Γιατί αυτή η χάρτινη φιγούρα ξετρελαίνει μικρούς και μεγάλους; Οι παραστάσεις του Καραγκιόζη σε κάθε γωνιά της Αθήνας είναι πάντα γεμάτες και ενθουσιάζουν τα παιδιά. Ο Καραγκιόζης... αστροναύτης, φούρναρης, ψαράς, ζητιάνος, μάγειρας, ανθοπώλης, δάσκαλος, βαρκάρης, γιατρός, καφετζής, γιαουρτάς, γραμματικός, τραγουδιστής, δασοφύλακας, αρματολός και ο αόρατος καπετάνιος, στο νησί των κατεργαραίων, στο τρελοκομείο, το φάντασμα του Σεραγιού, ο Μέγας Αλέξανδρος και το καταραμένο φίδι και άλλες πολλές είναι οι ιστορίες που έχει να μας αφηγηθεί πίσω από τη λευκή πάνινη σκηνή. Πολύχρωμες και συναρπαστικές …σκιές στα αχνάρια μιας παράδοσης χρόνων έχουν μέσω των σύγχρονων καραγκιοζοπαιχτών να αφηγηθούν τις καινούργιες τους ιστορίες.
Ο Γιώργος Αθανασίου, που οι παραστάσεις του ανεβαίνουν κάθε Κυριακή στο Θέατρο «Μεταξουργείο» στις 12:00 και στις 15:30 γεννήθηκε και μεγάλωσε σε οικογένεια με μεγάλη παράδοση στο Θέατρο Σκιών. Όπως λέει και ο ίδιος «οι περισσότερες από τις ξέγνοιαστες στιγμές των παιδικών μου χρόνων, ήταν πίσω από τον μπερντέ του Καραγκιόζη. Φέτος συμπληρώνω δέκα χρόνια επαγγελματικής πορείας στο ελληνικό θέατρο σκιών, έχοντας περιοδεύσει σε όλη την Ελλάδα. Συνεργάστηκα με σχολεία, δήμους, συλλόγους, φεστιβάλ και άλλους ιδιωτικούς φορείς. Πλέον ακολουθώντας την αγάπη μου για το σενάριο, δημιουργώ και τα δικά μου έργα, πάντα με σεβασμό στην παράδοση. Θέλω η κάθε μου παράσταση να δίνει ένα μήνυμα, μα και ένα όνειρο σε κάθε παιδί (ηλικίας 3 – 103 ετών!). Ας αφήσουμε επιτέλους τα παιδιά να ονειρευτούν ή καλύτερα να εμπνευστούμε εμείς από τα όνειρά τους…»
Η παλαιότερη μαρτυρία για παράσταση Καραγκιόζη στον ελλαδικό χώρο χρονολογείται το 1809 και την τοποθετεί στην περιοχή των Ιωαννίνων. Αφορά παράσταση στην τουρκική γλώσσα, όπως περιγράφεται από τον ξένο περιηγητή Χόμπχαους, την οποία παρακολούθησε και ο λόρδος Βύρων. Παράσταση Καραγκιόζη αναφέρεται και από τον διπλωμάτη Πουκεβίλ στο έργο του Voyage dans la Grèce που εκδόθηκε το 1820.
Οι πρώτοι Καραγκιοζοπαίχτες στα Ιωάννινα ήταν Αθίγγανοι και Εβραίοι. Το θεατρικό θέαμα διαδόθηκε και άρχισε έκτοτε να παίζεται στην ελληνική γλώσσα, διατηρώντας τα ίδια τεχνικά χαρακτηριστικά, διαμορφώνοντας όμως παράλληλα ξεχωριστό περιεχόμενο, αντλημένο από την ελληνική παράδοση. Στην Ελλάδα ο Καραγκιόζης, ως λαϊκός ήρωας, εκπροσωπεί το φτωχό, εξαθλιωμένο, πονηρό Έλληνα, στο περιβάλλον της Τουρκοκρατίας. Είναι καμπούρης και περιστοιχίζεται από την οικογένειά του, το φίλο του Χατζηαβάτη, το θείο του Μπάρμπα-Γιώργο και άλλους χαρακτήρες. Ζει σε παράγκα (Η παράγκα του Καραγκιόζη), είναι ξυπόλητος και μένει απέναντι από το σεράι (το παλάτι) του Βεζίρη.
Τα θέματα των έργων του Θεάτρου Σκιών είναι συνήθως σατιρικά, προκαλώντας γέλιο στους θεατές ενώ πολλές φορές αναφέρονται σε πραγματικά και σύγχρονα ζητήματα που ενδιαφέρουν τον κόσμο.
Κάθε Σάββατο στο Μέγαρο Μουσικής ο Ηλίας Καρελλάς παρουσιάζει ένα ταιριαστό με το χώρο έργο «Ο Καραγκιόζης μαέστρος»που χαλάει κόσμο. Έναπολυθέαμα με γιγαντοφιγούρες, παιχνίδικαι ζωντανή παραδοσιακή μουσική που εκτυλίσσεται μπροστά και πίσω από τον μπερντέ και υποστηρίζουν νέοι μουσικοί όπως η Δήμητρα Καχριμανίδη (λαούτο, τραγούδι),η Δήμητρα Κώνστα (εμψύχωση, χειρισμός φιγούρας),οΧρήστος Σύγγελος (ούτι, νέι, τραγούδι) και οΝικόλας Τζιβελέκης (εμψύχωση, χειρισμός φιγούρας).
Το σπίτι του Καραγκιόζη
Το Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, αναγνωρίζοντας την αξία και τον ρόλο της παράδοσης, δημιουργεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα ένα στέκι για το θέατρο σκιών. Πώς είναι το σπίτι του Καραγκιόζη; Έχει σαλόνι; Πώς είναι η κουζίνα του; Τι κρύβει στα μπαούλα του; Πού κοιμάται; Θέλετε να το εξερευνήσετε; Ο Ηλίας Καρελλάςέχει το κλειδί και μας καλωσορίζει στο σπίτι του Καραγκιόζη!
Σε έναν ειδικά διαμορφωμένο χώρο 300 τ.μ. ζωντανεύουν τρισδιάστατα το εσωτερικό του σπιτιού του Καραγκιόζη και η ιστορία του θεάτρου σκιών, από τη γέννησή του ως τις μέρες μας. Με οδηγούς τους εμψυχωτές, οι μικροί και μεγάλοι θεατές ταξιδεύουν στον χωροχρόνο μέσα από μια μοναδική βιωματική εμπειρία! Σε αυτή την πολυδιάστατη εκπαιδευτική δράση, θα έχουμε τη μοναδική ευκαιρία να ξεναγηθούμε στο σπίτι του Καραγκιόζη, θα ανακαλύψουμε μυστικά κρυμμένα στα βάθη των αιώνων μέσα από διαδραστικά παιχνίδια, θα δούμε σπάνιες συλλεκτικές φιγούρες του θεάτρου σκιών από όλο τον κόσμο.
Στο χώρο του νεοκλασικού κτιρίου των εκδόσεως Άγκυρα στη Σόλωνος 124, ο καραγκιοζοπαίχτης Άθως Δανέλλης κάνει ξεχωριστά τα Σάββατα των παιδιών με τις ιστορίες του. Από τους ελάχιστους εναπομείναντες καραγκιοζοπαίκτες, ο Άθως διατηρεί από το 1989 μόνιμες σκηνές με βραδινές παραστάσεις για ενήλικο κοινό, όπου παρουσιάζει σπάνια έργα από το ξεχασμένο ρεπερτόριο του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών καθώς και δικές του πρωτότυπες δημιουργίες κρατώντας ζωντανή αυτή την τόσο σημαντική λαϊκή θεατρική παράδοση. Στις παιδικές παραστάσεις Καραγκιόζη, αυτό το μήνα παρουσιάζει και το Σάββατο 2 Μαρτίου το έργο « Ο Καπετάν-Τσανάκας». Ο Καραγκιόζης, με τη μεσολάβηση βέβαια του αγαπημένου φίλου του, Χατζηαβάτη, βρίσκεται εργαζόμενος στο σπίτι του Μπέη Μανωλάκη. Όλα δείχνουν να πηγαίνουν καλά, ως που το αφεντικό του αρχίζει να φέρεται παράξενα. Ο Καραγκιόζης θα βρει σίγουρα τον μπελά του!
Μουσείο - Θέατρο Σκιών Χαρίδημος
Η Συλλογή Φιγούρας Θεάτρου Σκιών Σωτήρη Χαρίδημου πήρε το όνομα της από την πλούσια συλλογή της γνωστής οικογένειας Καραγκιοζοπαιχτών «Χαρίδημοι», που μεσουράνησε τόσο με τις παραστάσεις, όσο και με τη λαϊκή ζωγραφική του Ελληνικού Θεάτρου Σκιών, από την αρχή του περασμένου αιώνα και μέχρι τη δεκαετία του ’80. Στο Πολιτιστικό Κέντρο Μελίνα Μερκούρη, Ηρακλειδών 66 & Θεσσαλονίκης, στο Θησείο, παρουσιάζεται η παλιά και νεώτερη ιστορία του Καραγκιόζη, καθώς και την εξέλιξη της φιγούρας του Θεάτρου Σκιών, από το 1850 μέχρι σήμερα.
Μέσα στο χώρο του Μουσείου φιλοξενούνται 900 γνήσια εκθέματα της οικογένειας τριών γενιών Χαρίδημων, κι ορισμένα αντίγραφα παλαιών φιγούρων από δέρμα, χαρτόνι, ζελατίνη, χνάρια με μολύβι, που έχουν ως κυρίαρχο θέμα τον Καραγκιόζη και τους υπολοίπους γνωστούς ήρωες μίας παράστασης, όπως ο Χατζηαβάτης, ο Μπάρμπα –Γιώργος, ο Νιόνιος, ο Μορφονιός, η Βεζυροπούλα, ο Πασάς, ο Μέγας Αλέξανδρος και βέβαια τα τρία μικρά Κολλητήρια. Επίσης υπάρχουν παλιά και σύγχρονα σκηνικά, το Σαράι και η παράγκα του Καραγκιόζη, το λιοντάρι, η καλύβα, ο Ιταλός του ΄40 με την κόκκινη μπότα, ο Θησέας με τον Μινώταυρο, οι ήρωες του 1821, καθώς επίσης κάδρα εμπνευσμένα από την ελληνική μυθολογία, πανόδετα βιβλία με αυθεντικά σκίτσα και διαλόγους των κλασσικών παραστάσεων που έδιναν οι Χαρίδημοι, πίνακες λαϊκής ζωγραφικής, και πολλά φωτογραφικά ντοκουμέντα.
Σπαθάρειο Μουσείο Θεάτρου Σκιών
Η δημιουργία του Σπαθάρειου Μουσείου είναι το αποτέλεσμα μιας μακροχρόνιας και επίπονης προσπάθειας του διάσημου καλλιτέχνη Ευγένιου Σπαθάρη ώστε ο Καραγκιόζης να αποκτήσει ένα μόνιμο στέκι. Τον Ιούνιο του 1995 ολοκληρώθηκε η ανακαίνιση του νεοκλασσικού κτιρίου της Πλατείας Κασταλίας στο μαρούσι και το Σπαθάρειο Μουσείο θεάτρου Σκιών, μοναδικό στο είδος του σ' ολόκληρο τον κόσμο, άνοιξε τις πύλες του για να υποδεχθεί τους αμέτρητους φίλους του Καραγκιόζη. Η συστηματική λειτουργία του Σπαθάρειου Μουσείου άρχισε τον Ιανουάριο του 1996 με εκπαιδευτικά προγράμματα προοριζόμενα για μαθητές σχολείων που αποτελούν το μεγαλύτερο μέρος των επισκεπτών του.
Ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός αυτών των επισκεπτών μικρών και μεγάλων, που στατιστικά φέτος αποδεικνύεται ότι ξεπέρασε τους 15.000, οδήγησε στην απόφαση της επέκτασης του Μουσείου σαν χώρο και της επίσπευσης της διαμόρφωσης του αύλειου χώρου σε πολυπόθητο μόνιμο Καραγκιοζοθέατρο που τείνει να χαθεί στις μέρες μας. Σκοπός του Σπαθάρειου Μουσείου είναι να διατηρήσει, να προστατεύσει και να προβάλλει με κάθε τρόπο αυτό το τόσο σημαντικό μέρος της πολιτιστικής μας κληρονομιάς που εκπροσωπεί το λαϊκό θέατρο και ο ήρωας του: ο ελληνικός Καραγκιόζης.
Φωτο: ΑΠΕ/ΜΠΕ