έφυγαν, για αυτούς που έμειναν πίσω και για εμάς τους ίδιους", τονίζει η κ. Κανελλοπούλου.
Πώς αποφασίσατε να ανεβάσετε τη συγκεκριμένη παράσταση;
Ήμασταν με τον τότε απλώς γνωστό μου και πλέον συνεργάτη και φίλο μου Νίκο Τσιαμασιώτη και συζητούσαμε για την όλη διαχείρηση του συμβάντος επικοινωνιακά και κυβερνητικά. Προέκυψε ένα βασικό ερώτημα σε σχέση με το αν εμείς που δεν χάσαμε κάποιον στις 28/2/2023 νιώθουμε έτσι όταν ακούμε όσα λένε οι υπεύθυνοι, πώς νιώθουν και συνεπώς ποιοι είναι οι άνθρωποι που έχασαν τους δικούς τους. Και κάπως έτσι θελήσαμε να τους γνωρίσουμε και να μοιραστούμε τις ιστορίες τους από τον τομέα που μας είναι πιο οικείος, σε μια προσπάθεια να μην ξεχαστεί το έγκλημα και να μάθουμε τις ζωές πίσω από τα ονόματα.
Τι θα δούμε στη σκηνή;
Θα δούμε τέσσερις ηθοποιούς – αφηγητές που για μία ώρα ανάλογα την εκάστοτε σκηνή, εναλλάσσονται είτε ως σύνολο είτε ατομικά- σε συγγενείς θυμάτων, επιζώντες, πολιτικούς, πολίτες κλπ. Η παράσταση δεν έχει χώρο, χρόνο και ρόλους. Ο δραματουργικός άξονας είναι οι μονόλογοι των ανθρώπων με τους οποίους συνομιλήσαμε. Προσθετικά σε αυτούς, εντάσσονται και άλλες σκηνές, στόχος των οποίων είναι αφενός να αποτελέσουν μεταβάσεις για τους μονολόγους και αφετέρου να εκφράσουν τη θέση μας σε σχέση με τη στάση της πολιτείας, των μέσων αλλά και της ίδιας της κοινωνίας.
Μιλήσατε με συγγενείς, μάρτυρες και επιζώντες; Ποια ήταν η εμπειρία σας;
Συναντηθήκαμε με συγγενείς των θυμάτων και επιζώντες προσπαθώντας η έρευνα μας να είναι όσο πιο πολύπλευρη γίνεται, δηλαδή να συνομιλήσουμε με γονείς, συντρόφους, αδέρφια, παιδιά και ανθρώπους που επέβαιναν εκείνο το βράδυ στο intercity 62. Προσπαθήσαμε οι ερωτήσεις να είναι ανθρωποκεντρικά εστιασμένες και θέλαμε να υπάρχει και χρόνος για την κάθε κουβέντα, να μη γίνει ξεπέτα. Η εμπειρία αυτή ήταν πολύ καθοριστική γιατί έρχεσαι κατά μέτωπο με την πραγματικότητα που για όσους έμειναν πίσω είναι πολύ επώδυνη και οργίζεσαι ακόμα περισσότερο με τους υπεύθυνους. Είμαστε ευγνώμονες για κάθε συνάντηση και κυρίως για τη γενναιοδωρία και την εμπιστοσύνη που μας έδειξαν χωρίς να μας ξέρουν.
Πόσο δύσκολη ή ψυχοφθόρα ήταν η έρευνά σας;
Η δυσκολία της έρευνας είχε να κάνει με την προσοχή που απαιτούσε τόσο στο κομμάτι των μαρτυριών όσο και στο κομμάτι των εξελίξεων. Συνεχώς και ειδικά τους τελευταίους μήνες ήταν τόσες πολλές οι αποκαλύψεις που έπρεπε να παρακολουθούμε επισταμένα την επικαιρότητα, να σκεφτόμαστε πώς θα ενταχθεί στο κείμενο μας και να ανανεώνουμε το υλικό διαρκώς, μια διαδικασία που συνεχίζεται και μετά την έναρξη των παραστάσεων. Όσον αφορά στη συλλογή των μαρτυριών, απαιτούνταν μια φροντίδα ώστε να μην έρθει κανείς σε δύσκολη θέση, να μην αναγκαστεί να έρθει σε επαφή με κάποια μνήμη που δεν μπορούν να διαχειριστεί μέχρι στιγμής και φυσικά να ισορροπήσουμε κι εμείς μέσα σε αυτό.
Τι έχετε να πείτε εσείς προσωπικά για την τραγωδία των Τεμπών; Ποια είναι τα συναισθήματά σας;
Τα Τέμπη για εμένα είναι μια ξεκάθαρη απόδειξη ότι το κράτος ανεξαρτήτως κόμματος ενδιαφέρεται αποκλειστικά και μόνο για τα κέρδη του. Και αυτό με γεμίζει φόβο. Όσο συγκινητική κι αν είναι η αλληλεγγύη, το ότι έχουμε μόνο ο ένας τον άλλον γιατί οι άνθρωποι που εμείς εκλέγουμε για να μας προστατεύουν, δεν δίνουν δεκάρα για τις ζωές μας και τις αφαιρούν χωρίς ίχνος ενοχής αν αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους είναι τρομακτικό. Όπως επίσης τρομακτικό είναι ότι αντί να αναλάβουν τις ευθύνες τους, να απολογηθούν για την ανεπάρκεια τους και να σεβαστούν τους ανθρώπους που έχασαν τους αγαπημένους τους, βγαίνουν δημόσια και τους προσβάλλουν θεωρώντας πως θα "φέρουν" την κοινή γνώμη με το μέρος τους γιατί πάλι, αυτό εξυπηρετεί τα συμφέροντα τους.
Όσο όμως και να φοβάμαι για την ασφάλεια μου και όσο μετέωρη κι αν νιώθω, προσπαθώ να σκέφτομαι ότι είμαστε εκατομμύρια πλέον που δεν αντέχουμε άλλο ούτε να φοβόμαστε, ούτε να υποτιμούν την αξία της ζωής μας. Και αυτό μου δίνει κουράγιο.
Η Δικαιοσύνη είναι δίκαιη;
Δεν έχω την απαραίτητη ενημέρωση για τη δικαιοσύνη γενικά, αλλά στην Ελλάδα αυτή τη στιγμή δεν είναι σίγουρα. Προσωπικά, με τρομάζει πάρα πολύ η ατιμωρησία που επικρατεί και το ότι ανεξαρτήτως πόσο επικίνδυνος είσαι για το κοινωνικό σύνολο, αν έχεις γνωριμίες, χρήματα, εξουσία είναι πολύ πιθανό να μην υποστείς ποτέ καμία ποινή. Παρόλα αυτά, νιώθω πως κάπως έχουμε αγανακτήσει από αυτή τη χρόνια διαφθορά και τη απουσία έστω και της ελάχιστης εμπιστοσύνης στο κράτος. Θέλω να ελπίζω πως αυτή η αγανάκτηση θα οδηγήσει σε ένα τέλος αυτού του πελατειακού μοτίβου που εξυπηρετεί μόνο εκείνους που προκαλούν τον κίνδυνο. Κάθε πράξη έχει συνέπειες. Και οι συνέπειες πρέπει να είναι ίδιες για όλ@. Τόσο απλά.
Ανθρώπινο ή κρατικό λάθος;
Ο τίτλος της παράστασης είναι "Ήταν η κακιά η (Χ)ώρα", οπότε και η θέση μας είναι σαφής. Οι κυβερνήσεις των τελευταίων πολλών χρόνων - ανεξαρτήτως κόμματος- γνώριζαν πολύ καλά τις παθογένειες του σιδηρόδρομου, όπως γνώριζαν και για τα χρήματα που είχαν δοθεί για την αποκατάσταση αυτών των παθογενειών. Όμως επέλεξαν να χρησιμοποιήσουν αυτά τα χρήματα κάπου αλλού -ακόμα περιμένουμε απάντηση επίσημα για το πού- και εκτός από αυτό, να μην ενημερώνουν και τους πολίτες για το πόσο επικίνδυνες είναι οι μεταφορές για να εξακολουθούν να κόβονται εισιτήρια. Συνεπώς, δεν ήταν ούτε ανθρώπινο λάθος ούτε κρατικό. Ήταν συστηματική, συνειδητή, κρατική αδιαφορία.
Τι θέλετε να αποκομίσει το κοινό από το έργο σας;
Θα θέλαμε η παράσταση να δημιουργήσει στο κάθε άτομο ένα συναίσθημα - όποιο είναι αυτό για το καθένα- ώστε μόλις φύγει να σκεφτεί πόσο πρόβλημα είναι να λειτουργούν όλα με γνώμονα την τύχη και έτσι να μην ξεχάσει. Οφείλουμε να μην ξεχάσουμε. Για αυτούς που έφυγαν, για αυτούς που έμειναν πίσω και για εμάς τους ίδιους.
Συντελεστές παράστασης
Σκηνοθεσία: Ειρήνη Κανελλοπούλου / Σύνθεση κειμένου: Κέλλυ Παπαδοπούλου, Ειρήνη Κανελλοπούλου / Σύμβουλος Δραματουργίας: Κέλλυ Παπαδοπούλου / Υπεύθυνος διεξαγωγής έρευνας: Νίκος Τσιαμασιώτης / Επιμέλεια κίνησης: Πάνος Τοψίδης / Σκηνικά: Έλλη Σπένδου / Σύμβουλος Σκηνογραφίας: Βασίλης Αποστολάτος / Σχεδιασμός Φωτισμών: Τάσος Παλαιρούτας /Μουσική: Billie Kark
Επί σκηνής: Θαλασσινή Βοσταντζόγλου, Αιμιλία Κεφαλά, Περικλής Σιούντας, Ειρήνη Χαιρετάκη / Ακούγονται οι φωνές των: Θεοδώρας Τζήμου, Θανάση Ζερίτη