Ριγολέτος όπως Μουσολίνι, μια ιστορία λογοκρισίας στην όπερα

Όταν ο Βίκτορ Ουγκώ έγραψε το έργο «Ο βασιλιάς διασκεδάζει» έζησε για περισσότερα από 20 χρόνια περιπέτειες με τη λογοκρισία. Το έργο του θεωρήθηκε εξαρχής αμφιλεγόμενο και πολιτικά «επικίνδυνο». Ο Ουγκώ εμφάνιζε τον βασιλιά Φραγκίσκο τον Α’ της Γαλλίας ως έναν ανήθικο και κυνικό «γυναικά», κάτι που δεν ήταν αποδεκτό στην Ευρώπη εκείνης της εποχής. Το έργο συνεχίστηκε να απαγορεύεται επί τριάντα χρόνια.

Το 1850, η όπερα της Βενετίας «Λα Φενίτσε» παρήγγειλε μία όπερα στον Βέρντι. Ο συνθέτης ήταν ήδη πολύ διάσημος και ελεύθερος να ψάχνει το θέμα που τον ενδιέφερε. Σε συνεργασία με τον Πιάβε και αφού απέρριψαν άλλα κείμενα, ο Βέρντι κατέληξε ότι το έργο του Ουγκώ «Περιέχει εξαιρετικά δυνατές θέσεις... ...Το θέμα είναι μεγαλειώδες και διαθέτει ένα χαρακτήρα που αποτελεί μία από τις σημαντικότερες δημιουργίες του παγκόσμιου θεάτρου όλων των εποχών.» Όμως και ο Βέρντι δε θα προσπερνούσε εύκολα τα εμπόδια της λογοκρισίας. Εκείνη την εποχή η Αυστρία κατείχε μεγάλο μέρος της βόρειας Ιταλίας, οπότε, η όπερα θα έπρεπε να περάσει από το Αυστριακό Σώμα Λογοκριτών.

Η όπερα του Φενίτσε τους υπόσχεται ότι δε θα έχουν προβλήματα με τη λογοκρισία, αλλά παρά την αποφασιστικότητα του Βέρντι οι προθέσεις των Αυστριακών ήταν διαφορετικές. Στις αρχές του καλοκαιριού του 1850, άρχισαν να ακούγονται φήμες πως η αυστριακή λογοκρισία θα απαγόρευε την παραγωγή. Βέρντι και Πιάβε αποσύρονται για να συνεχίσουν το γράψιμο στο Μπουσέτο, γενέτειρα του Βέρντι.

Αποκαλούσαν μυστικά το έργο «Η κατάρα» όνομα που ακόμα και σήμερα χρησιμοποιείται από τον κόσμο της όπερας, αλλά αυτός ο πρόχειρος τίτλος ήταν το πρόσχημα που χρησιμοποίησε ο Αυστριακός λογοκριτής Ντε Γκορτζόφσκι για να μη συγκατατεθεί στο ανέβασμα της όπερας. Ο Πιάβε ξαναγράφει το λιμπρέτο του εξαφανίζοντας την «κατάρα», ενώ ο Βέρντι ζητά να αρχίσουν διαπραγματεύσεις με τους λογοκριτές.

Τελικά, βρίσκουν μια συμβιβαστική λύση. Ο Βασιλιάς έγινε Δούκας της Μάντοβα, οίκος ο οποίος δεν υπήρχε πια, και έτσι δεν ήταν δυνατόν να προσβληθεί κάποιος, και το όνομα του καμπούρη από Τριμπολέ άλλαξε σε Ριγολέτο από την ιταλική λέξη «ρίγκολο» που σημαίνει αστείος. Αυτό θα ήταν και το όνομα της νέας όπερας.

Η πρεμιέρα ήταν ένας αδιαμφισβήτητος θρίαμβος και η κυνική άρια του Δούκα της Μάντοβας La donna è mobile (το πολύ γνωστό με την ελληνική απόδοση: «Φτερό στον άνεμο, γυναίκας μοιάζει...») τραγουδιόταν σε όλη τη Βενετία το επόμενο πρωί. Εξαιτίας μάλιστα του μεγάλου κινδύνου για αντιγραφές, ο Βέρντι είχε απαιτήσει τη μέγιστη μυστικότητα από όλους τους τραγουδιστές και μουσικούς του. Ο νεαρός τενόρος Ραφαέλε Μιράτε πρωτοείδε τη μουσική του ρόλου του λίγες μόνο βραδιές πριν από την πρεμιέρα και υποχρεώθηκε να ορκιστεί πως δεν θα τραγουδούσε, ούτε καν θα σφύριζε τον σκοπό του «Φτερό στον άνεμο».

