Το γονίδιο TP53 είναι ογκοκατασταλτικό και θεωρείται ένας από τους πιο σημαντικούς μηχανισμούς προστασίας του οργανισμού μας από τον καρκίνο. Κωδικοποιεί την πρωτεΐνη p53, η οποία λειτουργεί ως μοριακός "φύλακας" του γονιδιώματος, επιτηρώντας τη σταθερότητα του DNA και διασφαλίζοντας ότι τα κύτταρα με σοβαρές βλάβες δεν πολλαπλασιάζονται.
Συγκεκριμένα p53 ενεργοποιείται όταν ανιχνεύσει βλάβες στο DNA ή αστάθεια στα χρωμοσώματα και μπορεί να οδηγήσει σε τρεις βασικές δράσεις: σταματά τον κυτταρικό κύκλο, δίνοντας χρόνο για επιδιόρθωση του DNA, προκαλεί απόπτωση (προγραμματισμένο κυτταρικό θάνατο) αν η βλάβη είναι μη αναστρέψιμη, ή ενεργοποιεί μηχανισμούς επιδιόρθωσης του DNA.
Όταν όμως το γονίδιο TP53 υποστεί μετάλλαξη, η προστατευτική του λειτουργία χάνεται, με αποτέλεσμα τα κύτταρα να πολλαπλασιάζονται ανεξέλεγκτα. Οι μεταλλάξεις του TP53 αποτελούν από τις πιο συχνές γενετικές ανωμαλίες σε καρκινικά κύτταρα, εντοπίζονται σε πάνω από το 50% όλων των ανθρώπινων όγκων και συσχετίζονται με καρκίνους μαστού, πνεύμονα, παγκρέατος, ορθού, εγκεφάλου, καθώς και σάρκωμα.
Ορισμένες μεταλλάξεις μπορούν να παράγουν μια p53 που όχι μόνο χάνει τη φυσιολογική της λειτουργία, αλλά αποκτά και νέες ιδιότητες που προάγουν τον όγκο.
Πρόκειται για μεταλλάξεις που είχε ο δότης σπέρματος από τη Δανία, μέσω του οποίου στην Ελλάδα έχουν γεννηθεί 18 παιδιά σε 11 οικογένειες.
Μια ιδιαίτερη περίπτωση είναι το Σύνδρομο Li-Fraumeni (LFS), μια σπάνια κληρονομική κατάσταση που συνδέεται με μεταλλάξεις στο TP53. Άτομα με LFS έχουν υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης πολλαπλών καρκίνων σε νεαρή ηλικία, όπως λευχαιμία, σαρκώματα, καρκίνο μαστού, όγκους εγκεφάλου και επιθηλιακούς όγκους.
"Σύμφωνα με τη διεθνή βιβλιογραφία οι παραλλαγές του γονιδίου ΤΡ53 στα κύτταρα της γαμετικής σειράς αποτελούν τη βασική αιτία του Συνδρόμου Li-Fraumeni, το οποίο προδιαθέτει σε ποικίλους κακοήθεις όγκους πρώιμης έναρξης" σημειώνεται σε ανακοίνωση της Εθνικής Αρχής Ιατρικώς Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής.
Το σύνδρομο ακολουθεί έναν τύπο κληρονομικότητας που έχει ως συνέπεια, η παρουσία μιας μόνο μεταλλαγμένης εκδοχής του TP53 να είναι αρκετή για να αυξήσει σημαντικά τον κίνδυνο καρκίνου.
Η έρευνα για το TP53 συνεχίζεται με έντονο ενδιαφέρον, καθώς η κατανόηση των μηχανισμών του ανοίγει δρόμους για καινοτόμες θεραπείες στον καρκίνο, όπως φάρμακα που επαναφέρουν τη φυσιολογική λειτουργία της p53 ή στοχεύουν τα κύτταρα που εξαρτώνται από τις μεταλλαγμένες εκδοχές της.