Με μια γιορτή πυκνή, μεστή, λαμπρή, με χιούμορ, και ίσες δόσεις νοσταλγίας, χαράς και λύπης, το Εθνικό θέατρο τίμησε τη μνήμη του Νίκου Κούρκουλου, καλλιτεχνικού διευθυντή και αναμορφωτή του Εθνικού Θεάτρου, στην επέτειο των δέκα χρόνων από το θάνατό του.
Στην κατάμεστη κεντρική αίθουσα του θεάτρου Τσίλερ, ο Νίκος Κούρκουλος ο οποίος με πείσμα, επιμονή, εργατικότητα και αδάμαστη θέληση αντιμετώπισε όλες τις δυσκολίες για να παραδώσει ένα στολίδι στο κέντρο της Αθήνας, ένα θέατρο υποδειγματικό και σύγχρονο, ζωντάνεψε μέσα από τις αφηγήσεις συνεργατών και φίλων, σε μια κατάμεστη αίθουσα, γοητευμένη για άλλη μια φορά από την ακατανίκητη λάμψη του, που κυριαρχούσε σε κάθε λεπτό στην οθόνη που πρόβαλε το ντοκιμαντέρ της ζωής του, αλλά και μέσα από τις αφηγήσεις των ανθρώπων που τον γνώρισαν στη μεγάλη διαδρομή του στο θέατρο και στον κινηματογράφο.
Με παρούσα όλη την οικογένειά του, τη Μαριάννα Λάτση και τα παιδιά του, όλοι οι εν ζωή άνθρωποι που εργάσθηκαν μαζί του, έδωσαν το παρόν. Από τις δυο μεγάλες συμπρωταγωνίστριες του στην μεγάλη οθόνη Ζωή Λάσκαρη και Μαίρη Χρονοπούλου, μέχρι τους τεχνικούς και συνεργάτες του στο Εθνικό Θέατρο. Η Ζωζώ Σαπουντζάκη, η Δέσποινα Μπεμπεδέλη, η Κάτια Δανδουλάκη, ο Παντελής Βούλγαρης, ο Γιώργος Κιμούλης, ο Γιώργος Πάτσας, ο Γιάννης Μετζικώφ, ο Ρήγας Αξελός, η Μαρίνα Ψάλτη, η Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, Η Νικαίτη Κοντούρη, ο Σταμάτης Φασουλής, ο Μιχάλης Ρέππας και ο Θανάσης Παπαθανασίου, ο Γιώργος Μοσχίδης, ο Γιάννης Μπέζος, ο Πέτρος Φιλιππίδης και πολλοί άλλοι, μια λίστα ατέλειωτη.
Οι τρείς καλλιτεχνικοί διευθυντές του Εθνικού που τον διαδέχτηκαν: ο Γιάννης Χουβαρδάς, ο Σωτήρης Χατζάκης και ο Στάθης Λιβαθινός, που άνοιξε τη βραδιά με την υπόσχεση ότι η ταινία που ετοίμασε ο σκηνοθέτης Γιώργος Ζώης θα είναι σύντομη. Ήταν όντως σύντομη, μόλις μια ώρα, γιατί το ιδιαίτερο αυτό κοινό που έχει δει και ξαναδεί τις σκηνές από τις ταινίες του, που έχει ακούσει τις ιστορίες δε χόρταινε να χαμογελά και να συγκινείται μαγεμένο από την λάμψη του, κατανοώντας για άλλη μια φορά την έννοια του μεγάλου «ζεν πρεμιέ».
Η βραδιά άνοιξε με την εμφάνιση στη σκηνή ενός νέου ποδοσφαιριστή που μετά από περισσότερα από 60 χρόνια φορά τη φανέλα με το ίδιο νούμερο με το οποίο έπαιζε ο Κούρκουλος στον Παναθηναϊκό πριν τον κερδίσει για πάντα το θέατρο και ο κινηματογράφος και συνεχίστηκε με έναν τριτοετή σπουδαστή της Δραματικής Σχολής του Εθνικού Θεάτρου, που παρουσίασε τους συμφοιτητές του στο πανί να απαντούν στην ερώτηση «Πόσο καλά γνωρίζετε το Νίκο Κούρκουλο;». Σύσσωμες οι τάξεις του Εθνικού παρακολούθησαν την εκδήλωση, τον καλύτερο τρόπο να τον γνωρίσουν από κοντά.