Η όπερα του Βέρντι ήταν ένα παράδειγμα επιτυχίας που για 165 χρόνια θεωρείται αναπόσπαστο τμήμα του οπερατικού ρεπερτορίου και εμφανίζεται μέσα στην πρώτη δεκάδα του καταλόγου με τα πιο πολυπαιγμένα έργα όπερας σε όλο τον κόσμο. Συνολικά ο Ριγολέττος έχει παρουσιαστεί σε 37 από τις 76 καλλιτεχνικές περιόδους της ιστορίας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και επιστρέφει στην φετινή τελευταία πλήρη σεζόν λειτουργίας του Θεάτρου Ολύμπια, η οποία είναι αφιερωμένη στην σπουδαία ιστορία του.

Για πέντε μοναδικές παραστάσεις στο Θέατρο Ολύμπια, από τις 12 έως τις 23 Μαρτίου 2016, σε μουσική διεύθυνση Ηλία Βουδούρη και σκηνοθεσία, σκηνικά, κοστούμια του Νίκου Σ. Πετρόπουλου, η οποία ανέβηκε για πρώτη φορά την καλλιτεχνική περίοδο 2008-2009, σημειώνοντας ιδιαίτερη καλλιτεχνική και εισπρακτική επιτυχία.

Ο Νίκος Πετρόπουλος έχει μεταφέρει τη δράση από τη Μάντοβα του 16ου αιώνα στην Ιταλία του Μουσολίνι, στο Μιλάνο, το 1938, λίγο πριν το ξέσπασμα του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου. Το αλαζονικό περιβάλλον του έκλυτου Δούκα της Μάντοβας μεταφέρεται σε αυτή την εποχή της συνωμοσίας και της υπεροψίας. Η έντονα δραματική μουσική του Βέρντι δένει με μία ατμόσφαιρα, όπου όλοι και όλα κινούνται μέσα σε σκιές.

Η ιστορία μιλά για τον έρωτα της Τζίλντας, κόρης του καμπούρη αυλικού γελωτοποιού Ριγολέττου, για τον έκλυτο Δούκα της Μάντοβας, ο οποίος της παρουσιάζεται ως φτωχός φοιτητής. Προκειμένου να εκδικηθεί για τη χαμένη τιμή της κόρης του, ο Ριγολέττος καταστρώνει τη δολοφονία του Δούκα. ανακαλύπτοντας τα σχέδια του πατέρα της, η Τζίλντα αποφασίζει να σώσει τον αγαπημένο της και να θυσιαστεί, παίρνοντας τη θέση του.

Στον ρόλο του τίτλου θα έχουμε την ευκαιρία να απολαύσουμε τον σπουδαίο Έλληνα βαρύτονο Δημήτρη Πλατανιά, ο οποίος έκανε το ντεμπούτο του στον ρόλο το 2008/9 στην Λυρική και έκτοτε τον έχει ερμηνεύσει με τεράστια επιτυχία σε σπουδαία λυρικά θέατρα, όπως η Royal Opera House του Λονδίνου, το Fenice της Βενετίας, το Teatro Massimo του Παλέρμο, το Barbican του Λονδίνου, το La Monnaie των Βρυξελλών, το Concertgebouw του Άμστερνταμ.

Στον ρόλο του Δούκα της Μάντοβας εναλλάσσονται οι διακεκριμένοι τενόροι της ΕΛΣ Γιάννης Χριστόπουλος και Αντώνης Κορωναίος. Την Τζίλντα ερμηνεύουν οι διαπρεπείς ελληνίδες υψίφωνοι Βασιλική Καραγιάννη και Μαρία Μητσοπούλου. Στον ρόλο του Σπαραφουτσίλε ο βαθύφωνος Πέτρος Μαγουλάς, ενώ στον ρόλο της Μανταλένας η Μαρισία Παπαλεξίου και η Ελένη Βουδουράκη. Μαζί τους μια πλειάδα Ελλήνων μονωδών της ΕΛΣ.

Πληροφορίες:

Εθνική Λυρική Σκηνή

Ριγολέττος Τζουζέππε Βέρντι

12, 16, 18, 20, 23 Μαρτίου 2016 / 20.00

Θέατρο Ολύμπια

Μουσική διεύθυνση: Ηλίας Βουδούρης

Σκηνοθεσία - σκηνικά - κοστούμια: Νίκος Σ. Πετρόπουλος
Αναβίωση σκηνοθεσίας: Ίων Κεσούλης
Κινησιολογία - Χορογραφία: Δέσποινα Τσουκαλά
Φωτισμοί: Τζουζέππε ντι Ιόριο
Επιμέλεια φωτισμών: Δημήτρης Κουτάς
Διεύθυνση χορωδίας: Αγαθάγγελος Γεωργακάτος

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr