Κοσκινά: Το ΕΜΣΤ δεν κλείνει μετά την Documenta- Τι μάθαμε από την έκθεση

Την Κυριακή 16 Ιουλίου πέφτει η αυλαία για την Documenta στην Αθήνα. Learning from Athens ήταν ο τίτλος της διεθνούς έκθεσης σύγχρονης τέχνης που για πρώτη φορά κατά την 60χρονη ιστορία της φιλοξενήθηκε σε μια άλλη πόλη, την Αθήνα, παράλληλα με τη μόνιμη έδρα της, τη γερμανική πόλη του Κάσελ. Αλήθεια, τι μάθαμε εμείς από την Documenta, τη διοργάνωση που υπολογίζεται να συγκέντρωσε στην πόλη περίπου 300.000 επισκέπτες αλλά αντιμετώπισε κατηγορίες ότι λειτούργησε ως ένα κλειστό σύστημα που ενέταξε στους κόλπους του επιλεκτικά ΄Ελληνες καλλιτέχνες και δεν μπόρεσε - ή δεν θέλησε - να ενταχθεί στην ελληνική πραγματικότητα; Η ότι υπήρξε μια σνομπ διάθεση μιας «προηγμένης» απέναντι σε μια «τριτοκοσμική» χώρα;

«Δεν υπάρχει γενική, κοινή απάντηση για το τι μάθαμε από την Documenta», απαντά στη συνέντευξη που παραχώρησε στο TheTOC η διευθύντρια του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, Κατερίνα Κοσκινά «συνοικοδέσποινα» της έκθεσης μέρους της μόνιμης συλλογής του ΕΜΣΤ στο Μουσείο Fridericianum του Κάσελ (10 Ιουνίου - 17 Σεπτεμβρίου). «Ο καθένας μαθαίνει ανάλογα με από αυτό που θέλει να μάθει, τις προσλαμβάνουσες, τις εμπειρίες του και τις γνώσεις του. Σε γενικές όμως γραμμές μπορώ να πω ότι ο επισκέπτης της Documenta στην Αθήνα απέκτησε την εμπειρία μιας μεγάλης διοργάνωσης. Εκείνοι που εργάστηκαν στην Documenta απέκτησαν την εμπειρία εργασίας σε μια μεγάλη διοργάνωση κι ακόμη απέκτησαν επαφή με πολλούς καλλιτέχνες οι οποίοι βρέθηκαν στην Ελλάδα και δημιούργησαν έργα, καθ' ότι έγιναν πολλές παραγγελίες. Άρα αναφέρομαι στη βιωματική εμπειρία ενός μεγάλου εικαστικού γεγονότος. Θεωρώ ακόμη πως μάθαμε όλοι ότι η τέχνη μπορεί να είναι ένας μοχλός για να "κινήσει" πολιτικά, ουσιαστικά κι επικοινωνιακά θέματα και για κάποιους ανεδείχθησαν κάποιες νέες προοπτικές, με την προβολή χώρων και δυνατοτήτων για άλλους στόχους και διεκδικήσεις. Χωρίς να σημαίνει ότι δεν είχαμε στο παρελθόν κι άλλες ευκαιρίες με πρόσφατες μεγάλες διοργανώσεις, δεν υπήρξε ποτέ κάτι με τέτοια μεγάλη έκταση και προσέλευση... Προσωπικά, με ικανοποίησε πάρα πολύ (και το θεωρώ στα συν της Documenta) το ότι στα μέσα μαζικής ενημέρωσης και κοινωνικής δικτύωσης ξεκίνησε ένας διάλογος για τη σύγχρονη έκφραση και τον πολιτισμό και τους τομείς που αυτός μπορεί να υπεισέρχεται και να θέτει ζητήματα».

- Αρα το πρόσημο είναι θετικό...

«Δεν το συζητώ. Αν θεωρούσα ότι το πρόσημο δεν θα ήταν θετικό δεν θα είχα μπει σε μια τόσο μεγάλη "περιπέτεια" να παρασύρω κι άλλους σε μια τόσο μεγάλη συνεργασία με την Documenta».

- Τι θα απαντούσατε σε όσους έχουν πει ότι ήταν μια κλειστού τύπου διοργάνωση που αντιμετώπισε ίσως και με σνομπ διάθεση την Αθήνα;

«Ομολογώ έχω διαβάσει λίγα πράγματα σε σχέση με τον υπόλοιπο κόσμο λόγω φόρτου δουλειάς. Πιθανόν μεμονωμένα να υπήρξαν να συμπεριφορές που κάποιος να μπορεί να της χαρακτηρίσει σνoμπ ή και απαξιωτικές. Αλλά δεν μπορούμε να χαρακτηρίζουμε συνολικά μια διεθνή διοργάνωση έτσι. Ενδεχομένως οι απαιτήσεις κι οι προσδοκίες του πολύ κόσμου να ήταν άλλες. Ενδεχομένως κι η "ανάγνωση" που έκαναν στον τίτλο Learning from Athens να ήταν άλλη. Έχω την εντύπωση ότι πάρα πολύς κόσμος ζήταγε περισσότερη σχέση με την καλλιτεχνική σκηνή της Ελλάδας. Δεν λέω ότι κάτι τέτοιο θα ήταν κακό. Ισχυρίζομαι απλά ότι δεν ήταν αυτός ο στόχος της διοργάνωσης. Νομίζω ότι το Learning from Athens δεν είχε να κάνει με το Γνωρίζοντας τη Σύγχρονη Τέχνη στην Αθήνα. Νομίζω ότι είχε να κάνει γενικότερα με μια ιστορική πραγματικότητα και μια συμβολική αναφορά στην ιστορία και τον πολιτισμό της Αθήνας διαχρονικά. Αυτό τουλάχιστον κατάλαβα εγώ...»

- Ακούστηκαν σχόλια και για αδιαφανείς διαδικασίες επιλογής καλλιτεχνών...

«Δεν το γνωρίζω αυτό Δεν μπορώ να ξέρω τι επιθυμεί αυτός που κατακρίνει ούτε τι έχουν στο κεφάλι του ο διευθυντής κι οι επιμελητές της Documenta. Κι επειδή στη δική μας την περίπτωση η σχέση έγινε στενότερη τους τελευταίους μήνες, δεν είχαμε τέτοια επικοινωνία εξ αρχής ώστε να ξέρω πως έγιναν οι διαδικασίες και δεν μπορώ να σχολιάσω πράγματα που δεν ξέρω... Επιπλέον, η Documenta εντός του ΕΜΣΤ έκανε τις επιλογές της στο χώρο που της διατέθηκε χωρίς όρους,παρά μόνο ασφαλείας, όπως κι εμείς κάναμε τις δικές μας επιλογές για την έκθεση στο Κάσελ, αντιστοίχως».

- Από εδώ και πέρα τι κερδίζουμε;

« Την εμπειρία και τη διεθνή έκθεση της Αθήνας, της χώρας και των δυνατοτήτων μας, τουλάχιστον σε ότι αφορά τους δημόσιους χώρους και οργανισμούς. Να μην ξεχνάμε και τους επισκέπτες που ήρθαν στην Ελλάδα κι ενημερώθηκαν κυρίως για την υποδομή σ' αυτή την πόλη. Ήταν πολύ σημαντικό που είδαν από κοντά την πόλη της κρίσης αλλά και τα Μουσεία της Αθήνας. Ειδικότερα για την περίπτωση του ΕΜΣΤ είναι ανεπιφύλακτα σημαντική αυτή η συνεργασία. Πολλοί ξένοι - δημοσιογράφοι επιμελητές, διευθυντές Μουσείων, καλλιτέχνες κ.τ.λ.- επισκέφθηκαν αυτό το κτήριο κι είδαν τις δυνατότητες του χώρου. ΄Άρα γνωρίζουν τι είναι αυτό το Μουσείο μ' ένα περίεργο όνομα. Ταυτόχρονα, το Μουσείο χάρη στη διαπραγμάτευση που έγινε με την Documenta, ωφελήθηκε διότι του δόθηκε μια μοναδική ευκαιρία να εκθέσει σε ένα εμβληματικό Μουσείο, γνωστό στους πάντες, τμήμα της συλλογής του. Ουδέποτε, ούτε και στα πλέον καλά οργανωμένα εγκαίνια, θα πετύχαινε μια τέτοια δημόσια έκθεση και προσέλευση κόσμου. Μακάρι να μπορούσαμε να είμαστε εκεί παρόντες για να εκμεταλλευτούμε καλύτερα τη δυνατότητα αυτή και να πάρουμε την ηθική ικανοποίηση για αυτό που πετύχαμε που φοβάμαι ότι δεν έχει ακόμα γίνει αντιληπτή η σημασία του στην Ελλάδα. Πιστεύω δε ότι από αυτήν τη διπλή ανταλλαγή έδρας, documenta 14 στο ΕΜΣΤ και ΕΜΣΤ στο Fridericianum, ωφελήθηκε κι η documenta σ' αυτό τον τομέα γιατί επέτυχε να δείξει σ' ένα ναό της σύγχρονης τέχνης, όπως το Μουσείο Fridericianum του Κάσελ, ένα μεγάλο τμήμα της εθνικής συλλογής σύγχρονης τέχνης της χώρας, δηλαδή ένα κομμάτι της ιστορίας και του σύγχρονου πολιτισμού της Ελλάδας. Αυτό μάλιστα που θα αποτελέσει τη μόνιμή του έκθεση όταν ανοίξει... Δεν είναι και αυτό ένα συν στο Learning from Athens ;»

- Θα αποτελέσει όλο αυτό κάποιο μοχλό πίεσης ώστε να ανοίξει το ΕΜΣΤ;

«Θεωρώ ότι όλο αυτό σε ένα βαθμό βοήθησε να κινηθούν κάποιες διαδικασίες που πήγαιναν πολύ αργά ».

- Η υπουργός Πολιτισμού έκανε ανακοινώσεις στο Κέντρο Πολιτισμού Νιάρχος ότι «Ο Οργανισμός έχει προχωρήσει, έχει υπογραφεί κι από τον πρόεδρο της Δημοκρατίας κι είναι έτοιμη να ξεκινήσει η στελέχωση του Μουσείου με προσλήψεις μέσω του ΑΣΕΠ...»

«Διάβασα τι είπε η υπουργός. Ο Οργανισμός οδεύει προς υπογραφή και ΦΕΚ. Χάσαμε πολύ χρόνο τα τελευταία 2 έτη και τον κερδίσαμε τους τελευταίους μήνες, με μεγάλο προσωπικό αγώνα όμως. ΄Όταν έρχεται στο ΕΜΣΤ ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας της Ελλάδος και της Γερμανίας, οι υπουργοί Πολιτισμού και Εξωτερικών και των δύο χωρών, ο αρχηγός της Αξιωματικής Αντιπολίτευσης, ο Υπουργός Οικονομικών της Ελλάδος και πολλοί άλλοι παράγοντες που βλέπουν τις δυνατότητες του κτηρίου και την προσπάθεια και τη δυναμική του ΕΜΣΤ, χωρίς ουσιαστικό οικονομικό κόστος για την Πολιτεία, δεν μπορώ να πιστέψω ότι θα το αφήσουν να κλείσει όταν φύγει η Documenta».

- Με τη δωρεά του Ιδρύματος Νιάρχος τι θα γίνει;

«Δεν σταμάτησε ποτέ η συζήτηση με το Ίδρυμα για τη δωρεά... Είμαστε σε διαρκή επικοινωνία με το ΄Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος και το ενημερώνουμε για αυτά που επιτύχομε τα 2 τελευταία χρόνια. ΄Αλλωστε νομίζω ότι τα μαθαίνουν και οι ίδιοι γιατί παρακολουθούν. Δεν πιστεύω ότι θα άλλαζε ποτέ αυτό που είπε εξ αρχής, ότι δηλαδή θα έπρεπε να υπάρχουν τα προαπαιτούμενα για να ενεργοποιηθεί η δωρεά. ΄Έγινε ένα αίτημα πριν 3 χρόνια για τη δωρεά χωρίς να υπάρχουν τα προαπαιτούμενα. Αφού ο Εσωτερικός Οργανισμός πηγαίνει για Προεδρικό Διάταγμα, το Υπουργείο έχει δεσμευθεί ότι θα αυξήσει τον προϋπολογισμό ώστε να καλύπτονται μισθοί και λειτουργικές ανάγκες, κι αφού έχουμε βρει και τρόπους πριν από το ΑΣΕΠ, να αυξηθεί νόμιμα ο αριθμός του προσωπικού με αποσπάσεις και μετατάξεις, πιστεύω ότι ναι, τα τρία βασικά προαπαιτούμενα καλύπτονται πια και το Ίδρυμα δεν έχει πια λόγο να μην στηρίξει το ΕΜΣΤ».

- Υπάρχει κάποιο χρονοδιάγραμμα για το επίσημο άνοιγμα του ΕΜΣΤ;

«΄Έχω ακούσει για πολλά χρονοδιαγράμματα του παρελθόντος και κανένα δεν επετεύχθη. Θα πρέπει να σταματήσουμε να κάνουμε πολλά χρονοδιαγράμματα και να προχωράμε σε δράσεις και ενέργειες για να είναι ρεαλιστικό το άνοιγμα και η πλήρης λειτουργία του Μουσείου. Εμείς αυτό κάνουμε και έχουμε χρονοδιάγραμμα εκδηλώσεων και μεγάλη έκθεση και παρουσία και εκτός Ελλάδος. Τα εγκαίνια είναι απόφαση της Πολιτείας. Πρέπει να είμαστε σίγουροι ότι τα υπεσχημένα θα γίνουν πράξεις. Μόλις διασφαλιστεί αυτό θα γίνει μια μεγάλη συνέντευξη τύπου με ανακοινώσεις και απολογισμό, όπως κάναμε και πέρυσι για την εκκίνηση των δραστηριοτήτων μας. Συνοπτικά όμως σας λέω ότι εμείς δεν σκοπεύουμε να κλείσουμε το Μουσείο με το που θα ολοκληρωθεί η έκθεση της Documenta. Μετά τις 20 Αυγούστου που θα παραλάβουμε το χώρο από τη Documenta, στόχος μας είναι το ΕΜΣΤ να μην κλείσει. Να λειτουργεί ο χώρος των περιοδικών εκθέσεων και ταυτόχρονα, αν έχουν γίνει αυτά που είπαμε χωρίς καθυστερήσεις, να ξεκινήσει η εφαρμογή των μελετών που έχουν εγκριθεί κι ο εξοπλισμός του κτηρίου με τη χρηματοδότηση της δωρεάς Σ. Νιάρχου. ΄Ετσι ίσως καταφέρουμε μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους να λειτουργεί πλήρως το Μουσείο. Είναι δύσκολο, αλλά με συντονισμένες ενέργειες από όλους και χωρίς άλλο χάσιμο χρόνου, είναι εφικτό. Εμείς είμαστε από πλευράς μας ‘έτοιμοι και αποφασισμένοι. ΄Έχουμε πολλά προγράμματα στα πλάνα μας, συνεργασίες με ξένα Μουσεία και πολλές δράσεις. Πρώτα, όμως, θα πρέπει να "ξεκλειδώσει" το Μουσείο. Και πιστεύω ότι θα "ξεκλειδώσει"».

Τα ποσοστά των επισκεπτών της Documenta

Σύμφωνα με τη στατιστική ανάλυση επισκεπτών, που πραγματοποιείται από το Πανεπιστήμιο του Κάσελ, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών, με επικεφαλής τον καθηγητή Dr. Michael Hellstern, ο οποίος διεξάγει την έρευνα επισκεπτών της documenta εδώ και 20 χρόνια, ποσοστό 47% των επισκεπτών ήταν Έλληνες, 25% Γερμανοί, ενώ οι υπόλοιποι επισκέπτες προέρχονται από 57 χώρες απ’ όλο τον κόσμο.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr