Ο αρχαιολόγος που ανακάλυψε το «ζευγάρι του Διρού»

«Οι διπλές ταφές και σε στάση εναγκαλισμού θα έλεγα ότι είναι σπάνιο φαινόμενο, μοναδικό στην Ευρώπη» λέει στο TheTOC ο άνθρωπος που προσέφερε στο πανελλήνιο μεγάλη συγκίνηση με το εύρημα του, επί 6.000 χρόνων αγκαλιασμένου ζεύγους, στο Διρό. «Σε Ευρωπαϊκό έδαφος μπορούμε να πούμε ότι είναι η αρχαιότερη διπλή ταφή που έχουμε δει μέχρι σήμερα».

΄Εχουν περάσει 45 χρόνια από τότε που ο επίτιμος έφορος Αρχαιοτήτων Γ.Α. Παπαθανασόπουλος, πρόεδρος του Κέντρου Νεολιθικών Σπουδών, έφορος αρχαιοτήτων στη Λακωνία εκείνη την περίοδο, «κλείδωσε» το σπήλαιο Αλεπότρυπα του Διρού για τους τουρίστες με σκοπό να το παραδώσει στην αρχαιολογική έρευνα. Με υπομονή, επιμονή και μακριά από τα φώτα της δημοσιότητας η ανασκαφή αυτή σε ένα από τα δαιδαλώδη σπήλαια του Διρού που φιλοξένησε έναν από τους μεγαλύτερους Νεολιθικούς οικισμούς στη Γηραιά ΄Ηπειρο κρατά δεκαετίες. Η πρόσφατη ανακοίνωση του ζευγαριού που κείτεται αγκαλιασμένο για περίπου 6.000 χρόνια, της διπλής αδιατάρακτης ταφής μιας γυναίκας και ενός άνδρα σε στάση εναγκαλισμού, δηλαδή, που βρέθηκαν κοντά στο σπήλαιο στη θέση «Ξαγκουνάκι» και έχει προκαλέσει πανελλήνια συγκίνηση κι ενδιαφέρον, αν μη τι άλλο, τον επιβεβαίωσαν. Στη συνέντευξη που παραχώρησε στο TheTOC ο κ. Παπαθανασόπουλος, μιλά για τη σημασία μιας ταφής που χρονολογείται στο 3.800 π.Χ αλλά και των άλλων ευρημάτων στα οποία περιλαμβάνεται μια δεύτερη διπλή, αδιατάρακτη ταφή νεαρών ενηλίκων, αλλά και, άλλες αδιατάρακτες, παιδικές και εμβρυακές ταφές.

Σταμάτησα αυτή τη τουριστική "αξιοποίηση" που είχε προκαλέσει ζημιές

«Από το 1970 άρχισα να ερευνώ το σπήλαιο. Επέμεινα σ’ αυτή την ανασκαφή λόγω της μεγάλης σημασίας της και από τότε ανελλειπώς ασχολούμαι με την εξερεύνησή του σπηλαίου. Δυστυχώς στην αρχή το σπήλαιο που ανακαλύφθηκε το 1958 λειτούργησε τουριστικά. Η εικόνα δεν ήταν ανέπαφη εντός των χώρων του. Είχαν γίνει επεμβάσεις πριν γίνει η αρχαιολογική επέμβαση. Και σταμάτησα αυτή τη τουριστική “αξιοποίηση” που είχε ήδη προκαλέσει ζημιές απαγορεύοντας την ελεύθερη είσοδο», μας λέει ο κ. Παπαθανασόπουλος.

Το Μουσείο που λειτουργεί από το 1976 στο Διρό και ο θησαυρός που περιλαμβάνει

Σαρανταπέντε χρόνια δεν φτάνουν για να ολοκληρωθεί η έρευνα η οποία συνεχίζεται. «Είναι τεράστιος ο χώρος», μας λέει ο κ. Παπαθανασόπουλος. «Η αρχαιολογική έρευνα δεν πρέπει να γίνεται πολύ γρήγορα, διότι, αλλιώς, θα είναι κακή έρευνα. Δεν γίνεται να σκάβεις συνέχεια. Πρέπει να μελετάς τα ευρήματά σου και να αφήσεις το “έδαφος” για την επόμενη γενιά να ασχοληθεί με το θέμα χρησιμοποιώντας νέες μεθόδους κ.τ.λ. Είναι και αυτός ο παράγοντας πολύ σημαντικός», εξηγεί. Ο ίδιος δημιούργησε στο χώρο ένα Μουσείο με ευρήματα από την ανασκαφή. «Το Μουσείο λειτούργησε από το 1976. Σήμερα στο Μουσείο μπορεί να δει κανείς τα σημαντικότερα ευρήματα από την ανασκαφή: κεραμεική, ειδώλια μαρμάρινα και πήλινα, εργαλεία: ένα τεράστιο, μοναδικό θησαυρό στην Ευρώπη», μας λέει. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, στο Μουσείο φιλοξενείται και ένας σκελετός μιας γυναίκας σε αρίστη κατάσταση που εντοπίστηκε στην πρώτη αίθουσα σε βάθος 3,60 μέτρα από την επιφάνεια των αλλεπάλληλων στρωμάτων που έχουν πάχος 6 μέτρα από τη συνεχή κατοίκιση και χρήση του σπηλαίου. «΄Όλα τα στρώματα του σπηλαίου είναι γεμάτα με εργαλεία, κομμάτια αγγείων και άλλα ευρήματα», εξηγεί.

Αλήθεια το σπήλαιο αυτό λειτούργησε στη συλλογική μνήμη επί χιλιετίες ως τόπος απόθεσης νεκρών; «Κυρίως», απαντά. «Το σπήλαιο, όμως, είχε πολλές χρήσεις: αποθήκευση τροφίμων, τόπος λατρείας, τόπος καταφυγής του οικισμού που ήταν έξω, στο ύπαιθρο, σε καλύβες. Λειτούργησε κυρίως από το 6.000 έως το 3.000 π.Χ. και περιλαμβάνει ένα θησαυρό ευρημάτων που αφήνουν την προοπτική η ανασκαφική έρευνα και μελέτη να κρατήσουν ακόμα έναν αιώνα».

Η έρευνα θα αποσαφηνίσει τον πολιτισμό της Νεολιθικής κοινότητας

Σε ποια ερωτήματα θα απαντήσει η έρευνα; «Η έρευνα θα αποσαφηνίσει τον τρόπο ζωής στο σπήλαιο, το πολιτισμικό και πολιτιστικό επίπεδο της Νεολιθικής κοινότητας, το πως, δηλαδή, γινόταν χρήση του σπηλαίου, κι αυτό είναι κάτι πολύ σημαντικό. Είναι ένα απέραντο σπήλαιο μήκος 300 μέτρων και γεμάτο αρχαιότητες. ΄Εχει χρησιμοποιηθεί όλο. Αυτό που έπαιξε σημαντικότατο ρόλο στην κατοίκησή του ήταν μια λίμνη με πόσιμο νερό που βρίσκεται στο βάθος του σπηλαίου, στο τέλος του. ΄Επιναν νερό από εκεί διότι η περιοχή της Μάνης, όπως τότε, έτσι και τώρα, είναι άνυδρη. Αυτός ήταν ο αρχικός πόλος έλξης του σπηλαίου. Ο κόσμος έμενε έξω, δεν έμενε μέσα στο σπήλαιο. Χρησιμοποιούσε, όμως, το σπήλαιο κυρίως το χειμώνα αλλά ο Νεολιθικός πληθυσμός ζούσε έξω από το σπήλαιο. Σε ένα μέρος όπως η Ελλάδα οι άνθρωποι δεν ζούσαν εντός των σπηλαίων, όπως λόγου χάριν, στην Κεντρική Ευρώπη».

Ο κ. Παπαθανασόπουλος επιβεβαιώνει ότι ήταν απόφασή του να γίνει ανάλυση με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας προκειμένου η ομάδα της ανασκαφής να είναι απολύτως σίγουρη για τα αποτελέσματα της έρευνας. Το πρόγραμμα που ολοκληρώθηκε το 2014 πραγματοποιήθηκε από τη διεπιστημονική ομάδα της Εφορείας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαιολογίας Νοτίου Ελλάδας σε συνεργασία με ΄Εληνες και ξένους επιστήμονες και υπό την εποπτεία των Ε΄ΕΠΚΑ και 5ης ΕΒΑ. «Συνεργαστήκαμε σε ένα 5ετές πρόγραμμα που έληξε πέρσι με ομάδα αμερικανικού πανεπιστημίου. Δουλέψαμε αγαστά επιστήμονες όλων των ειδικοτήτων, ΄Ελληνες και Αμερικανοί», εξηγεί ο κ. Παπαθανασόπουλος, ο οποίος είχε υπό τη διεύθυνσή του το πρόγραμμα. Υπεύθυνη από την πλευρά της Εφορίας για το ανασκαφικό και μελετητικό έργο Διρού ήταν η δρ. Αναστασία Παπαθανασίου, αρχαιολόγος της Εφορίας Παλαιοανθρωπολογίας και Σπηλαολογίας. «Και, φυσικά και περιμέναμε να έχουμε όλα τα αποτελέσματα στα χέρια μας μέχρι να δώσουμε στη δημοσιότητα στοιχεία της ανασκαφής…»

Λεπτομέρειες για το σπήλαιο δίνει το βιβλίο «Το Νεολιθικό Διρό Σπήλαιο Αλεπότρυπα» του Γ. Παπαθανασόπουλου που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Μέλισσα».

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr