Ο Γιώργος Κουμεντάκης στο The TOC για τη «Φόνισσα»

Η Φόνισσα ένα από τα σπουδαιότερα έργα της ελληνικής λογοτεχνίας σε μουσική Γιώργου Κουμεντάκη και λιμπρέτο Γιάννη Σβώλου έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του τον Νοέμβριο του 2015. Η επιτυχία του εγχειρήματος βασίστηκε στην μουσική γλώσσα του Κουμεντάκη που αξιοποιεί με γόνιμο τρόπο στοιχεία της ελληνικής δημοτικής παράδοσης. Αυτή ακριβώς η πτυχή της μουσικής του ταίριαξε ιδανικά το αριστουργηματικό αυτό διήγημα της νεοελληνικής λογοτεχνίας στο οποίο βασίζεται η νέα όπερα που έγραψε.

“Άφησα τη μουσική να περιπλανηθεί και να εκφράσει αβίαστα και ελεύθερα τον ψυχισμό της Φραγκογιαννούς, φτάνοντας εκεί που δεν μπορεί να φτάσει η λογική" σημειώνει ο συνθέτης. Και συνεχίζει: “Προσπάθησα να πλησιάσω τις κρυφές πτυχές μιας ψυχοπαθολογικής; ψυχονευρωτικής; δυναμικής; αυταρχικής; σίγουρα σύνθετης προσωπικότητας που παίρνει μορφή μέσα από την συγκλονιστική λογοτεχνική προσέγγιση του Μέγιστου Παπαδιαμάντη. Πολύ συχνά μάλιστα, σβήνει η διαχωριστική γραμμή μεταξύ πρωταγωνίστριας και συγγραφέα και γίνονται μέσα μου ένα και μόνο πρόσωπο. Όσο καιρό έγραφα τη Φόνισσα, προσπάθησα να ξεχάσω την εξωτερική της εμφάνιση, την ηλικία, τα χαρακτηριστικά του προσώπου της και να στραφώ, να φτάσω το νου που, όπως λέει ο Παπαδιαμάντης, «ψηλώνει»”.

Η φιλόδοξη παραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, που τάραξε τα νερά της ελληνικής μουσικής σκηνής την περσινή χειμερινή περίοδο, μετά την περσινή επιτυχία της, επαναλαμβάνεται τις 15, 16, 17 και 20 Απριλίου στο Μέγαρο Μουσικής και μας δίνει την αφορμή να συναντήσουμε έναν από τους πιο σημαντικούς Έλληνες συνθέτες, τον Γιώργο Κουμεντάκη, που περνά φέτος στην Αθήνα τον πρώτο του χειμώνα καθώς τα τελευταία 12 χρόνια είναι μόνιμος κάτοικος Τήνου.

Θα θέλατε να μου πείτε τι συνέβη αυτόν τον ενάμισι χρόνο που μεσολάβησε από το πρώτο ανέβασμα μέχρι την σημερινή επανάληψη; Τι σας ακολουθεί και τι αφήνετε πίσω;

Είμαι τυχερός γιατί αν ήταν αποτυχία την πρώτη φορά θα ήμουν πολύ στενοχωρημένος. Με το χρόνο τοποθετούνται τα πράγματα, η αποδοχή έχει πάρει τη θέση της, μια θέση όχι τόσο σημαντική, όσο η ίδια η θέση του έργου και είναι αυτή που με ακολουθεί. Υπάρχει μια παράλληλη διαδρομή που με ξαφνιάζει. Γιατί δούλεψα πολλά χρόνια στην έρευνα και τρία χρόνια στη γραφή, οπότε νόμιζα ότι έχει κλείσει ο κύκλος. Μάλλον αυτό θα συμβεί με την επόμενη όπερα. Αυτό που κρατώ περισσότερο είναι η γαλήνη και η ηρεμία που τροφοδοτούν την απόλυτα πνευματική διαδρομή του έργου μέσα μου.

Η επανάληψη αφομοιώνει τα πράγματα; Αναδεικνύει άλλες πλευρές τους;

Είναι το πιο σημαντικό κομμάτι αυτής της διαδρομής, το ότι το υλικό αυτό έχει αφομοιωθεί και από τους συνεργάτες μου και αυτή η απόσταση του χρόνου τους προκαλεί σε μια εκ νέου ερμηνευτική απόδοση, η οποία πηγαίνει πολύ πιο μπροστά από αυτό που είχαμε φανταστεί την πρώτη φορά. Αυτό το κάνει ο χρόνος αλλά και η δύναμη του ρεπερτορίου. Την πρώτη φορά μπορείς να φτάσεις σε βαθιά πράγματα, αλλά η επιφάνεια είναι πάντα εκεί. Οπότε η πρώτη φορά είναι περισσότερο ανιχνευτική, στη δεύτερη πας με το βαθύ σου αίσθημα.

Η διαδικασία της γραφής της Φόνισσας;

Η Φόνισσα για να γραφτεί χρειάστηκε τρία χρόνια ολόκληρα αλλά έκανα έρευνα επτά χρόνια πριν, γράφοντας καμιά εικοσαριά έργα, έχοντας στο νου μου ότι όλα αυτά που δεν είχαν τη φωνή μέσα τους, ήταν για άλλη χρήση. Περισσότερο με απασχόλησε ο τρόπος που δομείται και αποδομείται το έργο μέσα από την αίσθηση του παρελθόντος, το ότι έρχεται και γίνεται βιωματική πράξη σε σχέση με το ελληνικό παραδοσιακό στοιχείο. Και αφού στη διαδρομή σχηματοποιηθεί σε μικρές ή μεγαλύτερες μορφές να βρει τον στόχο του, δηλαδή να αποδοθεί με την έννοια της όπερας που είναι το σύνολο όλων των πραγμάτων. Για να φτάσει κανείς στην πηγή χρειάζεται μια περίοδο εσωτερικής, μοναχικής και πνευματικής δουλειάς. Έτσι ώστε το ερευνητικό πεδίο να φτάσει σε τέτοια εγρήγορση ώστε να αποκαλύψει τον προβληματισμό, τους χυμούς της δημιουργίας. Και να έρθει να συνδεθεί με το λόγο που είναι η απόλυτη έννοια και της ζωής μου και της τέχνης μου. Όταν έφτασε το όλον σε αυτό το σημείο όλα τα προηγούμενα ήταν σαν να τραβήχτηκαν και ενώθηκαν επάνω σε ένα μεγάλο μαγνήτη.

Τι σημαίνει για ένα δημιουργό να τον ακολουθεί το έργο του;

Μακάρι σε αυτά που ετοιμάζω να πάρω μαζί μου και τη Φόνισσα. Αυτό συμβαίνει όταν απομακρύνεται κανείς από το έργο του. Στην απομάκρυνση υπάρχει πάντα ενδιαφέρον, γιατί βαριέμαι τα ήδη κεκτημένα και δε θεωρώ άλλωστε ότι πρόκειται για κάτι σημαντικό. Μπορεί να ανακυκλώνω βασικές ιδέες, αλλά το δαιμόνιό μου δε μου επιτρέπει ποτέ να καθησυχάσω σε μια δομή συνεχώς επαναλαμβανόμενη. Μάλιστα όταν δω ότι αυτό γίνεται άμεσα, αυτόματα, κάπως διαφεύγω. Αυτή η διαφυγή, η στροφική έννοια είναι πάντα στο πίσω μέρος του μυαλού μου και στις επιδιώξεις μου, τόσο σημαντική όσο η εύρεση μιας ταυτότητας.

Σε τι στιγμή βρίσκεστε;

Είναι μια καλή στιγμή για την πρώτη φάση της ωριμότητας, πριν αρχίσεις να στοχεύεις προς τον θάνατο που είναι η επόμενη φάση και εκεί πρέπει να έχεις άλλα πράγματα σε σχέση με το χρόνο, τα οποία δεν αντιλαμβάνομαι αυτή τη στιγμή. Πρόκειται λοιπόν για ένα ενδιάμεσο στάδιο που δεν πρέπει να το ευτελίσω. Δηλαδή δεν πρέπει να παρεξηγήσω τα πράγματα που μου δίνονται πλουσιοπάροχα σε τόσο σε σχέση με τη δυνατότητα των επιλογών όσο και υπέρ του δημιουργικού χώρου, υπέρ της δημιουργίας, που έτσι κι αλλιώς είναι το βασικό μου χαρακτηριστικό ζωής, ο τρόπος που δημιουργείται αυτή η χημεία μέσα μου.

Σας τροφοδοτεί η Τήνος σε αυτή τη διαδρομή;

Αυτό το μοντέλο ζωής, η μετακόμιση στην Τήνο με τροφοδότησε με κάτι που μόνο στα όνειρά μου το φανταζόμουν. Μου έδωσε τη δυνατότητα να ζήσω παράλληλα δυο ζωές, της δημιουργίας και της καθημερινότητας και να βρω ένα τρόπο μέσα από διάφορα στάδια, να μην είναι μόνο παράλληλες αλλά να συναντιούνται. Και αν μου στοιχίζει σε κάτι αυτός ο πρώτος χειμώνας στην Αθήνα είναι αυτή η έλλειψη αρμονίας, το ότι μεγαλώνει η απόσταση από τη φύση, την ηρεμία και την ησυχία. Εδώ, έχει αλλάξει τελείως το δημιουργικό μου ρολόι. Το ισχυρό κίνητρο και η πρόκληση εδώ, αυτό που υπάρχει δίπλα στη δημιουργία και παράλληλα με αυτήν, η οργάνωση της Εναλλακτικής Σκηνής της Λυρικής, ένας στόχος όχι μόνο καλλιτεχνικός αλλά και φιλοσοφικός που δημιουργεί ένα νέο κύκλο ενδιαφέροντος με επίκεντρο πάντα την μουσική.

Πληροφορίες:

Γιώργος Κουμεντάκης

Η Φόνισσα

Ποιητικό κείμενο: Γιάννης Σβώλος, βασισμένο στο ομώνυμο "κοινωνικόν μυθιστόρημα" τουΑλέξανδρου Παπαδιαμάντη
Μουσική διεύθυνση: Βασίλης Χριστόπουλος
Σκηνοθεσία: Αλέξανδρος Ευκλείδης

ΠΡΕΜΙΕΡΑ 15 ΑΠΡΙΛΙΟΥ 2016
15, 16, 17, 20 Απριλίου 2016

Μέγαρο Μουσικής Αθηνών - Αίθουσα Α. Τριάντη
Ώρα έναρξης: 20.00
Σκηνικά: Πέτρος Τουλούδης
Κοστούμια: Πέτρος Τουλούδης - Ιωάννα Τσάμη
Φωτισμοί: Βινίτσιο Κέλι
Διεύθυνση Χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος
Διεύθυνση Παιδικής Χορωδίας: Μάτα Κατσούλη

Φραγκογιαννού (Φόνισσα):
Ειρήνη Τσιρακίδου (15,17/4)
Τζούλια Σουγλάκου (16, 20/4)
Μαρουσώ:
Έλενα Κελεσίδη (15,17/4)
Γεωργία Ηλιοπούλου (16,20/4)
Ιωάσαφ:
Τάσος Αποστόλου
Δελχαρώ:
Μαριλένα Στριφτόμπολα (15, 17/4)
Ζωή Κάππου (16, 20/4)
Γιάννης Περιβολάς:
Κωστής Ρασιδάκις (15, 17/4)
Κωστής Μαυρογένης (16, 20/4)
Γιαννού:
Ινές Ζήκου (15, 17/4)
Ελένη Δάβου (16, 20/4)
Μάνα Ξενούλας:
Ευδοκία Χατζηιωάννου
Αστυνόμος Α:
Νίκος Στεφάνου (15, 17/4)
Δημήτρης Ναλμπάντης (16, 20/4)
Ειρηνοδίκης:
Βαγγέλης Μανιάτης (15, 17/4)
Νικόλαος Καραγκιαούρης (16, 20/4)
Αστυνόμος Β/Πάρεδρος:
Δημήτρης Ναλμπάντης (15, 17/4)
Χαράλαμπος Βελισσάριος (16, 20/4)
Kρινιώ:
Νίκη Χαζιράκη (15, 17/4)
Ζένια Αρτζέντη (16, 20/4)
Toύλα:
Δήμητρα Κωτίδου (15, 17/4)
Εβίτα Χιώτη (16, 20/4)
Μυρσούδα:
Θεοδώρα Μπάκα (15, 17/4)
Μιράντα Μακρυνιώτη (16, 20/4)
Γιατρός:
Διονύσης Τσαντίνης
Αμέρσα:
Ινές Ζήκου (15, 17/4)
Ελένη Δάβου (16, 20/4)
Κωνσταντής:
Βαγγέλης Μανιάτης (15, 17/4)
Νικόλαος Καραγκιαούρης (16, 20/4)
Πολυφωνικό Σύνολο:
Ειρήνη Δερέμπεη
Μαρία Μελαχροινού
Μάρθα Μαυροειδή
Iωάννα Φόρτη
Μουσικό Σύνολο: Κώστας Ράπτης (μπαγιάν)
Γκουίντο ντε Φλάβις (άλτο σαξόφωνο)
Γιώργος Καλογερόπουλος (κρουστά)

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr