Μια μέρα δωρεάν για όλους τους χώρους της Documenta

"Ακόμα και σήμερα, σε ένα υπερκορεσμένο ημερολόγιο γεγονότων της τέχνης σε όλο τον κόσμο κανένα δε δείχνει να έχει μεγαλύτερη σημασία από την Documenta, την κολοσσιαία γερμανική έκθεση τέχνης, που κάθε πέντε χρόνια επαναπροσδιορίζει τον εαυτό της «ως μουσείο των 100 ημερών" γράφει για την Ντοκουμέντα της Αθήνας, ο απεσταλμένος των Νιου Γιορκ Τάιμς, Τζέϊσον Φαράγκο.

«Κάθε Ντοκουμέντα», συνεχίζει «έχει υπηρετήσει ως ένα μανιφέστο τον επίκαιρο χαρακτήρα και την κατεύθυνση της τέχνης, στο Κάσελ, μια άχαρη πόλη βόρεια της Φρανκφούρτης, η οποία καταστράφηκε από τους βομβαρδισμούς των συμμάχων κατά το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Η διοργάνωση στην Αθήνα, σε μια πόλη με αλληλένδετες κρίσεις χρηματοδότησης και μετανάστευσης και με σχέσεις με τη Γερμανία κάθε άλλο παρά φιλικές σήμερα, με την τοπική υποδοχή να είναι επιφυλακτική και τα γερμανικά μέσα να κοιτάζουν λοξά την επέκταση της Ντοκουμέντα στην Αθήνα, επεξεργάζεται σημαντικά θέματα όπως η μετανάστευση, το χρέος, το ξέφτισμα της ευρωπαϊκής ενότητας και τα ιστορικά προηγούμενα του σημερινού λαϊκισμού και της μισαλλοδοξίας, ζητήματα που απασχολούν εδώ και χρόνια την Αθήνα. Τώρα που αυτά τα προβλήματα κυριαρχούν στον κόσμο, η Ελλάδα μπορεί να είναι το καλύτερο μέρος για να έρθουμε να τα αντιμετωπίσουμε μαζί τους».

Με τον διεθνή τύπο να μιλά με θετικό τρόπο για τη διοργάνωση και την Αθήνα να γίνεται κέντρο άφιξης των νέων «κοσμοπολιτών της τέχνης», μιας νεολαίας που γεμίζει ειδικά τα σαββατοκύριακα διαμερίσματα με Airbnb, καφέ και εστιατόρια του κέντρου, η Ντοκουμέντα έχει αναπτυχθεί με καθημερινές δράσεις στα μουσεία και τα δημόσια κτίρια της πόλης. Στις 20 Απριλίου, η είσοδος θα είναι ελεύθερη στους βασικούς προορισμούς των εκθέσεων, όπως στο ωδείο Αθηνών, το Μουσείο Μπενάκη, την ΑΣΚΤ και το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης ανάμεσα σε άλλα.

Ωδείο Αθηνών

Το Ωδείο Αθηνών αποτελεί τμήμα μιας μεγαλόπνοης σύνθεσης που δεν υλοποιήθηκε ποτέ, για την οποία ο αρχιτέκτονας Ιωάννης Δεσποτόπουλος είχε κερδίσει το πρώτο βραβείο στον διαγωνισμό που διενεργήθηκε το 1959 για λογαριασμό του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων. Το Ωδείο ως μουσικός θεσμός ιδρύθηκε το 1871 από τον Μουσικό και Δραματικό Σύλλογο «Ωδείον Αθηνών». Τότε διδάσκονταν μόνο δύο μουσικά όργανα, φλογέρα και κιθάρα, τα οποία παρέπεμπαν στις απολλώνειες και στις διονυσιακές αισθητικές αρχές αντίστοιχα. Το ερώτημα κατά πόσο ο Δεσποτόπουλος εμπνεύστηκε από το μπράτσο της κιθάρας για το σχέδιο του κτιρίου του Ωδείου, παραμένει αναπάντητο. Από τη διεξοδική παρατήρηση των λεπτομερειών σε όλο το ανάπτυγμα της ανοιχτής οριζόντιας κατασκευής προκύπτουν ρυθμικές τομές που μετατρέπουν τη νεότερη αρχιτεκτονική του σε μια παρτιτούρα για τους φοιτητές, το διδακτικό προσωπικό και άλλους ενοίκους.

Κατά την επίσκεψή σας στην έκθεση της Documenta 14 στο Ωδείο αξίζει να ασχοληθείτε με τον μυστικιστική και νεωτεριστή Έλληνα συνθέτη Γιάννη Χρήστου. Από τις πρώτες μέρες της Documenta 14 στην Αθήνα η ιδέα του Χρήστου για το «συνεχές» (υπόστρωμα συνεχείας) αποτέλεσε το πειραματικό πλαίσιο για τις συνεδρίες ανάμεσα σε καλλιτέχνες, επιμελητές και στην ομάδα της Documenta 14. Η Documenta 14, αναλογιζόμενη τις πρακτικές συνθετών όπως ο Χρήστου, η Pauline Oliveros και η Ορχήστρα γρατσουνιών του Cornelius Cardew, καθώς επίσης και μια νέα γενιά καλλιτεχνών, επιχειρεί μια συλλογική αναθεώρηση της «χρήσης».

Ένα τέτοιο εγχείρημα υπήρξε και η διαδικασία να συμβάλουμε στην αποκατάσταση ενός EMS Synthi 100, ενός σπάνιου αναλογικού συνθεσάιζερ που είχε αγοράσει στις αρχές της δεκαετίας του 1970 το ΚΣΥΜΕ, το Κέντρο Σύγχρονης Μουσικής Έρευνας. Μέχρι τώρα και για περισσότερα από 20 χρόνια το συνθεσάιζερ δυσλειτουργούσε. Η επανενεργοποίησή του καθιστά αυτό το όργανο ένα από τα λιγοστά που παραμένουν ακόμη σε λειτουργία σε όλο τον κόσμο, με σκοπό να ευνοήσει την προοδευτική μουσικότητα για την οποία πασχίζει το ΚΣΥΜΕ από το 1979, όταν ιδρύθηκε από τον Ιάννη Ξενάκη και τον Γιάννη Γ. Παπαϊωάννου. Η Documenta 14 ανέθεσε τη δημιουργία τεσσάρων συνθέσεων για αυτό το όργανο, που παρουσιάζονται στο Μέγαρο Μουσικής, διαμορφώνοντας μια γέφυρα ανάμεσα στο σημερινό μηχάνημα «αντίκα» και σε μια νέα γενιά Ελλήνων και διεθνών μουσικών ηλεκτρονικής μουσικής.

Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης

Το Εθνικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (ΕΜΣΤ), που από το 2000 έχει συγκεντρώσει ελληνικά και διεθνή έργα τέχνης από τη μεταπολεμική περίοδο μέχρι και σήμερα και τα παρουσιάζει σε διάφορους προσωρινούς χώρους, απέκτησε το 2014 μόνιμη στέγη επί της Λεωφόρου Συγγρού, στο κτίριο της Ζυθοποιίας Φιξ, η οποία ήταν η πρώτη μάρκα μπίρας στην Ελλάδα.

Σε διάλογο με το προσωπικό του ΕΜΣΤ, οι επιμελητές της documenta 14 φαντάστηκαν μια έκθεση που ενισχύει στο έπακρο καθ’ ύψος το κτίριο με μια λιβιδινική οικονομία. Ανεβαίνοντας τους ορόφους του, δίνεται μια αίσθηση ζεύξης της τράπεζας και του μουσείου (και τα δύο μηχανισμοί συσσώρευσης υπεραξίας), των φύλων και των ειδών (ή της πειθάρχησης πολύτιμων δυνάμεων), και της εργασίας και της αγάπης (συμπεριλαμβανομένου του έργου του ήλιου).

Για να είναι αυτός ο δημόσιος θεσμός πραγματικά δημόσιος, ο στόχος της documenta 14 είναι να διατηρήσει μια αίσθηση πολυσθένειας. Καθώς, όμως, πλησιάζει κανείς στην κορυφή του κτιρίου και αντικρίζει τον πυκνό αστικό ιστό, όπου αναπόφευκτα η θέα της Ακρόπολης αποτελεί ορόσημο, βρίσκει καλλιτέχνες που διατυπώνουν την αφαίρεση και την ασάφεια.

Μπορούμε επίσης να ρωτήσουμε λοιπόν, τι (λογής πολίτες) μπορεί ακόμη να παράγει αυτό το εργοστάσιο. Η μορφή του Διογένη –του Κυνικού και κοσμοπολίτη, διωγμένου από τη Σινώπη με την κατηγορία της παραχάραξης και αυτοανακηρυχθέντος πολίτη του κόσμου– είναι μαζί μας.Τον συναντάμε στο ισόγειο, στην κάτω δεξιά πλευρά της χαλκογραφίας του Nicolas Poussin που τιτλοφορείται Landscape with Diogenes (Ο Διογένης και η πήλινη κούπα).

Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών

Η έκθεση της documenta 14 στον Εκθεσιακό Χώρο «Νίκος Κεσσανλής» διαπνέεται από ζητήματα καλλιτεχνικής διαμόρφωσης και εκπαιδευτικού πειραματισμού. Επιπλέον, η έκθεση εκτείνεται πέρα από τη δυτική μητρόπολη, με το έργο της κολεκτίβας Ciudad Abierta, που ιδρύθηκε στις παρυφές του Βαλπαραΐσο της Χιλής, με τη σχολή του Rabindranath Tagore στο Σαντινικετάν, στην ύπαιθρο της Βεγγάλης έξω από την Καλκούτα, και με τη Ματάνσας, την «Αθήνα της Κούβας» – για να κατονομάσουμε μόνο τρεις από τις βασικές σχολές και τοποθεσίες μάθησης ανάμεσα στις διάφορες που λαμβάνει υπόψη της η documenta 14.

Η ΑΣΚΤ είναι ο πρώτος συνεργάτης της documenta 14 –η οποία έχει τίτλο εργασίας Μαθαίνοντας από την Αθήνα– στην ελληνική πρωτεύουσα. Από το φθινόπωρο του 2016 η Arnisa Zeqo, επικεφαλής του προγράμματος «μια εκπαίδευση» (το εκπαιδευτικό πρόγραμμα της documenta 14), διευθύνει το σεμινάριο «Εκλεκτικές Συγγένειες» που προσκαλεί φοιτητές από διάφορα τμήματα να έρθουν σε επαφή με τους καλλιτέχνες που συμμετέχουν στην documenta 14.

Τώρα που η Σχολή Μεταπτυχιακών Σπουδών και η εκτενής συλλογή βιβλίων και περιοδικών εντύπων τέχνης της ΑΣΚΤ έχουν μεταστεγαστεί στο καινούριο κτίριο βιβλιοθήκης που σχεδίασε το αρχιτεκτονικό γραφείο Atelier 66 (του Δημήτρη και της Σουζάνας Αντωνακάκη), η πρώην βιβλιοθήκη μετατρέπεται σε έναν κοινό χώρο όπου το πρόγραμμα «μια εκπαίδευση» επεκτείνει τις δραστηριότητές του.

Μουσείο Μπενάκη

Η documenta 14 ανοίγει διάλογο με τέσσερα παραρτήματα του μουσείου Μπενάκη: το Κτηριακό Συγκρότημα Κεραμεικού, που στεγάζει τις συλλογές ισλαμικής τέχνης, την Πινακοθήκη Νίκου Χατζηκυριάκου-Γκίκα, το Κέντρο διατήρησης παραδοσιακών τεχνικών κλωστοϋφαντουργίας Μέντης και το νέο Κτήριο της οδού Πειραιώς, όπου φιλοξενείται σημαντικό μέρος των εκθεμάτων της documenta 14. Το κτίριο είναι αρχιτεκτονικά «εσωστρεφές», καθώς ο κυρίως εκθεσιακός χώρος αναπτύσσεται περιμετρικά και «βλέπει» μέσω ανοιγμάτων στο κεντρικό αίθριο.

Σε αυτό το παράρτημα του Μουσείου Μπενάκη, που μέχρι στιγμής διατίθεται για την παρουσίαση ποικίλων προγραμμάτων περιοδικών εκθέσεων, πέρα από το πεδίο της μόνιμης συλλογής του Μουσείου Μπενάκη δίνεται η ευκαιρία να διερευνηθούν ανείπωτες, ημιτελείς ή παραγνωρισμένες ιστορίες αλλά και καινοτόμες μουσειολογικές ιδέες, όπως αυτές προτείνονται από τους ίδιους τους καλλιτέχνες.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr