Μουσείο Πράδο: Διακόσια χρόνια ιστορίας για το πετράδι του στέμματος

Βρίσκεται πάντα στην πρώτη δεκάδα των πιο μεγάλων μουσείων στον κόσμο. Η Ισπανία θεωρεί το μουσείο της και δικαίως Εθνικό θησαυρό. Το μουσείο Πράδο συμπληρώνει φέτος τα διακόσια του χρόνια και η ιστορία του έχει ακολουθήσει την ταραγμένη ιστορία της χώρας του από την ίδρυσή του μέχρι σήμερα. Η έκθεση που σηματοδοτεί τα 200 χρόνια του “Aplaceofmemory”, καταδεικνύει ακριβώς το ρόλο του. Ένα τόπο μνήμης, με μια επισκόπηση της ιστορίας του μουσείου που επικεντρώνεται στον διάλογο μεταξύ αυτού και της κοινωνίας. Όμως το Πράδο δεν είναι μόνο ένας εκθεσιακός τόπος. Είναι το μουσείο που κατάφερε να μετατραπεί ως χώρος σκέψης και μέσα από τις συλλογές και την ιστορική του διαδρομή επέτρεψε στους Ισπανούς και ξένους συγγραφείς, διανοούμενους και καλλιτέχνες να προβληματιστούν για το παρελθόν της χώρας και τη συλλογική ταυτότητά της.

Η συλλογή Ευρωπαϊκής τέχνης του Πράδο σήμερα θεωρείται μια από τις καλύτερες στον κόσμο και φιλοξενεί αριστουργήματα όπως «ο Κήπος των Γήινων Απολαύσεων» του Ιερώνυμου Μπος, «ο Ευγενής με το χέρι στο στήθος» του Ελ Γκρέκο, ο θάνατος της Παναγίας του Μαντένια, «ο αυτοκράτορας Κάρλος β’ στο άλογο» του Τισιανού, «το Μαργαριτάρι» του Ραφαήλ, «Η αυτοπροσωπογραφία» του Ντύρερ, «Η οικογένεια του Carlos IV» του Γκόγια «Οι τρείς χάριτες» του Ρούμπενς και φυσικά το έργο σταρ του μουσείου το περίφημο «Las Meninas» του Βελάσκεθ για χάρη του οποίου έφτασαν στην ισπανική πρωτεύουσα οι περισσότεροι Ευρωπαίοι ζωγράφοι που δεν παρέλειψαν ποτέ να μιλήσουν για την επιρροή του στο έργο τους. Ο Βελάσκεθ όχι μόνο κληροδότησε τα έργα του στο Πράδο, αλλά ήταν αυτός που βοήθησε και καθοδήγησε το μουσείο στο να αποκτήσει τα σημαντικά έργα των Ιταλών ζωγράφων. ‘Άλλωστε δεν είναι τυχαίο ότι την είσοδο του μουσείου δεν κοσμεί το άγαλμα κάποιου βασιλιά αλλά το μπρούτζινο άγαλμα του Βελάσκεθ που από το βάθρο του ατενίζει το «Λιβάδι».

Σήμερα το μουσείο κατέχει περίπου 8.200 σχέδια, 7.600 έργα ζωγραφικής, 4.800 εκτυπώσεις και 1.000 γλυπτά, καθώς και πολλά άλλα έργα τέχνης και ιστορικά έγγραφα. Πριν από διακόσια χρόνια, το 1819, στον πρώτο κατάλογο του μουσείου που δημοσιεύθηκε υπήρχαν καταγεγραμμένα 311 έργα ζωγραφικής, αν και εκείνη την εποχή η συλλογή του περιλάμβανε πάνω από 1.510 εικόνες από τις διάφορες βασιλικές κατοικίες. Είναι ακριβώς η εποχή κατά την οποία οι βασιλείς της Ευρώπης δημιουργούν τα μεγάλα μουσεία για να στεγάσουν τις συλλογές τους.

Μερικές δεκαετίες νωρίτερα, το 1759, στην μπερδεμένη ιστορία των οίκων της Ευρώπης, στην Ισπανία, ανεβαίνει στο θρόνο ο Κάρολος Γ’, που εκτός από βασιλιάς της Ισπανίας ήταν και βασιλιάς της Νάπολης και της Σικελίας και δούκας της Πάρμας. Άφησε την φήμη ενός βασιλιά φιλάνθρωπου και φιλόσοφου, ευγενικού και με σαρκαστική γλώσσα αλλά επηρεασμένου από τον Διαφωτισμό και τα γράμματα, κάτι αδύνατο να συναντήσει κανείς εκείνη την εποχή στην Ισπανία. Ήταν οπαδός του πεφωτισμένου απολυταρχισμού και άλλαξε την εικόνα της Μαδρίτης κατασκευάζοντας δρόμους, υδραυλικά έργα, ενώ αναμόρφωσε την οικονομική πολιτική περιορίζοντας την απάτη και την κατάχρηση του δημοσίου χρήματος. Το Πράδο είναι ένα από τα κτίρια που κατασκευάστηκαν κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ως μέρος ενός μεγαλοπρεπούς κτιριακού σχεδίου σχεδιασμένου να δώσει στη Μαδρίτη ένα μνημειώδη αστικό χώρο και προοριζόταν για μουσείο φυσικής ιστορίας. Αυτός που «υπέγραψε» το κτίριο ήταν ο αγαπημένος αρχιτέκτονας του Καρόλου, Juan de Villanueva, που σχεδίασε και τον κοντινό Βοτανικό Κήπο και το Δημαρχείο της Μαδρίτης. Ο βασιλιάς δεν πρόλαβε να δει το έργο του ολοκληρωμένο καθώς ένας ακόμα πόλεμος ξέσπασε στην Ιβηρική Χερσόνησο. Μάλιστα μέρος των εγκαταστάσεων είχαν χρησιμοποιηθεί ως έδρα για το ιππικό και μπαρουταποθήκες για τα Ναπολέοντια στρατεύματα που είχαν ως έδρα τη Μαδρίτη κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Ο εγγονός του, Φερδινάνδος 7ος, αποφασίζει με την ενθάρρυνση της συζύγου του Βασίλισσας Μαρίας Ισαβέλας ντε Μπραγκάνζα να ιδρύσουν στο κτίριο του Βιλανουέβα, μουσείο προκειμένου να στεγάσει τη Βασιλική Συλλογή Ζωγραφικής και Γλυπτικής, η οποία άνοιξε για πρώτη φορά το κοινό το Νοέμβριο του 1819. Η εξαιρετικά σημαντική βασιλική συλλογή, η οποία αποτελεί τη βάση της συλλογής του Μουσείου όπως την γνωρίζουμε σήμερα, άρχισε να αυξάνεται σημαντικά τον 16ο αιώνα κατά τη διάρκεια του Καρόλου V και συνέχισε να ευδοκιμεί κάτω από τους επόμενους μονάρχες τους Αψβούργους και τους Βουρβώνους. Το άνοιγμα του μουσείου είχε διπλή σημασία και στόχο. Να προβάλει αφενός τη συλλογή έργων τέχνης που ανήκαν στο ισπανικό στέμμα και να αποδείξει στην υπόλοιπη Ευρώπη ότι η ισπανική τέχνη ήταν ισότιμη σε κάθε άλλη εθνική σχολή. Το Βασιλικό Μουσείο σύντομα γρήγορα μετονομάστηκε σε Εθνικό Μουσείο και στη συνέχεια σε Museo Nacional del Prado, όταν εκθρονίστηκε η Ισαβέλλα Β’, το 1868.

Έτσι, στην ουσία συγκροτείται το πρώτο εθνικό μουσείο, με κύρια αποστολή του την ανάδειξη της ισπανικής εθνικής ταυτότητας στην τέχνη. Όσο καμία άλλη χώρα, η Ισπανία με αποφασιστικότητα και με έναν ισχυρό πυρήνα έργων εμπλουτίζει συστηματικά τη βασιλική συλλογή με τους σπουδαιότερους Ισπανούς και Ευρωπαίους ζωγράφους. Αποκτά τα έργα των κλειστών μουσείων Museo de la Trinidad και Museo de Arte Moderno, από το οποίο προέρχονται οι περισσότεροι από τους πίνακες του 19ου αιώνα του Μουσείου. Κληρονομιές, δωρεές κι αγορές έχουν ζωτική σημασία για την ανάπτυξη της συλλογής. Το μουσείο Πράδο παρόλο που επεκτείνεται διαρκώς δε μπορεί να δείξει τον πλούτο των συλλογών του που αυξάνονται συνεχώς, αφού ακολουθεί συστηματικά μια εθνική πολιτική αγορών μέχρι σήμερα, αποκτώντας αριστουργήματα όπως δυο έργα του Ελ Γκρέκο, το περίφημο αγόρι του Γκόγια και με πιο πρόσφατο απόκτημά του τη Madonna of the Pomegranate του Φρα Αντζέλικο που αγοράστηκε το 2016.

Το Πράδο ανάμεσα στο 1873 και 1900 ακολούθησε την πολιτική των δανείων με τα έργα του ως δάνεια να κοσμούν δημαρχιακές αίθουσες πόλεων, νέα πανεπιστήμια και εκκλησίες. Ήταν ακριβώς η εποχή της Δεύτερης Ισπανικής Δημοκρατίας από το 1931 έως το 1936, όταν δόθηκε έμφαση στη δημιουργία επαρχιακών μουσείων. Όμως με την έναρξη του ισπανικού Εμφύλιου και μετά από εισήγηση της τότε Κοινωνίας των Εθνών από το μουσείο αφαιρέθηκαν 353 έργα ζωγραφικής, 168 σχέδια και ο θησαυρός Dauphin που στάλθηκαν στη Βαλένθια, αργότερα στη Χιρόνα και τέλος στη Γενεύη. Τα έργα έπρεπε να ταξιδέψουν πίσω με την έναρξη του Β’ Παγκόσμιου Πολέμου, μέσω του γαλλικού εδάφους που ήταν υπό την κατοχή των Ναζί, ταξίδεψαν σε νυχτερινά τραίνα και έφτασαν στη Μαδρίτη. Η Ισπανία δε θα διακινδύνευε ποτέ να είναι τα έργα μακριά από τη χώρα, αλλά και να κινδυνεύσουν για οποιοδήποτε λόγο. Δεν είναι τυχαίο πως τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας του Φράνκο, πολλά έργα ζωγραφικής αποστέλλονταν στις πρεσβείες, κανείς δεν εκτιμούσε την πολιτισμική προσέγγιση του δικτάτορα. Ωστόσο, το καθεστώς του όχι μόνο πρόσθεσε έργα στη συλλογή, αλλά χρηματοδότησε δύο νέες επεκτάσεις στα κτίρια του μουσείου και αντικατέστησε τα ξύλινα δάπεδα με μάρμαρο.

Η περίφημη «Γκερνίκα» του Πάμπλο Πικάσο εκτέθηκε στο Πράδο μετά την αποκατάσταση της Δημοκρατίας και την επιστροφή της στη χώρα το 1981, αλλά αργότερα μεταφέρθηκε στο Μουσείο Τέχνης Βασίλισσα Σοφία, όπου διαμορφώθηκε ο κατάλληλος χώρος για να εκτεθεί ένας τεράστιος πίνακας.

Τα ειρηνικά μεταπολεμικά χρόνια σχετίζονται με τα σχέδια ανάπτυξης και επέκτασης του Πράδο. Όχι πάντα επιτυχημένα. Οι Ισπανοί εμπλέκονται με το μουσείο, το θεωρούν δικό τους και αυτό είναι μια κατάκτηση της πολιτικής του, που επαναφέρει στον εικοστό και τον εικοστό πρώτο αιώνα το όραμα του Φερδινάνδου για την σχέση της τέχνης με τον πολίτη. Σήμερα το μουσείο, στα διακόσια χρόνια του δεν έχει καμία σχέση με την βασιλική συλλογή του 1819. Κορυφαίοι αρχιτέκτονες όπως ο Ρέμ Κούλχαας, ο Ντέιβιντ Τσίπερφιλντ, ο Εντουάρντο Σούτο ντε Μούρα, ο Νόρμαν Φόστερ ονειρεύτηκαν την μετατροπή του σε σύγχρονο μουσείο, αφήνοντας αναλλοίωτο τον αρχικό αρχιτεκτονικό του χαρακτήρα. Το πολυσύνθετο έργο της ανάπτυξης προς τη γη, με προσθήκη υπογείων αιθουσών, η σύνδεση των κτιρίων υπογείως ανέλαβαν ο Φόστερ και ο Ρούμπιο για να δώσουν στο Πράδο άλλα 27.000 τετραγωνικά πόδια για τις εκθέσεις του.

Στη διακοσιοστή του επέτειο το μουσείο εκθέτει περίπου το ένα τρίτο των πινάκων που κατέχει, και περιμένει να ξεπεράσει τους 3.000.000 επισκέπτες που κάθε χρόνο απολαμβάνουν το σύμβολο του πολιτιστικού πλούτου της Ισπανίας που καταφέρνει μέχρι σήμερα να στέκεται με την αίγλη και τη δυναμική του ανεπηρέαστο από κάθε πολιτική κρίση, πιο ψηλά και πιο οραματικά, ανεξάρτητα, όπως οφείλει και κάνει η ίδια η μεγάλη τέχνη. Το Πράδο κατάφερε να γίνει ένα σταθερό σημείο εθνικής αναφοράς πάνω από κάθε διχασμό, είναι για όλους ο αληθινός εθνικός θησαυρός της Ισπανίας, το πετράδι του στέμματος.

Τα έργα προέρχονται από την Πινακοθήκη του Πράδο.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr