Αν θέλουμε ακόμα και σήμερα να μιλήσουμε για ένα πρωτοποριακό περιοδικό θεάτρου δε μπορούμε παρά να κοιτάξουμε πίσω και να δούμε το περιοδικό Θέατρο του Κώστα Νίτσου.
Κάποτε, στο διάλειμμα μιας παράστασης τον είχα ρωτήσει που έβρισκε τις φωτογραφίες από τα θέατρα της Ευρώπης, οι οποίες έφταναν στα χέρια του σε μια εποχή που δεν υπήρχε google, δεν υπήρχαν καν δελτία τύπου, η Ευρώπη έμοιαζε ένα μέρος το οποίο μόνο εύρωστοι οικονομικά άνθρωποι μπορούσαν να επισκεφθούν. Πόσο μάλλον να πάνε στα θέατρα.
«Με επιμονή», μου είχε απαντήσει. «Αλλά γινόταν»!
Πήγα στο σπίτι των φίλων μου Λουκά και Λεώνης Βιδάλη και ξεφυλλίσαμε τα τεύχη του περιοδικού Θέατρο. Είναι σαν μνημόσυνο για έναν εκπρόσωπο μιας γενιάς ονειροπόλας, για τον άνθρωπο που με τα κείμενά του στη δεύτερη σελίδα των «Νέων» και ως εκδότης του περιοδικού Θέατρο «θα μείνει στην ιστορία της δημοσιογραφίας ως εκείνος που ανέδειξε τον πολιτισμό σε θέμα πρώτου ενδιαφέροντος στον Τύπο» όπως έγραψε ο Γιώργος Σαρηγιάννης. Κανένα άλλο έντυπο για το θέατρο δεν έγινε συλλεκτικό και δε συγκεντρώνει ακόμα και σήμερα το ενδιαφέρον των ανθρώπων που θέλουν να ερευνήσουν ιστορικά, καλλιτεχνικά και κοινωνικά τις συνθήκες μέσα στις οποίες αναπτυσσόταν η τέχνη στις δεκαετίες του 60 και του 70 τόσο στην Ελλάδα, όσο και στον υπόλοιπο κόσμο.
Το περιοδικό Θέατρο κυκλοφορούσε από το 1961 έως το 1981. Στα είκοσι αυτά χρόνια εκδόθηκαν 30 τεύχη μέχρι το 1966. Από το 1973 ξεκινούν τα διπλά τεύχη (39-39) ενώ η έκδοση του περιοδικού συνεχίζεται μέχρι το τεύχος 70, το 1981 οπότε ο Κώστας Νίτσος γίνεται διευθυντής του Εθνικού Θεάτρου.
Όταν το περασμένο καλοκαίρι ήρθε το ιαπωνικό θέατρο ΝΟ στην Επίδαυρο συζητούσαμε την ομοιότητα της ιαπωνικής παράδοσης με την αρχαία τραγωδία. Θεωρήσαμε πρωτοποριακή την ιδέα της καθόδου του ιαπωνικού θιάσου στην Επίδαυρο. Μπορούμε να καταλάβουμε την αξία του περιοδικού και μόνο από ένα άρθρο του. Στο τεύχος 13, του 1964, υπάρχει το εξής: Τραγωδία και ΝΟ: ομοιότητες δυο μακρινών πολιτισμών.
Το Θέατρο, είχε θέματα σχεδόν απίθανα ακόμα και σήμερα, σχεδόν προφητικά όπως: Οι εκτός Μπρόντγουέι σκηνές ετοιμάζουν το θέατρο του μέλλοντος, Η ενότητα των τεχνών το θέατρο του μέλλοντος, κείμενα κλασικά σήμερα, πάντα επίκαιρα. Στην ταυτότητα του περιοδικού φιγουράρουν οι καλύτερες υπογραφές, άνθρωποι διαφορετικών απόψεων, ένα ψηφιδωτό τάσεων και ιδεών με σεβασμό στην ελληνικότητα αλλά και με το βλέμμα στραμμένο και πέρα από αυτήν. Τάκης Δραγώνας, Βασίλης Παπαβασιλείου, Μίνως Βολανάκης, Μίμης Σπάθης, Γιώργος Βακαλό, Βασίλης Ρώτας, Αλέξης Σολομός, Φώτος Πολίτης, Πέλος Κατσέλης, Κάρολος Κουν, Κώστας Βάρναλης και άλλοι πολλοί. Ο Σπύρος Παγιατάκης κάνει απολογισμούς των θεατρικών σαιζόν από τα θέατρα της Ευρώπης, ο Δημήτρης Μυράτ μεταφράζει τους κανόνες του Γκαίτε για τους ηθοποιούς, ο Γιάννης Σιδέρης γράφει για τις πρώτες παραστάσεις του Σαίξπηρ στην Ελλάδα. Στο θέατρο υπάρχει πάντα ένα πρωτότυπο έργο και μια νέα μετάφραση.
Ο Νίτσος πάλεψε για το ελληνικό έργο, αλλά τα αφιερώματά του στους μεγάλους ξένους συγγραφείς και καλλιτέχνες άφησαν εποχή. Ποιός θα φανταζόταν το 1973, ότι μέσα στη Χούντα ο Νίτσος θα έκανε αφιέρωμα στη Μνουσκίν και το θέατρό της; Ότι θα υπήρχε το πιο πλήρες ίσως αφιέρωμα μέχρι σήμερα στον Λόρκα; Ότι θα γνωρίζαμε το θέατρο της Τουρκίας και της Ρουμανίας;
Ο Νίτσος με δυο σπουδαία τεύχη και φωτογραφικά αφιερώματα έδωσε μάχη προκειμένου να σωθεί το ιστορικό θέατρο Απόλλων της Σύρου. Ήταν επινοητικός, ανοιχτόμυαλος, αγαπούσε την πρωτοτυπία. Αλλά και εμμονικός. Ανυποχώρητος, όταν πίστευε κάτι έστηνε αληθινό πόλεμο. Τα γραπτά κατά των εχθρών του ήταν λίβελοι. Η κρίση του ανελέητη.
Το μάθημα όμως που παίρνουμε από τον Νίτσο και το περιοδικό του είναι άλλο: Το να είσαι δημοσιογράφος, σημαίνει να υπηρετείς τη δημοσιογραφία, υπηρετώντας συγχρόνως τον άλλο, να εργάζεσαι για το κοινό καλό. Να υπερασπίζεσαι την τέχνη ως αξία και όχι ως πολυτέλεια. Να υπερασπίζεσαι τον ανυπεράσπιστο καλλιτέχνη, τον νέο. Να έχεις πάθος και να μη φοβάσαι. Τα 70 τεύχη του περιοδικού Θέατρο, μας το υπενθυμίζουν αυτό καθημερινά.