Δε χρειάζεται πρόλογος. Αυτή ήταν η πιο συγκλονιστική περφόρμανς στο μουσείο Μπενάκη στο AS ONE, της Μαρίνας Αμπράμοβιτς. Η Εύα Λαμπάρα είναι ένας από τους πιο σημαντικούς ανθρώπους που έχω γνωρίσει. Γραφίστρια, φοιτήτρια στο τμήμα Θεατρικών Σπουδών της Αθήνας, ηθοποιός και περφόρμερ. Από τους πιο γενναίους ανθρώπους. Μια εξαιρετική καλλιτέχνης. Αυτή είναι η ιστορία που αφηγήθηκε:
Με λένε Εύα Λαμπάρα και θέλω πριν απ’όλα να σας μιλήσω γι αυτό που όλοι βλέπετε, συναντάτε στο δρόμο (καλά, όχι τόσο συχνά), αλλά ντρέπεστε να ρωτήσετε. Πάσχω από μυϊκή δυστροφία, τύπου τυνησιακή. Είναι μια μετάλλαξη της μυϊκής δυστροφίας τύπου Duchenne-Becker, που πήρε τ όνομά της από τη χώρα που διαγνώστηκε για πρώτη φορά περιστατικό αυτού του τύπου, την Τυνησία.
Η πάθηση παρουσιάζει τα πρώτα συμπτώματα κατά τη διάρκεια της παιδικής ηλικίας. Το γονίδιο που ευθύνεται για τη νόσο ονομάζεται δυστροφίνη, βρίσκεται στο φυλετικό χρωμόσωμα Χ και είναι ένα από τα μεγαλύτερα σε μέγεθος γονίδια του ανθρώπου. Σε μένα εμφανίστηκε σε ηλικία 7 ετών.
Καθώς η πάθηση εξελίσσεται, εμφανίζεται μυϊκή αδυναμία και περιοριστικού τύπου αναπνευστική ανεπάρκεια που οδηγεί σε λειτουργικές δυσκολίες και οι πάσχοντες χρειάζονται από ένα σημείο και μετά, αναπηρικό αμαξίδιο.
Για μένα, όλα σχετικά με την τέχνη ξεκίνησαν από την εικόνα. Σκεφτόμουν με εικόνες, φανταζόμουν με εικόνες, εκφραζόμουν με εικόνες. Γι αυτό και η ζωγραφική ήταν η πρώτη μου απόπειρα έκφρασης. Κάπως έτσι άρχισα να κάνω τις εικόνες του μυαλού μου ιστορίες. Και μετά, ήθελα αυτές τις ιστορίες να τις δω να ζωντανεύουν. Για μένα το θέατρο ανήκε στον κόσμο του ‘ονείρου’. Κάτι δηλ. Που ονειρευόμουν να μπορώ να κάνω. Η πρώτη μου επαφή έγινε με το θεατρικό εργαστήρι του MDA HELLAS. Το MDA HELLAS, είναι ο φορέας για ανθρώπους με νευρομυϊκές παθήσεις στην Ελλάδα.
Μέσα από το θέατρο, άρχισα να νιώθω πιο άνετα με την παρουσία μου σ έναν χώρο, είτε αυτός ήταν η σκηνή, είτε σε κοινωνικό επίπεδο. Άρχισα να παίρνω πρωτοβουλίες, εξέλιξα την κριτική μου σκέψη, έμαθα να είμαι κομμάτι ενός συνόλου. Τα λόγια και η αποστήθισή τους δεν ήταν ποτέ πρόβλημα για μένα. Είχα σταματήσει να νιώθω περιέργα με την παρουσία μου, όχι όμως και με το σώμα μου. Ακόμα ένιωθα ότι ‘φέρω’ κάτι μαζί μου, κάτι που δεν μου ανήκε, που μου ήταν ξένο.
Ένιωσα για πρώτη φορά κάτι τόσο έντονο που δύσκολα περιγράφεται. Για πρώτη φορά, ένιωσα την κίνηση. Φωτίστηκαν πράγματα που δεν είχα σκεφτεί και δεν είχα νιώσει πριν. Άλλαξε ο τρόπος σκέψης μου και το πως λειτουργώ εγώ μέσα σ ένα θεατρικό πλαίσιο.
Με το θεατρικό έργο, τον λόγο, ένιωσα πολλές φορές να περιορίζομαι. Με την περφόρμανς νιώθω ελεύθερη πνευματικά και σωματικα. Η διαδικασία της περφόρμανς μου ξεκλειδώνει μια εσωτερική πάλη ανάμεσα στην κίνηση και την ακινησία. Ένιωθα για πολλά χρόνια εγκλωβισμένη στο ίδιο μου το σώμα. Πλέον δε φοβάμαι να πειραματιστώ με το σώμα μου, νιώθω πως έτσι αρχίζω να το γνωρίζω επιτέλους. Και χαίρομαι πολύ γι αυτό, γιατί κάθε μέρα που περνάει μέσα από τη διαδικασία της αναζήτησης και των αυτοσχεδιασμών, που έχω τη δυνατότητα και την ελευθερία να δοκιμάζω πλέον πράγματα και ευτυχώς η Αννίτα σταμάτησε πλέον να φοβάται μη σπάσω, κάθε μέρα είναι μια έκπληξη για μένα. Και συνειδητοποιώ πόσο ξένη υπήρξα μέσα στο ίδιο μου το σώμα.
Ο τρόπος που δουλεύω ξεκινάει αρχικά με το ‘κάτι θέλω να πω’. Αυτό που μ ενδιαφέρει κυρίως είναι να σκεφτούμε ξανά αυτά που θεωρούμε δεδομένα, από τα πιο απλά, τις βιολογικές μας λειτουργίες, μέχρι τα πιο σύνθετα. Να σκεφτούμε έξω από κλειστά σχήματα. Μ αρέσει να προσπαθώ να βρω τρόπους να επικοινωνήσω, χωρίς τον λόγο. Με το σώμα μου. Το αγαπημένο, πια σώμα μου. Ένα σώμα αδύναμο και ακίνητο, μα ενεργειακά στο 100%. Ξεκινάω απομονώντας την ελάχιστη κίνηση και επικεντρώνομαι σ αυτή. Μ αρέσει να χρησιμοποιώ διάφορα υλικά ή τεχνικά μέσα. Επίσης, ‘βλέπω’ πλέον το σώμα μου και εκτός αμαξιδίου, σε θέσεις ‘άβολες’ εως και δύσκολες για τις δικές μου δυνατότητες. Εκεί, η πάθησή μου μ έχει διδάξει να λειτουργώ και ν αντιμετωπίζω τον πόνο με το μυαλό. Με υπομονή και αυτοσυγκέντρωση.
Εδώ είμαι. Αυτό ένιωσα ανακαλύπτοντας την περφόρμανς. Έναν καινούργιο για μένα μαγικό τόπο. Που μ έκανε να δω ποια αληθινά είμαι. Ένας καθρέφτης που όσο πιο πολύ κοιτάζω, τόσο καλύτερα γνωρίζω εμένα.
Δυστυχώς η χώρα μου δε με στηρίζει όσο τη στηρίζω εγώ. Στην Ελλάδα όπως ίσως ξέρετε, ισχύει ακομα ο νόμος περί αρτιμέλειας για να σπουδάσεις σε μια δραματική σχολή. Αυτό όμως δε μπορεί να με εμποδίσει. Σήμερα είμαι μέλος μίας νέας καλλιτεχνικής ομάδας (ARTimeleia) που δημιουργήθηκε από την αννιτα που είναι και ο άνθρωπος που μέσα από το θεατρικό εργαστήρι του mda hellas με ώθησε στο να αξιοποιήσω το σώμα μου.
Η σκηνοθέτης και συνεργάτης της Αννίτα Καπουζίδη λέει: Για μένα αυτός είναι και ο ρόλος του θεάτρου(πόσο μάλλον της περφόρμανς). Η μετακίνηση. Και τα όρια. Η αναμέτρηση. Όλοι έχουμε ανάγκη την αναμετρηση με τα όριά μας, άλλος λίγο, άλλος πιο πολύ. Μεγαλύτερα όρια δεν σημαίνει λιγότερες ευκαιρίες αναμέτρησης. Όταν πήγαινα στο MDA και δουλεύαμε με την ομάδα από ένα σημείο και μετά εγώ δεν έβλεπα ούτε τα αμαξίδια, ούτε τα χέρια που δεν μπορούν να κινηθούν, ούτε τα πόδια τίποτα. Έβλεπα ανθρώπους που κάνουν τα πάντα, γιατί μπορούν και τα σκέφτονται και τα οραματίζονται. Έτσι το μόνο που ένιωθα ότι μου απέμενε να κάνω ήταν να γίνω το μέσον τους. Αυτό.
Η δομή της παράστασης στηρίχτηκε στο γεγονός ότι φαντάστηκα τα μέλη του σώματος της Εύας να ανεξαρτητοποιούνται.. Τα πόδια της να τρέχουν, τα χέρια της να κινούνται, το πρόσωπό της να μιλάει. Αυτό και παραστήθηκε. Ένα επί της ουσίας διαμελισμένο σώμα επί σκηνής. Η ενέργεια του κάθε μέλους χωριστά, που δίνεται από το μυαλό και όχι από τις οργανικές συνδέσεις τους.
Η Εύα και οι ιδέες της αποτελούν έμπνευση για την Αννίτα και συλλαμβάνει την ιδέα της περφόρμανς που παρουσίασαν. Ένα μεταλλικό κουτί, το οποίο καλύπτεται ολόκληρο από σελοφάν. Για ακόμα μια φορά, η ηθοποιός Κόνυ Ζήκου, συμπληρώνει το εγχείρημά τους. Μέσα σε αυτό το κουτί είναι η Εύα, ‘εγκλωβισμένη’ από την πραγματικότητα που την εμπεριέχει. Όμως η Εύα δεν επαναπαύεται. Θέλει να βγει έξω, να ‘σπάσει’ αυτή τη μεμβράνη πραγματικότητας και να βιώσεις μαζί της την αλήθεια. Το κάνει με το μόνο μέσο που έχει και μπορεί να κουνήσει. Το στόμα της. Σε μια ακαταπόνητη προσπάθεια, η Εύα με τη γλώσσα και τα δόντια έρχεται σε επαφή με την μεμβράνη, απομακρύνεται , παίρνει ανάσα, το κορμί της πέφτει, η ηθοποιός την σηκώνει και ξανά από την αρχή. Μέχρι που η Εύα τα καταφέρνει. Κόβει την μεμβράνη με τα δόντια της και ξεπρολάβει το κεφάλι της από μέσα. Είναι εδώ. Και τα κατάφερε.