Στη σκηνή η Μαρία Κομνηνού διευθύντρια της Ταινιοθήκης της Ελλάδας τον παρουσίασε σαν «ένα μαγικό αγόρι που στοίχειωνε τα όνειρα όλων των Ελληνίδων, ο απόλυτος πρωταγωνιστής του Ελληνικού εμπορικού κινηματογράφου, που με τη γοητεία του μπορούσε να κινηθεί με την ίδια άνεση στην Τρούμπα, το Θεσσαλικό κάμπο και στα σαλόνια του κέντρου. Ήταν το ίδιο δημοφιλής στις γειτονιές της Αθήνας όσο και στις γειτονιές του Μπροντγουέι, ένας απόλυτα χαρισματικός και μοναδικός ηθοποιός. Η φιλμική του παρουσία πρέπει να διασωθεί, ως παρακαταθήκη στους νέους, τους σπουδαστές και τους φοιτητές».
Ο Ιάσων Τριανταφυλλίδης μίλησε για την λάμψη του που ξεκίνησε από το πέρασμα στο «τελευταίο Ψέμα» του Κακογιάννη μέχρι τις ταινίες, μέχρι το "Ορατότης Μηδέν". Ήταν ο πιο ευαίσθητος από τους άντρες πρωταγωνιστές που έπαιζαν στον κινηματογράφο». Για το πάθος και τη δύναμή του μίλησε ο Νίκος Τζίμας, σκηνοθέτης του στον Αστραπόγιαννο. «Ο Κούρκουλος παρόλο που ήταν στο ζενίθ της καριέρας του και υπήρχε μεγάλος βεντετισμός εκείνη την εποχή ήταν σεμνός και δουλευταράς. Δε νοιαζόταν ακόμα και για τη σωματική του ακεραιότητα στα γυρίσματα», είπε. «Πάντα ήταν επαγγελματίας, διαβασμένος με ακριβείς παρατηρήσεις μπροστά στην κάμερα», είπε ο Παντελής Βούλγαρης. Ενώ οι αφηγήσεις του Νίκου Κούρκουλου συνεχίζονται από το πανί, με τον Μίμη Πλέσσα να θυμάται τη συνεργασία τους στο Μπρόντγουέι, στη σκηνή εμφανίζεται η Αμαλία Μουτούση για να μοιραστεί τις αναμνήσεις από τον Νίκο Κούρκουλο στο πατρικό της σπίτι με την Νόνικα Γαληνέα και τον Αλέκο Αλεξανδράκη. «Το πρώτο θέατρο στο οποίο έπαιξα ήταν το Καππα. Εκεί μπαινόβγαινα από παιδί. Τον Νίκο τον ήξερα από παιδί και το σπίτι μας ήταν σαν δεύτερο σπίτι για το Νίκο. Και με τα παιδιά του μεγαλώσαμε μαζί. Τον θυμάμαι πάνω στη μεγάλη μηχανή του και εγώ στα 15 μου ξετρελαινόμουν. Πήγαινε και έβλεπε τον Παναθηναϊκό στη λεωφόρο με το Μιχαλακόπουλο. Ήταν για μένα πατρικός και αυστηρός, όταν μου έδωσε βραβείο για ένα ρόλο που είχε εκείνος επιμείνει δε θα ξεχάσω ποτέ το βλέμμα του, όλο φλόγα. Ήταν σαν δική του νίκη, σαν να ήμουν δικό του παιδί». Ανατρέχοντας στην εποχή του θεάτρου Κάππα, ο Γιώργος Μοσχίδης αφηγείται στη συνέχεια την επιμονή του να το φτιάξει. «Πώς ήταν δυνατόν, είπαμε, να κάνει ένα τέτοιο θέατρο σε μια περιοχή λίγο απόμακρη»; θυμάται η Κάτια Δανδουλάκη. Φιλοτεχνούσε πολύ δύσκολες δουλειές στο θέατρο, Κάφκα, Πίντερ, Τσέχοφ, λέει ο Κώστας Σπυρόπουλος. Το θέατρο Κάππα ήταν το σπίτι του, το μοναδικό του σπίτι λέει ο Κώστας Αποστολίδης. «Έκανα τεστ στον κόσμο αν είχε καταλάβει το έργο», λέει ο Νίκος Κούρκουλος χαμογελώντας από το πανί. «Τα είχαν καταλάβει όλα στα δύσκολα έργα».
«Είχε μια τεράστια άνεση», λέει ο Δημήτρης Λιγνάδης. «Ζούσε κάθε σκηνή», λέει ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. «Ο Νίκος Κούρκουλος ήταν ένα πολύ γοητευτικός ηθοποιός», λέει η υπουργός Πολιτισμού Λυδία Κονιόρδου. «Είχε χάρισμα επάνω στη σκηνή».
«Τον Νίκο τον γνώρισα στα δύσκολα και σαν διευθυντή του Εθνικού, και τότε έλεγαν ότι αυτός είναι ένας κόντρα ρόλος, κι όμως τον έπαιξε» λέει ο Δημήτρης Λιγνάδης. «Ήταν ένα πόστο για το οποίο πολλοί αρχικά είχαν αντιρρήσεις», θυμάται ο Γιώργος Μιχαλακόπουλος. "Το μέλημά του ήταν τι θα κάνει για να αφήσει πίσω του όλο και περισσότερα", λέει ο Νίκος Κιριαλίδης τεχνικός διευθυντής του Εθνικού, ενώ η επί σειρά ετών γραμματέας του Δήμητρα Μπουρίκα θυμάται την εποχή στην οποία επιχείρησε να αλλάξει το πλαίσιο του Εθνικού Θεάτρου, κάνοντάς το ΝΠΙΔ. "Ο κόσμος φοβήθηκε, κάναμε καταλήψεις. Δεν ίδρωσε το αυτί του, συνέχισε απτόητος, κάλεσε όλους τους εργαζόμενους, τους καθησύχασε λέγοντας ότι είναι δικός τους άνθρωπος και θέλει μαζί να πάμε το θέατρο μπροστά. Να ξεχάσουμε τους φίλους μας και τους εχθρούς μας έξω από την πόρτα». Άνοιξε την πόρτα διάπλατα για να συνεργαστεί το Εθνικό με όλους, σε όλα τα χρόνια που το διηύθυνε θυμάται ο Κώστας Τσιάνος. Έδωσε την ευκαιρία σε νέους ανθρώπους να κάνουν τη δουλειά τους ανενόχλητοι λέει η Μαρία Ναυπλιώτου, μέλος της τότε νεοσύστατης υπό τον Στάθη Λιβαθινό Πειραματικής Σκηνής, ενώ η Ελένη Βαροπούλου θυμάται την ίδρυση της θερινής Ακαδημίας από την οποία παρήλασαν μεγάλοι σκηνοθέτες του παγκόσμιου θεάτρου, αλλά και τις περιοδείες του Εθνικού σε όλο τον κόσμο.
«Όλοι όσοι είχαν κάνει κάτι σημαντικό στο Ελληνικό θέατρο και ήταν νέοι, κάνανε αυτό που ήθελαν να κάνουν και ενδεχομένως δε μπορούσαν στο δικό τους θέατρο, γιατί δεν είχαν οικονομική δύναμη. Εμπιστευόταν τους ανθρώπους, έδινε δυνατότητες να κάνουν το όραμά τους, δεν επενέβαινε ποτέ, ερχόταν στην πρεμιέρα», λέει η Λυδία Κονιόρδου. «Η κάθε σκηνή ήθελε να έχει τη δική της προσωπικότητα», λέει η Ελένη Αρβελέρ. Για την τεράστια επιτυχία της επιθεώρησης μίλησε ο Μιχάλης Ρέππας, ενώ θυμήθηκε πόσο χτύπησαν τον Κούρκουλο για το «Βίρα τις Άγκυρες». "Έσκασα τότε που δε μπορούσα να παίξω", λέει η Μαίρη Χρονοπούλου. «Όλες οι κατηγορίες στάθηκαν στον αέρα, είχε στο Εθνικό επιθεώρηση και πειραματική σκηνή, τα ισοζύγιασε με τον τρόπο του μεγάλου καλλιτέχνη» είπε ο Σταμάτης Φασουλής. «Δεν ήταν μονομερής είχε μεγάλο ένστικτο», είπε ο Σωτήρης Χατζάκης. Ενώ η ωρα περνά και οι αφηγήσεις εναλλάσσονται με τις μαρτυρίες και τις αναμνήσεις. «Τόσα χρόνια μετά όλοι εμείς που βρεθήκαμε στην ίδια θέση που ήταν εκείνος μπορούμε να καταλάβουμε πόση αγωνία πόσο δύσκολο είναι πόσο ένα κομμάτι ζωής χρειάζεται το θέατρο», είπε ο Στάθης Λιβαθινός. Όλοι ήθελαν κοντά του, λένε εν χορώ οι εργαζόμενοι. Η πρώτη κίνηση όταν έμπαινε στο θέατρο, ήταν να χαιρετήσει το προσωπικό όταν ήταν στο πόστο τους. Είναι οι ίδιοι αυτοί που στην κηδεία του ήταν αγκαλιασμένοι και θρηνούσαν σαν ένα σμάρι θυμάται ο Κώστας Τσιάνος. Έμπαινες στα εργαστήρια και έβλεπες φωτογραφίες του κολλημένες στους τοίχους. Μια από τις πιο συγκινητικές αναμνήσεις ήταν του φίλου του Κίτσου. «Ο Νίκος λίγο πριν φύγει από κοντά μας μου έλεγε ότι θέλω να ανέβω στη σκαλωσιά να δω το θέατρο που θα παραδώσουμε στην Αθήνα».
Αν δεν ήταν ο Νίκος Κούρκουλος το κτίριο στο οποίο γιορτάσαμε τη μνήμη του δε θα υπήρχε, ήταν η πιο δύσκολη αποστολή που ανέλαβε και έφερε σε πέρας. Ήταν ένα θέατρο που κατέρρεε, αποφάσισε και το φρόντισε, τα κατάφερε και είναι η σπουδαία κληρονομιά του. Παρέδωσε στο κοινό της Αθήνας και τον κόσμο του θεάτρου, ένα κόσμημα ευρωπαϊκού επιπέδου, άφησε ως κληρονομιά την συνοχή, ένα νέο πλαίσιο, την αρχοντιά, συνδέσεις ανεπανάληπτες.
Ο Κίτσος, ο φίλος του, μίλησε για την αγάπη του για τις μηχανές, στην οποία τολμούσε να ανεβάζει μέχρι την τελευταία μέρα ακόμα και την έντρομη κυρία Αρβελέρ. Είχε πάθος με τις μηχανές. Ο τελευταίος άνθρωπος που ανέβηκε στη σκηνή, ήταν μια σαρανταεξάχρονη γυναίκα. Μίλησε ανοιχτά για τον καρκίνο της, μνημονεύοντας ένα σπουδαίο έργο στη μνήμη του, το Κέντρο Ημερήσιας Νοσηλείας «Νίκος Κούρκουλος», ένα πρότυπο παροχής υπηρεσιών υγείας υψηλού επιπέδου, αναπόσπαστο μέρος του Ογκολογικού Νοσοκομείου «Άγιος Σάββας», εξοπλισμένο βάσει διεθνών προδιαγραφών, που προσφέρει στους πάσχοντες πολίτες ένα ανθρώπινο περιβάλλον, βελτιώνοντας συγχρόνως την ποιότητα περίθαλψης.
Στο τελευταίο πλάνο της βραδιάς, η σκηνή σηκώνεται και μέσα σε μια γαλάζια ομίχλη στη μέση της σκηνής, μια μηχανή, και μια σκιά ενός νέου που καπνίζει. Ο Νίκος Κούρκουλος δεν είναι για το Εθνικό Θέατρο μια σκιά, είναι μια φιγούρα καθοριστική, ένα πνεύμα ζωντανό, ένας άνθρωπος με τα δερμάτινα που γκαζώνει και ανεβαίνει την Αλεξάνδρας με τρομερή ταχύτητα. Ένας άνθρωπος που δε γέρασε και δεν παραιτήθηκε ποτέ.Και δανείζει ακόμα και σήμερα λίγη από τη μαγεία του σε εμάς.
Το παρόν στην αίθουσα εκδηλώσεων, στην οποία ο Διονύσης Φωτόπουλος ετοίμασε μια έκθεση με αρχειακές φωτογραφίες της καλλιτεχνικής και προσωπικής του ζωής έδωσαν οι Ευάγγελος Βενιζέλος, Κώστας Λαλιώτης, η Έλλη Στάη, η Όλγα Κεφαλογιάννη, ο Αλέκος Φλαμπουράκης, ο Δημήτρης Κοντομηνάς, ο Γιώργος Λιάνης, ο Ηλίας Ψινάκης, η Ελένη Κόκκαλη, ο Γιώργος και η Άννα Νταλάρα, Η Ελένη Κούρκουλα και ο Διονύσης Παναγιωτάκης, ο Αλέξης και η Πάτρα Παπαδημητρίου και πολλοί άλλοι.