Η καρδιά της νεοελληνικής τέχνης εν μέσω της βαθύτατης κρίσης χτύπησε το βράδυ της Παρασκευής 5 Ιουνίου με πρωτοβουλία τιου TheTOC. Η πρώτη Συζήτηση Στρογγυλής Τραπέζης που συγκέντρωσε εγχώριες και διεθνούς κύρους προσωπικότητες του χώρου με θέμα: «Η κρίση στην Ελλάδα της τέχνης» έγινε στην Art Athina λίγο πριν τα εγκαίνιά της. Σημαντικές παρεμβάσεις, αιχμηρές τοποθετήσεις, έντονοι προβληματισμοί σε μια αίθουσα που δεν είχε θέσεις ούτε για...όρθιους. Καλλιτέχνες, διευθυντές Μουσείων, επιμελητές, κριτικοί τέχνης, δημοσιογράφοι και φιλότεχνο κοινό πλημμύρισαν το χώρο. Κι όλα αυτά ενώ στη Βουλή γινόταν η διεξαγωγή της κρίσιμης συζήτησης προ ημερησίας διάταξης. Μιας συζήτησης που δεν στάθηκε δυνατόν να ακυρώσει την παρουσία του αν. υπουργού Πολιτισμού, Νίκου Ξυδάκη, ο οποίος μόλις ολοκληρώθηκε η ομιλία του Πρωθυπουργού ήρθε στην εκδήλωση της Art Athina και του TheTOC διότι, όπως είπε χαρακτηριστικά, «Ελπίζω να προλάβω τη δευτερολογία του Πρωθυπουργού αλλά προέχει κι αυτή εδώ η πρωτολογία περί τέχνης στον καιρό της κρίσης».
Ελλη Στάη: «Το θέμα της αποψινής Συζήτησης είναι απόλυτα κλασσικό και διαχρονικό σε μια κορυφαία ώρα της κρίσης που κλείνει 5 χρόνια στην Ελλάδα»,
«Το θέμα της αποψινής Συζήτησης είναι απόλυτα κλασσικό και διαχρονικό σε μια κορυφαία ώρα της κρίσης που κλείνει 5 χρόνια στην Ελλάδα», ανέφερε στην εισήγησή της η Πρόεδρος του TheTOC, Ελλη Στάη, ανοίγοντας την εκδήλωση «Είναι ένα θέμα που καίει σχετικά με το πως μπορεί αυτό που λέμε τέχνη, αυτό που λέμε δημιουργία και οι άνθρωποι της δημιουργίας σε όποια θέση βρίσκονται να συμβάλλουν στην αντιμετώπιση μιας πολύπλευρης κρίσης που ξέρουμε ότι είναι οικονομική, πολιτική αλλά κατά τη γνώμη μου είναι μια βαθύτατα πολιτισμική κρίση».
Σύμφωνα με την κυρία Στάη, το TheTOC ως σύγχρονο και μοντέρνο μέσο ενημέρωσης από την πρώτη στιγμή έδωσε σημασία και έμφαση σ' αυτό που λέμε πολιτισμός, τέχνη και δημιουργική έκφραση. «Το κάναμε διότι πιστεύουμε ότι ένα μέσο ενημέρωσης καταρχήν είναι ένα ιδιότυπα και ιδιαίτερα πολιτισμικό μέσο στο οποίο έχει μεγάλη σημασία ο τρόπος που αποτυπώνει το πραγματικό, τις αντιθέσεις, τις συνθέσεις και τα αδιέξοδα και να συμβάλλει στις λύσεις», είπε.
Νίκος Ξυδάκης
Η τέχνη έχει υποστεί σοκ. Λιγοστεύει η πόζα και ο ναρκισισμός
«Είναι εξ εξελίξει μια κρίσιμη συζήτηση στη Βουλή. Μιλάει ο Πρωθυπουργός, μιλούν οι αρχηγοί των κομμάτων, θα γίνουν δευτελογίες, ελπίζω να προλάβω τη δευτερολογία, αλλά προέχει κι αυτή εδώ η πρωτολογία περί τέχνης στον καιρό της κρίσης», ανέφερε ο Νίκος Ξυδάκης που προσήλθε στη συζήτηση αμέσως μετά το τέλος της ομιλίας του Πρωθυπουργού στην προ ημερησίας διάταξης συζήτηση στη Βουλή σε επίπεδο πολιτικών αρχηγών.
Νίκος Ξυδάκης: «Ελπίζω να προλάβω τη δευτερολογία του Πρωθυπουργού αλλά προέχει κι αυτή εδώ η πρωτολογία περί τέχνης στον καιρό της κρίσης».
Μεταξύ άλλων ο κ. Ξυδάκης είπε:
- «Αυτό το "μεταίχμιο" που ξεκινάει γύρω στο 2009 – 2010, συνεχίζεται και θα συνεχίζεται μέχρι να βρούμε τις δυνάμεις να ξαναδούμε τους εαυτούς μας αλλιώς και να πάμε προς μια άλλη κατεύθυνση, να αλλάξουμε τους εαυτούς μας οπλισμένοι μ' αυτή την επώδυνη, πλουσιότατη εμπειρία, και να μετασχηματήσουμε τον πόνο σε μια γόνιμη γνώση».
- «Οπως αιφνιδιάστηκε η κοινωνία, έτσι αιφνιδιάστηκαν οι καλλιτέχνες. Οχι όλοι και στον ίδιο βαθμό. Το σοκ είναι το πιο χαρακτηριστικό γνώρισμα στις αποτυπώσεις στα έργα τέχνης, αλλά νομίζω ότι πολύ νωρίς στην ελληνική τέχνη διαπιστώνουμε τις πιο ειλικρινείς και βαθιάς αναγνώσεως καταγραφές, τις αφηγήσεις της ανθρώπινης συνθήκης τη στιγμή του πλήγματος, τη στιγμή του αιφνιδιασμού, τη στιγμή που το ιστορική ρήγμα ανοίγεται μπροστά μας».
- «Διαρκώς λιγοστεύει και... φυραίνει η πόζα και ο ναρκισσισμός και όλο και περισσότεροι οι ΄Ελληνες καλλιτέχνες βάζουν το μαχαίρι βαθιά χωρίς φόβο, αλλά με πάθος. Λιγοστεύει η διάθεση του φανταχτερού, του εύκολου και αναδύονται γυμνές οι ουσίες των καλλιτεχνικών αφηγήσεων».
- «Αρκετά έργα τέχνης τον καιρό της κρίσης προσπαθούν να επικοινωνήσουν με τον πολύ κόσμο, να βρουν πιο άμεσους τρόπους, να φτιάξουν μια κοινωνία εννοούμενη ως σχέση. Δεν βλέπω γύρω μου πολιτικές ομάδες, η μανιφέστα καλλιτεχνών, αλλά νιώθω, ακούω καλλιτέχνες που προσπαθούν να ξανακάνουν ζωντανό το αίτημα του πρωτεϊκού μοντερνισμού, δηλαδή την τήξη του καλλιτέχνη μέσα στον κόσμο και το έργο τέχνης που γίνεται μια ολοζώντανη σχέση».
- «Σ' ότι αφορά τώρα στις άλλες εκδηλώσεις, η αγορά της τέχνης έχει πληγεί πολύ βαριά. Ωστόσο πιστεύω ότι θα επανορθωθεί. Αυτό το οποίο θα μείνει, ωστόσο, απ' αυτό το ιστορικό ρήγμα, απ' αυτή την ιστορική περίοδο, θα είναι η συνείδηση, η αναζήτηση και η εύρεση μιας νέας σχέσης των πολιτών με την τέχνη και των καλλιτεχνών με τους ανθρώπους με τους οποίους διαρκώς συνομιλούν».
- «Ο ρόλος του κράτους στην τέχνη είναι να εξασφαλίζει τις προϋποθέσεις της ισοπολιτείας, της ισηγορίας: ο καθένας να μπορεί να είναι καλλιτέχνης. Αυτό είναι το αίτημα. Ο κάθε άνθρωπος να κάνει τη ζωή του έργο τέχνης. Δεν είναι αποσπασμένο το έργο από τη ζωή και την κοινωνία».
- «Η κρίση μας έκανε να ξανασκεφτούμε ότι αυτό είναι ένα αιτούμενο. Η ίδια η ζωή είναι έργο τέχνης και η ίδια η τέχνη να διαχυθεί μέσα στη ζωή».
Δημήτρη Δασκαλόπουλος
Η τέχνη με έκανε πνευματικά πιο πλούσιο άνθρωπο
«Η κρίση δεν σταματά τη δημιουργία. Μπορεί ίσως να της δώσει ένα άλλο ρόλο και μια άλλη σημασία ιδίως σε μια χώρα όπως η δική μας», ανέφερε ο διεθνής ΄Ελληνας συλλέκτης, Δημήτρης Δασκαλόπουλος. Σύμφωνα με τα λεγόμενά του, η παρουσία του στην εκδήλωση της Art Athina και του TheTOC δεν έγινε με την ιδιότητα του συλλέκτη αλλά του ιδρυτή του Οργανισμού «ΝΕΟΝ».
Δασκαλόπουλος: «Ο ΝΕΟΝ δεν έχει σπίτι διότι ο ΝΕΟΝ είναι παντού»
«Η συλλογή μου είναι ένα “αποθετήριο” που διαθέτω σε όσους θέλουν να φέρουν τα έργα σε επαφή με τον κόσμο», είπε. Για τον κύριο Δασκαλόπουλο, η ενασχόλησή του με την τέχνη τον έκανε πιο περίεργο, πιο «πλούσιο» άνθρωπο – με την πνευματική έννοια του όρου.
Ο Δημήτρης Δασκαλόπουλος μίλησε για τον Οργανισμό ΝΕΟΝ και τις πολυσχιδείς του δράσεις όπου δεν παρουσιάζονται τα έργα της συλλογής Δασκαλόπουλου παρά μόνο όταν οι επιμελητές κρίνουν αναγκαίο. «Ο ΝΕΟΝ δεν έχει σπίτι διότι ο ΝΕΟΝ είναι παντού», όπως είπε.
Πάνος Χαραλάμπους
Η κρίση των τελευταίων 5 χρόνων είναι απλά ένα στιγμιότυπο της μεγάλης νεοελληνικής κρίσης
«Η πενταετής κρίση που που βιώνει η χώρα είναι ένα στιγμιότυπο μιας μεγάλης κρίσης που την ταυτίζω καταγωγικά με την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους», ανέφερε ο πρύτανης της Ανώτατης Σχολής Καλών Τεχνών, Πάνος Χαραλάμπους, στη δική του εισήγηση. Σύμφωνα με τον κ. Χαραλάμπους στην ΑΣΚΤ υπάρχει ένα ελλάσον φως. «Τα πάντα εδώ έχουν πολιτικό νόημα», ανέφερε ο κ. Χαραλάμπους. Εκλεισε την ομιλία του με το εξής ερώτημα: «Αν για την παραγωγή του φωτός ενός κεριού χρειάζονται 5.000 πυγολαμπίδες, πόσες θα χρειαστούν για να χαράξει μια πιο φωτεινή, πιο δημιουργική ημέρα;»
Κώστας Βαρώτσος
Ζούμε τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο
Αφ' ης στιγμής ξεκαθάρισε ότι είναι ένας καλλιτέχνης που δεν αντιπροσωπεύει ένα θεσμό, ο εικαστικός και καθηγητής Αρχιτεκτονικής του ΑΠΘ, Κώστας Βαρώτσος, ανέφερε ότι ούτως ή αλλιώς και ανεξαρτήτως εποχής, οι καλλιτέχνες ζουν την κρίση με την έννοια ότι βιώνουν μια, συνήθως απορριπτική, αυτοκριτική.
«Αυτό που ζούμε σήμερα δεν είναι μια απλή κρίση. Είναι ένας πόλεμος. Δεν είναι ελληνική αλλά βαθιά ευρωπαϊκή κρίση». Το ζητούμενο της αντικειμενικότητας των Αγγλοσαξόνων μας οδήγησε στον 1ο και τον 2ο Παγκόσμιο Πόλεμο. «Πιστεύω ότι ζούμε τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο», ανέφερε. «Κατά τη γνώμη μου, καταρρέει ο δυτικός πυρήνας της σκέψης και του συστήματος».
Κ. Βαρώτσος:«Πιστεύω ότι ζούμε τον 3ο Παγκόσμιο Πόλεμο. Κατά τη γνώμη μου, καταρρέει ο δυτικός πυρήνας της σκέψης και του συστήματος»
Μάνος Στεφανίδης
Η Κική Δημουλά δεν έχει το κύρος ενός Σεφέρη
«Ποιος είναι ο καλλιτέχνης; Ο διασκεδαστής της εξουσίας, ο νάρκισσος που βλέπει τον εαυτό του στον καθρέφτη;», αναρωτήθηκε ο αναπληρωτής Καθηγητής του Πανεπιστημίου Αθηνών, Μάνος Στεφανίδης για να υπογραμμίσει: «Δεν υπάρχει σήμερα στην Ελλάδα ένας Μπόις ή ένας Σεφέρης. Οι, κατά τ' άλλα σημαντικοί, Κική Δημουλά και Θανάσης Βαλτινός δεν έχουν το κύρος ενός Σεφέρη που μίλησε εν ώρα Δικτατορίας και είπε: “Μας περιμένουν συμφορές και μακάρι να μην ξαναδώσει ο Θεός να ξαναβρεθώ στην ανάγκη να ξαναμιλήσω..."»
Παντελής Αραπίνης
Να επανεφεύρουμε τη χώρα μας
«Με την κρίση καταρρέει η συγκρότηση της αυτογνωσίας μας», είπε ο Παντελής Αραπίνης. Σύμφωνα με τον διευθυντή της ΑΔ Γκαλερί η κρίση μπορεί να αποτελέσει αφορμή να «επανεφεύρουμε» τη χώρα. «Να ξαναδούμε τους θεσμούς που έχουμε φτιάξει, να κρίνουμε το εθνικό με όρους διεθνείς και τους διεθνείς με όρους εθνικούς».
Ανδρέας Τσουραπάς
Η τέχνη είναι ο χρήσιμος εφιάλτης της κοινωνίας
«Οι καλλιτέχνες ζορίζονται», ανέφερε ο Ανδρέας Τσουραπάς, ιδρυτής του Athens Street Art Festival. «Ο καλλιτέχνης είναι όμηρος της κοινωνίας, είναι ο ιχνηλάτης της. Είναι όπως το δίπολο σαδιστής και μαζοχιστής: δεν υπάρχει ο ένας χωρίς τον άλλο». Για τον κ. Τσουραπά «η τέχνη είναι ο εφιάλτης της κοινωνίας. Ενας χρήσιμος εφιάλτης».
Ολος ο κόσμος της τέχνης ήταν εκεί
Καλλιτέχνες όπως η Μαρία Φιλοπούλου, ο Γιώργος Ρόρρης, ο Γιάννης Αδαμάκος, ο Χάρης Λάμπερτ, ο Κώστής Γεωργίου, η Μαργαρίτα Μυρογιάννη, διευθυντές Μουσείων, όπως η διευθύντρια του ΕΜΣΤ, Κατερίνα Κοσκινά,συλλέκτες, όπως ο Σταύρος Μιχαλαριάς, άνθρωποι της τέχνης, όπως η σύζυγος του Αλέξη Ακριθάκη, Φώφη Ακριθάκη, επιμελητές όπως η Αννα Χατζηνάσιου, και πλήθος άλλων ανθρώπων παρακολούθησαν το debate του TheTOC. Ακολούθησαν τα εγκαίνια της έκθεσης από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας, Προκόπη Παυλόπουλο.
Σκηνοθεσία βίντεο: Μαρία Ανδρεαδέλη
Φωτογραφίες: Χάρης Ακριβιάδης