Ηταν τον Αύγουστο του 1979 όταν στα εγκαίνια του Μουσείου - Βιβλιοθήκης «Στρατής Ελευθεριάδης - Τεριάντ (Teriade)», ο Οδυσσέας Ελύτης, προσωπικός φίλος του ομώνυμου ελληνικής καταγωγής, κριτικού τέχνης που ανέδειξε τους μεγάλους καλλιτέχνες της εποχής του και δώρισε ένα μεγάλο μέρος του εκδοτικού του έργου για να γίνει το Mουσείο στη Μυτιλήνη, είχε μιλήσει για «ανοιχτό βιβλίο», που «επιφυλάσσει στον επισκέπτη του περιπλανήσεις και πνευματικά ταξίδια».
Δεν πέρασε ένας χρόνος και το 1980 το αφύλακτο Μουσείο Ελευθεριάδη - Τeriade υπέστη την πρώτη κλοπή σημαντικών έργων τέχνης. Ακολούθησαν δύο ακόμα: Το 1994 εκλάπησαν έργα της συλλογής Τεριάντ από το Μουσείο Γουλανδρή στην Αθήνα που διοργάνωνε σχετική έκθεση και το 2003 διαπιστώθηκε ότι από προθήκη του μουσείου είχε κάνει φτερά το πολύτιμο βιβλίο «Jazz» του Ματίς.
Δεν ήταν το μόνο πρόβλημα. Η έλλειψη κλιματισμού, ο ήλιος, η άγνοια του τρόπου καθαρισμού των έργων, η υγρασία, η απουσία σωστής φροντίδας έχουν γίνει αιτία να υποστούν σοβαρές φθορές, τόσο οι σπάνιες εκδόσεις όσο και οι περίφημες λιθογραφίες. Το 2010 το κτιριακό κέλυφος του Μουσείου χαρακτηρίστηκε Μνημείο.
Αυτό το Μουσείο που τόσα δεινά έχει υποστεί στο παρελθόν, σήμερα, Δευτέρα 2 Ιουλίου, ζει μια καλή ημέρα. Tη νέα πτέρυγα του Μουσείου - Bιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη - Teriade, καθώς και την επανέκθεση της συλλογής Teriade θα εγκαινιάσει σήμερα στις 7 και 15 το απόγευμα, η υπουργός Πολιτισμού και Αθλητισμού Λυδία Κονιόρδου, στη Βαρειά της Μυτιλήνης, παρουσία της Γενικής Γραμματέως Πολιτισμού Μαρίας Ανδρεαδάκη-Βλαζάκη. Το έργο εντάχθηκε στο Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου» του ΕΣΠΑ 2007-2013 από την Ενδιάμεση Διαχειριστική Αρχή της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου, με την αριθμ 341/3-2-2011 απόφαση, τελικό δικαιούχο την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου και συνολική δημόσια δαπάνη 2.041.432,42 ευρώ. Περιελάμβανε δύο υποέργα: 1) Επισκευή - Εκσυχρονισμός - Διαρρύθμιση του Μουσείου - Βιβλιοθήκης Στρατή Ελευθεριάδη - TERIADE και προσθήκη κατ' επέκταση ισόγειου και υπόγειου χώρου στη Βαρειά Μυτιλήνης, με φορέα υλοποίησης την Υπηρεσία Νεωτέρων Μνημείων και Τεχνικών Έργων Βορείου Αιγαίου. (Δαπάνη 1.391.470,73 ευρώ).
Γιατί το Μουσείο αυτό είναι μοναδικής αξίας
Το Μουσείο αυτό στεγάζει, διαφυλάσσει και παρουσιάζει το σύνολο του εκδοτικού έργου του εμπνευσμένου αυτού ανθρώπου και καλλιτέχνη, του Στρατή Ελευθεριάδη, γνωστού ως Τεριάντ. Επίσης, στις αίθουσές του εκτίθενται έργα γνωστών μεγάλων καλλιτεχνών, αντίτυπα των «Grand's Livres» («Μεγάλων Βιβλίων») και «VERVE», καθώς και αντίγραφα μεσαιωνικών χειρογράφων.
Στρατής Ελευθεριάδης: Δεν ξέχασε ποτέ την πατρίδα του
Ο Στρατής Ελευθεριάδης γεννήθηκε στη Μυτιλήνη, το 1897. Πήγε στο Παρίσι, για να σπουδάσει νομικά, αλλά σύντομα εγκατέλειψε τις σπουδές του, για να αφοσιωθεί στην παρακολούθηση των καλλιτεχνικών εξελίξεων της εποχής του. Με τις πρώτες κριτικές του, έδωσε ώθηση σε νέους καλλιτέχνες της εποχής και, έχοντας κερδίσει την εμπιστοσύνη ζωγράφων και γλυπτών που έμελλε να σημαδέψουν τον 20ό αιώνα, υπήρξε συνιδρυτής του περιοδικού «Minotaure» και ιδρυτής του περιοδικού «Verve», στις σελίδες των οποίων παρουσίασαν έργα τους μεγάλοι ζωγράφοι.
Από το 1943 έως το 1975, εξέδωσε περίπου 45 βιβλία, κυρίως ποίηση, με εικόνες σχεδιασμένες από μεγάλους ζωγράφους και χαράκτες. Το 1979, δώρισε ένα μεγάλο μέρος του εκδοτικού του έργου, για να γίνει το Mουσείο στη Μυτιλήνη. Η χήρα του, Αλίς, έχει δωρίσει μεγάλο μέρος της συλλογής του σε Mουσείο στη Γαλλία.
Να θυμίσουμε ότι στη Λέσβο βρίσκεται και το «αδερφάκι» του Μουσείου Τεριάντ, το Μουσείο Θεόφιλου, όπου έχει ξεκινήσει αποκατάσταση των έργων του μεγάλου Θεόφιλου ο οποίος έζησε στη καταφρόνια. Πως συνδέονται οι δυο αυτές προσωπικότητες; ΄Ένα χρόνο μετά το θάνατο του Θεόφιλου που ντυνόταν με φουστανέλες και ζωγράφιζε για ψίχουλα Μεγαλέξανδρους και Γοργόνες σε τοίχους μαγαζιών και καφενέδων του Βόλου και του Πηλίου, ο τεχνοκριτικός και εκδότης Στρατής Ελευθεριάδης (Τeriade) δημοσιεύει συνέντευξη του στα «Αθηναϊκά Νέα», στην οποία χαρακτηρίζει τον Θεόφιλο «μεγάλο έλληνα ζωγράφο». Η αποκατάσταση μιας μεγάλης μορφής της νεοελληνικής ζωγραφικής - έστω και μετά θάνατον - μόλις ξεκινούσε...