Προδημοσίευση. Πέτρος Μάρκαρης: «Πότε άκουγα λυσσαλέα Μίκη»

Πως άνοιξε ο Μίκης μια τεράστια πόρτα για να αντιληφθούν οι Ευρωπαίοι τι πραγματικά συνέβαινε στην Ελλάδα στο επίπεδο του πολιτισμού και τι δεν συνέβαινε στο πεδίο της πολιτικής; Ποια είναι η παρανόηση σε σχέση με το Θεοδωράκη; Γιατί η επιρροή των τραγουδιών του Χατζιδάκι ήταν εντονότερη, λόγου χάρην στη Γερμανία απ' ότι στην Αυστρία;

Ενας από τους πιο δημοφιλείς μεταφρασμένους Ελληνες συγγραφείς, ο Πέτρος Μάρκαρης μιλά για το Μικη Θεοδωράκη. Οχι μόνο για το «μέγεθος» αυτού του μεγάλου ΄Ελληνα αλλά και για τα προσωπικά του βιώματα σε σχέση με το Μίκη: Πότε τον πρωτογνώρισε; Πως τα τραγούδια του τον βοήθησαν να ενσωματωθεί στην ελληνική κοινωνία; Πότε και πως τον άκουσε «λυσσαλέα»; Και γιατί σήμερα επανεκτιμούμε «την έντεχνη, αριστοτεχνική ποιότητα της μουσικής του, την υπερηφάνεια του αναστήματος και της έκφρασής του»;

Η αφήγηση του Πέτρου Μάρκαρη συμπεριλαμβάνεται στο νέο βιβλίο που με τίτλο «Αν θυμηθείς τ' όνειρό μας» αποτελεί πρωτοβουλία της Ελληνογερμανικής Αγωγής και παρουσιάζεται τη Δευτέρα 8 Μαΐου (ώρα 19.00) στους χώρους των εκπαιδευτηρίων. Για πρώτη φορά τόσοι σημαντικοί και δημοφιλείς καλλιτέχνες και διανοούμενοι ανταποκρίνονται στην πρωτοβουλία ενός σχολείου να τιμήσει τον Μίκη Θεοδωράκη με ένα νέο βιβλίο. Στιγμές που έχουν κρατήσει σαν φυλαχτό προσωπικότητες της λογοτεχνίας, της μουσικής και του κινηματογράφου και που για πρώτη φορά τις αφηγούνται στον δημοσιογράφο Φώτη Απέργη. Συμμετέχουν οι:

Βασίλης Βασιλικός, Κώστας Γαβράς, Δήμητρα Γαλάνη, Μάνος Ελευθερίου, Δέσποινα Ζηλφίδου, Κώστας Θωμαΐδης, Λουκάς Καρυτινός, Γιάννης Κότσιρας, Φώντας Λάδης, Πέτρος Μάρκαρης, Νότης Μαυρουδής, Μανώλης Μητσιάς, Θάνος Μικρούτσικος, Νίκος Μωραΐτης, Γιώργος Νταλάρας, Πέτρος Πανδής, Μίλτος Πασχαλίδης, Γιάννης Σμυρναίος, Ελένη Τορόση, Μάκης Τρικούκης, Διονύσης Τσακνής, Μαρία Φαραντούρη, Τηλέμαχος Χυτήρης.

Το TheTOC παρουσιάζει σε προδημοσίευση την αφήγηση του Πέτρου Μάρκαρη:

Τα τραγούδια που άνοιξαν την πόρτα στην Ευρώπη

«Πολλοί θεωρούν ότι τα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη υπήρξαν ό,τι πιο ελληνικό σε μια εποχή που η δημοκρατική Ελλάδα κινδύνευσε. Και όμως: Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο, τα τραγούδια του Μίκη ήταν εκείνα που, την ίδια εποχή, μας συνέδεσαν περισσότερο με την Ευρώπη.

Αναφέρομαι στην προδικτατορική εποχή, που η ελληνική πολιτική βρισκόταν ακόμα υπό το κράτος των συνεχών παρεμβάσεων από το εξωτερικό, αλλά και των εσωτερικών κλυδωνισμών από τα Ανάκτορα, που διαμόρφωναν ένα τοπίο ασταθές. Μόνη σταθερά σε αυτό το τοπίο ήταν ο πολιτισμός, που γνώριζε εντυπωσιακή ανάπτυξη και είχε κερδίσει όχι απλώς τη δημοτικότητα, αλλά την πίστη του λαού. Από τις δημοφιλείς τέχνες, όπως το τραγούδι έως τη διανόηση, από τις συναυλίες έως τα συνέδρια, αναπτυσσόταν ένας έντονος και ελπιδοφόρος διάλογος, που συνέδεε την Ελλάδα με τον ευρωπαϊκό πολιτισμό. Την ίδια στιγμή που η υπονομευόμενη ελληνική πολιτική καθίστατο κατώτερος συνομιλητής της ευρωπαϊκής πραγματικότητας, η τέχνη και η διανόηση της πατρίδας μας παρακολουθούσαν τη διεθνή πολιτιστική άνοιξη της εποχής εκείνης.

Σε αυτή την ενσωμάτωση της Ελλάδας στον σύγχρονο ευρωπαϊκό πολιτισμό, η μουσική του Θεοδωράκη έπαιξε καθοριστικό ρόλο. Και μάλιστα σε δύο επίπεδα: Ήταν καταπληκτικό να βαδίζεις και, σιγοτραγουδώντας τα τραγούδια του, να απαγγέλλεις με φυσικότητα τους κορυφαίους ποιητές μας. Ενώ, ταυτόχρονα, δεν εννοείτο διαδήλωση, έκφραση διεκδίκησης, χωρίς τη μουσική του. Με αυτόν τον διττό τρόπο και με τον ίδιο τον δημόσιο λόγο του, ο Μίκης άνοιξε διάπλατα μια τεράστια πόρτα για να αντιληφθούν οι Ευρωπαίοι τι πραγματικά συνέβαινε στην Ελλάδα στο επίπεδο του πολιτισμού, και τι δεν συνέβαινε στο πεδίο της πολιτικής.

Από νωρίς, τόσο ο Θεοδωράκης όσο και ο Χατζιδάκις αντιλήφθηκαν ότι, όσο βαθύτερα ελληνικό ήταν το έργο τους, τόσο πλατύτερα διεθνές θα μπορούσε να καταστεί. Είναι καταπληκτικό ότι, παρότι ανήκαν σε διαφορετικά πολιτικά ρεύματα, συμφωνούσαν ως προς αυτό και συμπλήρωναν ο ένας τον άλλον. Να ένα από τα πολλά διδάγματα που μπορεί και πρέπει να πάρουν οι πολιτικοί μας από τον πολιτισμό. Θα μπορούσαν και θα έπρεπε να το είχαν πάρει ήδη από τότε που οι δύο κορυφαίοι μας συνθέτες πρωτοεμφανίστηκαν. Μα, ακόμα και σήμερα, δεν είναι αργά.

Πρωτογνώρισα το έργο τους, όταν ακόμα ερχόμουν στην Ελλάδα ως επισκέπτης, πρώτα από την Κωνσταντινούπολη και έπειτα από τη Βιέννη. Εγκαταστάθηκα στην Αθήνα το 1964. Και τα τραγούδια τους ήταν εκείνα που με συγκίνησαν και με βοήθησαν να ενσωματωθώ στην ελληνική κοινωνία. Παλιά ρεμπέτικα έως ελαφρά του Γούναρη και του Σουγιούλ είχα ακούσει και στην Πόλη. Ελληνική ποίηση και λογοτεχνία μπορούσα να διαβάζω και στη Βιέννη και το έκανα. Όμως, οι ήχοι, η σύγχρονη ελληνική μουσική και τα τραγούδια δεν έφθαναν ακόμα τότε έως την αυστριακή πρωτεύουσα. Αυτή μου η ανακάλυψη, η μουσικότητα, το νόημα, το αίσθημα των τραγουδιών του Θεοδωράκη και του Χατζιδάκι με συνέδεσαν με τη βαθύτερη και τη σύγχρονη ελληνική ζωή περισσότερο απ’ οτιδήποτε άλλο. Τώρα πια, ανακάλυπτα ότι, χάρη στους δυο κορυφαίους μας συνθέτες, η λαϊκή μας μουσική είχε αποκτήσει άλλο εύρος.

Γνώριζα, εξάλλου, τη «Ρωμιοσύνη» του Γιάννη Ρίτσου. Όμως, ενθουσιάστηκα, όταν την άκουσα μελοποιημένη από τον Θεοδωράκη. Συνειδητοποίησα ότι αυτά τα ποιήματα, συνδεδεμένα με τη μουσική, μιλούσαν πολύ εκφραστικότερα, μετέδιδαν πολύ περισσότερα σε πολύ μεγαλύτερο κοινό. Όπως οι Ιταλοί, τον 19ο αιώνα, τραγουδούσαν στον δρόμο Βέρντι και Ροσίνι, έτσι και εμείς τραγουδούσαμε Χατζιδάκι και Θεοδωράκη.

Χώρα πιο κλειστή, η Αυστρία άργησε να υποδεχθεί τη μουσική του Μίκη. Όμως, η Γερμανία είχε το κοινό των Ελλήνων μεταναστών, που λειτούργησε ως καταλύτης. Ειδικά επί δικτατορίας, η επιρροή των τραγουδιών του Θεοδωράκη ήταν τεράστια και σύντομα επεκτάθηκε στους Γερμανούς. Οι άνθρωποι που ήταν στη συντριπτική τους πλειονότητα αντιχουντικοί, δονούνταν με κάθε στιβαρή νότα, με κάθε στίχο που παρηγορούσε και καλούσε σε εγρήγορση. Μέσα από τα τραγούδια αυτά δημιουργήθηκαν πολλοί σύλλογοι που άντεξαν επί δεκαετίες.

Τα πράγματα άλλαξαν κατά τα πρώτα μεταπολιτευτικά χρόνια, όταν υπήρξε μια εντατική αναπλήρωση των απαγορευμένων ακουσμάτων της χούντας. Ακούσαμε λυσσαλέα ό,τι είχαμε στερηθεί τα προηγούμενα χρόνια. Πολύς κόσμος είχε σημαία τον Θεοδωράκη, παρότι διατηρούσε ανεξαρτησία από την κομματική γραμμή. Και πάλι είχε ενδιαφέρον η σχέση του με τον Χατζιδάκι, που, στον δικό του χώρο, υπήρξε επίσης ένας καλλιτέχνης πολύ ανοιχτός.

Αν κάτι επηρέασε την πρόσληψη του έργου αυτών των δύο προσωπικοτήτων, ήταν η μεταβολή της ελληνικής κοινωνίας, ιδίως μετά τις αρχές της δεκαετίας του ’80. Τότε ο πολιτισμός άρχισε να μεταβάλλεται σε ένα είδος λαμπερής ρουτίνας με χρηστική αξία. Τότε, δεν μπορούσαν ακόμα πολλοί να αντιληφθούν το ρόλο που έπαιζε η μουσική του Θεοδωράκη, ακόμα και την εποχή που είχε πάψει να πρωταγωνιστεί - ιδίως, μάλιστα, αυτή. Χρειάστηκε να ζήσουμε εποχές όπως τη σημερινή, να νιώσουμε και πάλι την ανάγκη να αναζητήσουμε τις βάσεις μας, για να επανεκτιμήσουμε την προσφορά του: την έντεχνη, αριστοτεχνική ποιότητα της μουσικής του, την υπερηφάνεια του αναστήματος και της έκφρασής του».

Σπάνιο φωτογραφικό υλικό

Η έκδοση «Αν θυμηθείς τ’ όνειρό μας» είναι εμπλουτισμένη με πλήθος αρχειακών φωτογραφιών, αρκετές από τις οποίες δημοσιεύονται για πρώτη φορά. Οι περισσότερες θα παρουσιαστούν στην έκθεση, η οποία θα εγκαινιαστεί το ίδιο βράδυ στο σχολείο (και θα διαρκέσει έως τις 14 Μαΐου).

Η εκδήλωση θα κορυφωθεί με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, που θα ερμηνεύσει η Παιδική και Εφηβική Χορωδία της «Ελληνογερμανικής Αγωγής», υπό τη διεύθυνση της Χρύσας Αποστολάτου.

Πληροφορίες:

Διάρκεια έκθεσης : 08 Μαΐου έως 14 Μαΐου 2017

Ώρες λειτουργίας : Δευτ.- Παρασκ. 10πμ.- 8μμ. & Σαββ.-Κυρ. 10πμ-2μμ.

Ελληνογερμανική Αγωγή

www.ea.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr