Εκείνος ήταν ποιητής λογοτέχνης και δημοσιογράφος.
Όμορφος λένε όσοι τον γνώρισαν. Λάτρης της ελληνικής φύσης και του φωτός. Στη σύντομη ζωή του υποστήριξε με πάθος μια ελληνοκεντρική ιδεολογία. Γράφει για την ελληνική γραμμή και το ελληνικό χρώμα, την ελληνική μουσική, τη σύγχρονη ζωγραφική, το νέο θέατρο, θαυμάζει τα μάρμαρα των αρχαίων, τους λόφους της πρωτεύουσας, αναζητά την πρωτοτυπία, και, με εντελώς προσωπικό ύφος και γλώσσα, καταγγέλλει την αιτία της ελληνικής κακοδαιμονίας: την ξενομανία ή τον «φραγκοραγιαδισμό», όπως την αποκαλούσε ο ίδιος.
Εκείνη ήταν όμορφη, πλούσια, από σπίτι μορφωμένων και
ελεύθερων ανθρώπων. Ήθελε να σπουδάσει ζωγραφική σε μια εποχή που μόνο αγόρια πήγαιναν στην Καλών Τεχνών. Ήταν φίλη του βασιλιά Γεωργίου, σε εκείνον πήγε και είπε το παράπονό της. Για χάρη της υπέγραψε το διάταγμα να φοιτούν κορίτσια στην Καλών Τεχνών, μέσα σε τόσα αγόρια. Ήταν η πρώτη γυναίκα που πάτησε το πόδι της στο Σχολείο των Τεχνών. Και ας μην είχε τα ίδια δικαιώματα με τα αγόρια. Κι ας ζωγράφιζε μόνο τοπία και λουλούδια. Ονειρευόταν να μπορεί να ζωγραφίζει και να ταξιδεύει στην Ευρώπη για σπουδές.
Ο Περικλής Γιαννόπουλος και η Σοφία Λασκαρίδου συναντήθηκαν τυχαία στην Καλλιθέα, κοντά στο πατρικό της σπίτι και ερωτεύτηκαν κεραυνοβόλα. Από το 1899, έτος της γνωριμίας τους μέχρι το 1910 ζουν ένα μεγάλο έρωτα. Η Σοφία όμως αρνείται να δεσμευτεί, ο Γιαννόπουλος αρνείται να την ακολουθήσει στο Μόναχο, όπου πήγε για σπουδές. Ο Γιαννόπουλος απογοητευμένος, αφού το έργο του δεν έχει την ανταπόκριση που ήθελε, της γράφει ένα αποχαιρετιστήριο γράμμα και εκτελεί την τελευταία πράξη της ζωή του με τρόπο που τον έκανε πιο διάσημο από όσο τον είχαν κάνει τα γραπτά του: Ο γνωστότερος αυτόχειρας του προηγούμενου αιώνα, μια μέρα του Απριλίου αφού έριξε στην πυρά όλα τα χειρόγραφα και τις φωτογραφίες του, μπήκε έφιππος στη θάλασσα του Σκαραμαγκά και αυτοπυροβολήθηκε. Η Σοφία Λασκαρίδου δεν τον πρόλαβε ζωντανό. Έζησε ακόμα 55 χρόνια με την ανάμνησή του. Η ιστορία τους δε σταμάτησε ποτέ να ερεθίζει με πολλά ερωτηματικά το συλλογικό φαντασιακό. Αυτή τη φορά έρχεται να ζωντανέψει στο θέατρο από την ομάδα 4Frontal, στην κεντρική σκηνή του Θεάτρου 104, με μία παράσταση βασισμένη στα ημερολόγια τα ζωγράφου Σοφίας Λασκαρίδου.
Για την αινιγματική αυτή ιστορία αγάπης μιλήσαμε με τον σκηνοθέτη της παράστασης Παντελή Δεντάκη.
Όταν διαβάσατε την ιστορία Γιαννόπουλου - Λασκαρίδη, τι ήταν αυτό που σας έκανε μεγαλύτερη εντύπωση στη σχέση τους;
Μάλλον το μεγαλείο του Τυχαίου. Συναντήθηκαν τυχαία, σταμάτησαν, κοίταξαν ο ένας τον άλλο και αυτό ήταν. Αυτή η τυχαία συνάντηση, αυτή η τυχαία στιγμή καθόρισε τη ζωή δύο ανθρώπων. Ήταν η αρχή για έναν μεγάλο έρωτα, για μια μοιραία σχέση. “Η μεγαλύτερη ευτυχία, μα κι η πιο μεγάλη δυστυχία της ζωής μου, γεννήθηκε από μια μοιραία συνάντηση...” λέει η Λασκαρίδου στην αρχή του ημερολογίου της. Μάλλον έτσι γίνεται. Σκέφτεσαι, ονειρεύεσαι, σχεδιάζεις, προγραμματίζεις, αλλά η ζωή έχει τους δικούς της κανόνες. Κοινώς, κάτι ό,τι γουστάρει. Κι άντε μετά εσύ να μαζεύεις τα σπασμένα. Και να νιώθεις και ηλίθιος με τις “επιλογές” σου...
Με ποια περίοδο της σχέσης τους ασχοληθήκατε περισσότερο;
Δεν θα μπορούσα να πω πως ασχοληθήκαμε λιγότερο ή περισσότερο με κάποια περίοδο της σχέσης τους. Προσπαθήσαμε να αξιοποιήσουμε όλο το υλικό που είχαμε στο χέρια μας, φωτίζοντας τις γεμάτες έρωτα και ποίηση συναντήσεις τους, αλλά και το διάστημα που είχαν χωριστεί λόγω των σπουδών της Λασκαρίδου. Ωστόσο, υπάρχουν τρεις στιγμές ορόσημα αυτής της ερωτικής ιστορίας: η μέρα της πρώτης τους συνάντησης, η στιγμή που η Σοφία ανακοινώνει πως φεύγει με υποτροφία για το Μόναχο, και το γράμμα του Περικλή: «Σοφία μου, ένα ύστατο χαίρε από την Αττική γη που αφήνω για πάντα. Με άπειρα γλυκύτατα φιλιά. Χαίρε Σοφία μου»
Πιστεύετε ότι μια ιστορία αγάπης σήμερα μπορεί να συγκινήσει όσο παλιότερα;
Όσο ο Έρωτας θα είναι παρόν στη ζωή των ανθρώπων, όσο θα βασανίζει και θα εξυψώνει το ανθρώπινο γένος, ναι, οι ιστορίες αγάπης θα συγκινούν. Αυτό δεν παρέρχεται ποτέ. Ακόμα και σε περιόδους πολέμου. Ακόμα και σε περιόδους όπως αυτή που ζούμε σήμερα, που η πίεση από όλα αυτά που συμβαίνουν, μας εξοντώνει, μας απομονώνει, μας διαλύει. Πιστεύω πως ο Άνθρωπος δεν θα σταματήσει ποτέ να ερωτεύεται, να φτιάχνει “παραμύθια” για τον έρωτα και να παραμυθιάζεται από αυτόν. Είναι το όπλο του απέναντι στο Τέλος. Είναι η ψευδαίσθηση της νίκης απέναντι στο θάνατο.
Πέστε μου αυτό που σας φάνηκε περισσότερο περίεργο σε αυτή την ιστορία: η επιμονή της Λασκαρίδου να μην παντρευτεί, και να προτιμήσει την καριέρα της πχ ή η απελπισία του Γιαννόπουλου;
Διαβάζοντας μια τόσο μυθιστορηματική και μοιραία ιστορία, μπορείς εύκολα να γίνεις κριτής ή ακόμα και δικαστής: “Πως μπόρεσε η Λασκαρίδου να φύγει για σπουδές στο εξωτερικό τρία χρόνια, αν τον αγαπούσε τόσο πολύ;!” ή “Γιατί δεν γύρισε πίσω, όταν εκείνος άρχισε να της στέλνει γράμματα απελπισίας;!” ή “Γιατί δεν πήγε ο Γιαννόπουλος μαζί της, αν την αγαπούσε τόσο πολύ;!”. Μετά, συνειδητοποιείς πως δεν έχει νόημα να αναζητάς το “γιατί”. Οι άνθρωποι δρουν “έτσι”, γιατί αυτό... μπορούν να κάνουν. Γιατί αυτό τους... προκύπτει. Ουσιαστικά, δεν υπάρχει εξήγηση. Η Σοφία ήταν ζωγράφος. Ο Περικλής συγγραφέας. Ήταν δύο ασυμβίβαστες και ισχυρές προσωπικότητες. Ερωτεύτηκαν παράφορα και πορεύτηκαν μαζί για κάποια χρόνια. Αλλά ήρθε μια στιγμή που εκείνη ήθελε να φύγει κι εκείνος ήθελε να μείνει. Πόνεσαν πολύ, αλλά χωρίστηκαν. Και μας χάρισαν αυτή την ιστορία.
Πιστεύετε ότι ο Περικλής Γιαννόπουλος αυτοκτόνησε και από ερωτική απογοήτευση;
Ο Γιαννόπουλος ήταν σε τέλμα. Τα γραπτά του, η σκέψη του, οι ιδέες του δεν είχαν την απήχηση που θα ήθελε. Ήταν εκτός του ρεύματος της εποχής. Η σχέση του με τη Λασκαρίδου ήταν μια όαση, ήταν το καταφύγιό του. Απ' τη στιγμή που εκείνη έφυγε για το Μόναχο, άρχισαν να τον εγκαταλείπουν οι δυνάμεις του, οι αντοχές του. Δεν είχε πια κουράγιο να αντιμετωπίσει το βάρος της ζωής του. Διάλεξε να πεθάνει με έναν μυθιστορηματικό τρόπο. Αυτοκτόνησε όπως ακριβώς είχε περιγράψει στη Λασκαρίδου 10 χρόνια πριν: “...θα πάρω ένα κατάλευκο άτι και θα το καβαλικεύσω χωρίς σέλα. Ύστερα θα μπώ στο πέλαγος κρατώντας ένα περίστροφο και όταν θα δώ ότι το άτι δεν μπορεί να προχωρήσει άλλο, τότε θα γείρω και θα πυροβοληθώ στον κρόταφο...”
Πέστε μου τη δική σας εκδοχή για τη σχέση τους.
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν η Σοφία κι ο Περικλής. Γνωρίστηκαν και ερωτεύτηκαν. Και ερωτεύτηκαν πολύ. Και έκαναν ωραίες βόλτες μαζί. Και έδιναν πύρινα φιλιά. Κάτω από ένα πεύκο. Και κοιτούσαν το ήλιο να βασιλεύει μέσα στη θάλασσα. Κι είναι ακόμα εκεί τώρα που μιλάμε. Κάτω απ' το πεύκο. Αγκαλιά. Και κοιτούν τον ήλιο να βασιλεύει. Μέσα στη θάλασσα. Στην αιωνιότητα του έρωτα.
Πληροφορίες:
Σοφία Λασκαρίδου, μια αγάπη μεγάλη
Θέατρο 104, από 27 Ιανουαρίου
Σκηνοθεσία: Παντελής Δεντάκης
Σκηνικά-Κοστούμια: Κωνσταντίνος Ζαμάνης
Μουσική Σύνθεση: Λευτέρης Βενιάδης
Φωτογραφίες: Σταύρος Χαμπάκης
Ερμηνεύουν: Σταύρος Γιαννουλάδης, Θανάσης Ζερίτης, Ελένη Κουτσιούμπα, Νεφέλη Μαϊστράλη, Αμαλία Νίνου, Αριστέα Σταφυλαράκη, Μαριέττα Σγουρδαίου