Η Προδοσία του Χάρολντ Πίντερ, ένα από τα σημαντικότερα έργα του σπουδαίου Βρετανού δραματουργού, πρωτοανέβηκε στο Εθνικό Θέατρο της Αγγλίας, στο Λονδίνο, το 1978, σε σκηνοθεσία του Πήτερ Χωλ. Ο συγγραφέας αφηγείται την ιστορία των τριών ηρώων του μέσα από εννέα, σύντομες, σκηνές, χρησιμοποιώντας μια ευφυή ανατροπή: οι σκηνές ακολουθούν ανεστραμμένη χρονολογική σειρά. Το έργο ξεκινά με τη συνάντηση των δύο πρώην εραστών, δύο χρόνια μετά τη διακοπή του δεσμού τους, και πηγαίνει πίσω στο χρόνο, για να καταλήξει τη μέρα που ξεκινά ο «παράνομος» δεσμός τους, δέκα χρόνια πριν.
Στη νέα αυτή σκηνική εκδοχή της Προδοσίας που σκηνοθετεί ο Γιάννης Μόσχος, οι θεατές περιηγούνται μαζί με τους ηθοποιούς σε διάφορους χώρους του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά (σκηνή, μπαρ, φουαγιέ, κλιμακοστάσια) και παρακολουθούν από απόσταση αναπνοής τα τρία πρόσωπα, τη συμπεριφορά που επιφυλάσσει ο χρόνος για τους ήρωες, αυτή τη διαρκή «προδοσία» όλων μας απέναντι στους άλλους, αλλά και στον ίδιο μας τον εαυτό.
Συναντήσαμε τον σκηνοθέτη της παράστασης Γιάννη Μόσχο
Τι σημαίνει για εσάς προδοσία;
Η προδοσία είναι για μένα σύμφυτη με την εμπιστοσύνη. Έχω αισθανθεί προδομένος μόνο σ’ ό,τι αφορά τους ανθρώπους που έχω –και με έχουν– επιλέξει να εμπιστευτώ, αυτούς που έχουμε συνομολογήσει ότι θα συμπορευτούμε μέσα στον χρόνο μαζί. Και δεν αναφέρομαι τόσο στις ερωτικές σχέσεις, όσο στις φιλικές. Έχοντας διανύσει αρκετά χιλιόμετρα ζωής αντιλαμβάνομαι πια ότι ο έρωτας δεν μπορεί παρά να προδοθεί, η επιθυμία του ενός για τον άλλον δεν μπορεί παρά συν τω χρόνω να κοπάσει, να αλλοιωθεί, να αλλάξει μορφή. Ενώ από τους φίλους μας, που αποτελούν για τον καθένα μας ένα σταθερό σημείο αναφοράς σε αυτόν τον ρευστό κόσμο, προσδοκούμε πως η μεταξύ μας εμπιστοσύνη θα παραμείνει αναλλοίωτη στο χρόνο. Και αν αυτή η προσδοκία διαψευστεί, το αίσθημα της προδοσίας είναι πολύ βαθύ και επώδυνο.
Τι εννοεί ο Πίντερ με την προδοσία του;
Το έργο εξιστορεί τη μακρόχρονη, παράνομη, σχέση ενός άντρα με τη γυναίκα του καλύτερου του φίλου, αλλά το θέμα του δεν είναι η απιστία, όπως φροντίζει να μας αποσαφηνίσει ο Πίντερ με τον τίτλο που επιλέγει. Πρόκειται για προδοσία. Ένα πλέγμα προδοσιών διατρέχει το έργο: προδοσία της συζυγικής πίστης, της φιλίας, της εμπιστοσύνης, της αλήθειας, των νεανικών ιδανικών. Για μένα το κλειδί για την κατανόηση του έργου και του τίτλου του είναι το παιχνίδι του χρόνου που χρησιμοποιεί ο Πίντερ για την αφήγηση του ιστορίας του και στο πως ο χρόνος διαβρώνει αυτό που είμαστε, πως αλλάζει –χωρίς να το συνειδητοποιούμε– τα πιστεύω μας, τα ιδανικά μας, τα αισθήματά μας.
Η επικαιρότητα σήμερα και πάντα του έργου.
Πρόκειται για το πλέον αυτοβιογραφικό του έργο, γι’ αυτό και είναι ένα από τα πιο ρεαλιστικά έργα του Πίντερ, όπου ο χώρος, ο χρόνος και τα πρόσωπα του έργου είναι με σαφήνεια δηλωμένα. Ο συγγραφέας μας εκθέτει με σκωπτικό και καυστικό τρόπο το πόσες πολλές εκδοχές του εαυτού μας υπάρχουν σπαρμένες μέσα στον χρόνο. Έχω την υποψία πως δεν πρόκειται, ούτε στο εγγύς, ούτε στο απώτερο μέλλον, να αλλάξει η ανθρώπινη φύση. Φαντάζομαι λοιπόν πως το έργο του Πίντερ δεν θα σταματήσει να μας απασχολεί.
Γιατί αποφασίσατε αυτό από τα έργα του Πίντερ;
Η επιλογή ενός έργου δεν μπορεί παρά να σχετίζεται με ζητήματα που σε απασχολούν τη δεδομένη χρονική στιγμή και οι λόγοι είναι βέβαια πάντα προσωπικοί. Σήμερα που βρίσκομαι σε αυτή την ηλικιακή καμπή, εκεί, στα 45, όπου έχω αφήσει πίσω μου τη νιότη και ατενίζω τα χρόνια της ωριμότητας, σε αυτό το μεταίχμιο, αρχίζω πια να ανατρέχω πίσω στο παρελθόν για να δω πως θα προχωρήσω στο μέλλον. Τώρα που αντιλαμβάνομαι πως δεν έχω όλο τον χρόνο δικό μου, πως όντως υπάρχει ένα τέλος, ψάχνω να βρω τον τρόπο να απαλλαγώ από τα βαρίδια που μόνος μου έχω βάλει στα πόδια μου όλα αυτά τα χρόνια που πέρασαν και να προχωρήσω μπροστά με μια καλύτερη εκδοχή του εαυτού μου. Λιγότερο εγωιστής, λιγότερο ανόητος, λιγότερο φοβισμένος.
Ποιός είναι ο βασικός ρόλος που κινεί τα νήματα του έργου;
Και οι τρεις ήρωες του έργου πιστεύω πως είναι εξίσου ισχυροί. Ένα κουβάρι νημάτων είναι μπλεγμένο μεταξύ τους, ο ένας κινεί ένα νήμα προσπαθώντας να ωθήσει προς τη μία πλευρά, αλλά η αντίδραση του άλλου θα ανατρέψει τα πράγματα και θα οδηγηθούν αλλού. Πιστεύουν πως αυτοί θα τα καταφέρουν να κυριαρχήσουν, όμως οι «αντίπαλοί» τους έρχονται να τους ανατρέψουν τις βεβαιότητες.
Υπάρχουν προδοσίες που συγχωρούνται;
Νομίζω πως από τη στιγμή που ονομάσουμε κάτι μέσα μας ως προδοσία, η συγχώρεση δεν είναι εύκολα εφικτή. Ναι, προφανώς και μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους που οδήγησαν τον άλλον να μας προδώσει, αλλά αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι μπορούμε και να τον συγχωρέσουμε πραγματικά. Και μπορεί ο χρόνος να αμβλύνει τον πόνο που μας προκαλεί η προδοσία, όμως το τραύμα που αφήνει μέσα μας είναι πάντα εκεί. Πώς να αποκαταστήσει κανείς την εμπιστοσύνη όταν αυτή έχει χαθεί;
Για εσάς είναι η προδοσία ένα αμάρτημα σε γενικό πλαίσιο όχι μόνο στις προσωπικές σχέσεις;
Το αμάρτημα μού δημιουργεί θρησκευτικούς, ηθικολογικούς συνειρμούς και αποφεύγω να το χρησιμοποιώ. Διαρκώς προδιδόμαστε από τόσο πολλά. Αλλά ποιος ευθύνεται για τις προδοσίες που βιώνουμε; Ποιος είναι ο «αμαρτωλός»; Μήπως είμαστε εμείς οι ίδιοι που εξιδανικεύουμε πρόσωπα, ιδέες, πράγματα, προκειμένου να πιστέψουμε σε κάτι; Αλλά και πώς να ζήσει κανείς χωρίς να πιστεύει σε τίποτα;
Πληροφορίες:
Δημοτικό Θέατρο Πειραιά
Η Προδοσία του Χάρολντ Πίντερ
Μετάφραση - Σκηνοθεσία: Γιάννης Μόσχος
Σκηνικά - Κοστούμια: Τίνα Τζόκα
Παίζουν ( με αλφαβητική σειρά):
Γιώργος Γλάστρας (Ρόμπερτ)
Μαρία Σκουλά (Έμμα)
Νίκος Ψαράς ( Τζέρρυ)