Ν. Σταμπολίδης: Βρετανικό Μουσείο, σιωπή και «επίθεση»

Το αίτημα του Βρετανικού Μουσείου προς τον διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητή Νικόλαο Σταμπολίδη για «δάνειο» κυκλαδικού ειδώλιου, η φράση του εγγράφου «…there will be including elements of the Parthenon Sculptures», οι τακτικισμοί, η «σιωπή», το «αντίδωρο», αλλά και για ποιόν λόγο, κατά την εκτίμησή του, το Βρετανικό Μουσείο «βγαίνει» αίφνης τόσο επιθετικά.

Γιατί, ενώ εκκρεμεί η απάντηση για διαμεσολάβηση της Unesco, ξαφνικά, πρώτη φορά σε 200 χρόνια, το Βρετανικό Μουσείο «μετακίνησε» τα Παρθενώνεια Γλυπτά και προχώρησε σε δανεισμό του ποτάμιου θεού Ιλισσού στο Ερμιτάζ της Αγίας Πετρούπολης, αλλά και γιατί ετοιμάζεται να ταξιδέψει τα Γλυπτά -με όποιον κίνδυνο ενέχουν οι μετακινήσεις- όχι μία, αλλά τρεις ακόμη φορές, σε Μετροπόλιταν, Βερολίνο, Λούβρο.

Ο διευθυντής του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης, καθηγητής Κλασικής Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης, Νικόλαος Σταμπολίδης μιλά στο TheTOC.gr. για την υπόθεση μετά πολλών επεισοδίων που «άνοιξε» το Βρετανικό Μουσείο, εκτός των άλλων και με την έκθεση «Ορίζοντας την ομορφιά: Το σώμα στην αρχαία ελληνική τέχνη», η οποία εγκαινιάζεται στις 26 Μαρτίου, με μέρος των Γλυπτών, σε ειδικό χώρο του Βρετανικού Μουσείου -έκθεση για την οποία έκανε και το αίτημα προς τον διευθυντή του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης.

Πότε έφτασε το αίτημα του Βρετανικού Μουσείου

«Παραλάβαμε το αίτημα μέσα στο Νοέμβριο, γύρω στις 10 Νοεμβρίου».

Οι σχέσεις των δύο Μουσείων, το Κ.Α.Σ.

«Μία διευκρίνιση: Το αίτημα απευθύνθηκε σε εμένα προσωπικά, ως διευθυντή του Κυκλαδικού Μουσείου, αναφερόμενο στις πολύ καλές σχέσεις που έχουν τα δύο Μουσεία -άλλωστε και στις δύο εκθέσεις μας, «Επέκεινα» και «Ίασις» έχουμε αντικείμενα από το Βρετανικό Μουσείο, δανεισμένα και εγκεκριμένα.

Όλα τα αντικείμενα που έρχονται για εκθέσεις στις οποίες συμμετέχουν και ελληνικά μουσεία εγκρίνονται από το ΚΑΣ (Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο). Είναι όρος που αφορά και στις δύο περιπτώσεις -και όταν δανείζουμε και όταν δανειζόμαστε: Υποβάλλουμε στο ΚΑΣ το σκεπτικό της έκθεσης και τα αντικείμενα που θα εκτεθούν, ώστε να μην υπάρχει πρόβλημα συνέκθεσης αντικειμένων που είτε αμφισβητούνται, είτε απαιτούνται από το ελληνικό Δημόσιο».

Τι ζήτησε το Βρετανικό Μουσείο από το Κυκλαδικής;

«Ένα κυκλαδικό ειδώλιο, με δυνατότητα δεύτερης επιλογής, δηλαδή, εάν δεν μπορείτε να μας δώσετε αυτό, δώστε μας ένα άλλο. Υποθέτω, λόγω των καλών σχέσεων που έχουμε με το Βρετανικό Μουσείο και συνολικά ως Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και εγώ προσωπικά με τους ανθρώπους εκεί, συμπεριλαμβανομένου του Greek and Roman Departement. Αυτό είναι θεμιτό. Μπορεί να τεθεί ως αίτημα. Όταν δανείζεσαι είναι σωστό και να δανείζεις».

«…Τhere will be including elements of the Parthenon Sculptures»

«…Όμως από τη στιγμή που υπάρχει η φράση "… there will be including elements of the Parthenon Sculptures", δεν μπορούσα να απαντήσω σε ένα τέτοιο έγγραφο. Θα έκανα διαφορετική πολιτική από τη χώρα μου; Όχι, βέβαια. Περιμένω λοιπόν, να διατυπωθεί το επίσημο αίτημα του Βρετανικού Μουσείου προς το υπουργείο Πολιτισμού, είτε προς τη Διεύθυνση Μουσείων, είτε προς τη Γενική Διεύθυνση Μνημείων και Πολιτιστικής Κληρονομιάς. Διότι, αυτή είναι η πρακτική που ακολουθείται από όλους τους οργανισμούς και του εξωτερικού…»

Μητροπολιτικό Μουσείο Νέας Υόρκης

«Παράδειγμα, αυτή τη στιγμή είναι σε εξέλιξη η μεγαλειώδης έκθεσης From Assyria to Iberia στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης, όπου συμμετέχουν και ελληνικά μουσεία με αρχαία αντικείμενα. Η κυρία Αρούζ, διευθύντρια του Near Eastern Department του Metropolitan, έγραψε σε εμένα, όπως και στους συναδέλφους στη Σάμο, στο Ηράκλειο, στους Δελφούς, κλπ -στα μουσεία από τα οποία ήθελε να δανειστεί αντικείμενα- αλλά συγχρόνως, έστειλε τη λίστα της και στο υπουργείο Πολιτισμού. Διότι, εγώ ως διευθυντής μουσείου, ό,τι και να απαντήσω θετικά ή αρνητικά, δεν έχει καμία αξία, αφού το όποιο θέμα πρέπει να περάσει από την κρίση του ΚΑΣ. Για παράδειγμα, μπορεί να είμαι θετικός και το συμβούλιο να απαντήσει αρνητικά ή, εγώ αρνητικός και το συμβούλιο να απαντήσει θετικά…»

Ενημερώσατε το ΚΑΣ;

«Δεν μπορώ να ενημερώσω το ΚΑΣ. Ως τι θα το ενημερώσω; Ότι έχω ένα αίτημα από το Βρετανικό Μουσείο; Δεν είμαι γραμματοκομιστής. Μπορώ μόνο να απαντήσω στο επίσημο αίτημα που θα διατυπώσει το Βρετανικό Μουσείο στο ΥΠΠΟΑ...».

Το Βρετανικό Μουσείο δεν έχει διαβιβάσει αρμοδίως το αίτημα

«Το Βρετανικό Μουσείο, από ό,τι έχω πληροφορηθεί, δεν έχει ενημερώσει το Υπουργείο Πολιτισμού και τις αρμόδιες υπηρεσίες σε σχέση με το αίτημα του προς το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης. Η επιστολή που εστάλη απευθύνεται σε εμένα, Professor N. Stampolidis, director Museum of Cycladic Art κλπ. Αυτό το γράμμα, με μία ελαφρώς διαφορετική διατύπωση, θα έπρεπε να σταλεί προς το ΥΠΠΟΑ, προς τις υπηρεσίες του και να λέει, έχουμε ζητήσει από το Κυκλαδικό Μουσείο αυτό το αντικείμενο για αυτήν την έκθεση -ό,τι λέει δηλαδή, και σε εμένα. Ούτως ώστε, το Υπουργείο να κινήσει τη διαδικασία για να προχωρήσει ή όχι, ο δανεισμός του αντικειμένου. Να εισηγηθεί η αρμόδια Διεύθυνση Μουσείων, να περάσει στην ημερήσια διάταξη του ΚΑΣ, να αποφασίσει το ΚΑΣ θετικά ή αρνητικά και να υπογραφεί η σχετική υπουργική απόφαση».

Γιατί δεν το έκανε;

«Αυτό δεν μπορώ να το γνωρίζω. Άλλωστε, υπάρχει ακόμη χρόνος και το Βρετανικό μουσείο μπορεί να το πράξει. Πάντως, δεν είναι δυνατόν να νομίζει ότι θα πήγαινα εγώ το αίτημα στο ΚΑΣ. Η διαδικασία δεν γίνεται με αυτόν τον τρόπο. Σε μία πρώτη φάση, θα μπορούσε κανείς να έχει απαντήσει ότι, ναι, κατ’ αρχήν είμαι ευνοϊκός στο αίτημα σας. Αλλά αυτό είναι ανεξάρτητο από το εάν είμαι ευνοϊκά διακείμενος ή όχι».

Έχετε απαντήσει στην επιστολή;

«Μα πώς να απαντήσω; Όταν είδα ότι η επιστολή γράφει "… there will be including elements of the Parthenon Sculptures". Ξέρετε είναι και σοφία να αφήνεις και ένα έγγραφο λίγο να ωριμάσει, να το πω έτσι. Τουλάχιστον έως ότου έρθει το επίσημο αίτημα τους».

Το Βρετανικό Μουσείο μπορεί να επιφυλάσσει κάποιο αντίδωρο στο Κυκλαδικής;

«Θα είμαι όπως πάντα ειλικρινής, άλλωστε, οι δημοσιογράφοι με γνωρίζετε χρόνια. Εγώ προσωπικά, φυσικά και θα ζητούσα κάποια αρχαία γλυπτά. Και όχι οποιαδήποτε αντικείμενα, αλλά αντικείμενα του Παρθενώνα. Και πιστεύω ότι, θα τα είχα».

Η «επίθεση» και οι παγκόσμιες πρωτεύουσες

Γιατί κατά τη γνώμη σας είναι τόσο επιθετική η τακτική του Βρετανικού Μουσείου αυτή τη χρονική στιγμή;

«Η Βρετανία είναι ένα μεγάλο κράτος και με μία διαφορετική ιστορία από άλλα κράτη. Κάθε δράση, έχει και αντίδραση. Εννοώ -και είναι η προσωπική μου εκτίμηση- ότι εάν εμείς έχουμε κινήσει τη διαδικασία διαμεσολάβησης της Unesco και περιμένουμε την απάντηση των Βρετανών (θα εξηγήσω τι εννοώ λέγοντας ‘των Βρετανών’, στη συνέχεια), είναι φυσικό όταν ένας άνθρωπος, μία ομάδα, ένας λαός, μία χώρα έχει να αποφασίσει για κάτι, να δράσει ή να αντιδράσει καταπώς νομίζει ότι θα κερδίσει περισσότερα. Αυτό είναι νόμος της ζωής.

Άρα, αφού εμείς δρούμε και αντιδρούμε με αυτόν τον τρόπο, απευθυνόμενοι δηλαδή, στην Unesco, συντεταγμένα στα διεθνή θεσμικά όργανα και ορίζουμε -όχι εμείς, αλλά η διεθνής πρακτική- ένα περιθώριο χρόνου, υπάρχουν πολλοί τρόποι να αντιδράσει η απέναντι πλευρά.

Θα μπορούσε λ.χ. να απαντήσει ευθέως και ευθαρσώς, δέχομαι ή δεν δέχομαι τη διαδικασία, αλλά θα μπορούσε να σκεφθεί και ως εξής: Θα απαντήσω, ενδεχομένως και την τελευταία στιγμή, όπως είναι δικαίωμα τους να πράξουν, αλλά στο μεταξύ, μπορώ να κάνω και κάτι άλλο. Αφού η Ελλάδα απευθύνεται προς την Unesco, εγώ θα απευθυνθώ στις παγκόσμιες πρωτεύουσες. Θα πάρω τα Γλυπτά του Παρθενώνα και θα αρχίσω να τα πηγαίνω στις μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου.

Αυτό ως πολιτική πράξη θα μπορούσε να υπονοεί το εξής: Με αυτόν τον τρόπο θα δείξω ότι τα εν λόγω έργα μπορούν να δανείζονται τώρα και για πάντα, σε μεγάλες πρωτεύουσες του κόσμου και οι άνθρωποι να τα θαυμάζουν εκ του σύνεγγυς, τουλάχιστον όσοι δεν μπορούν να τα δουν στο Βρετανικό Μουσείο.

Αυτό κατά τη γνώμη μου, δημιουργεί ένα ρεύμα συμπάθειας, υπό την έννοια, ότι, τι ωραία, το Βρετανικό Μουσείο φέρνει τα Γλυπτά στην πόρτα μας, στο σπίτι μας.

Είναι ένας τρόπος να κερδίσεις έδαφος στην παγκόσμια κοινή γνώμη».

Η γλώσσα της πολιτικής και η γλώσσα των μουσείων

«Ο καθένας μπορεί να έχει τα όπλα του, τους τρόπους του. Νομίζω ότι εδώ μιλάμε για διαφορετικούς τρόπους αντιμετώπισης και μάλιστα αναμεμειγμένους μεταξύ των. Υπάρχει η γλώσσα της πολιτικής και η γλώσσα των μουσείων. Αλλιώς συνεννοούνται οι επιστήμονες, οι άνθρωποι των μουσείων μεταξύ τους -απόδειξη τα έργα που το Βρετανικό Μουσείο έστειλε στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης για τις δύο εκθέσεις.

Γιατί, ίσως -ίσως- κάποια θέματα θα ήταν πιο εύκολο να λυθούν με αυτή τη γλώσσα, με αυτόν τον τρόπο.

Εάν άνθρωποι του Πολιτισμού, με εμπειρία και καλή διάθεση, κάθονταν να συζητήσουν σε ένα πνεύμα συνεργασίας, έχοντας κατά νου ότι είμαστε μία ευρωπαϊκή οικογένεια, ίσως μπορούσε να εξευρεθεί λύση. Κάνεις μία ειλικρινή διαπραγμάτευση. Όπως μία οικογένεια που πηγαίνει σε έναν συμβολαιογράφο για μία πράξη κληρονομιάς. Πολιτισμός σημαίνει συνεννόηση».

Στο βάθος του χρόνου

Συνάδει ο Πολιτισμός και η συνεννόηση που επικαλείστε, με τις επιθετικές κινήσεις του Βρετανικού Μουσείου; Ο κ. Σταμπολίδης απαντά: «Σας είπα παραπάνω πώς νομίζω ότι μπορεί να έχουν σκεφθεί οι Βρετανοί. Όμως, στο βάθος του χρόνου και στο βάθος της ιστορίας, δεν μπορεί παρά να νικήσει το ορθό. Επίσης, υπάρχει ένα μεγάλο ποσοστό Βρετανών που θέλει την Επανένωση των Γλυπτών. Υπάρχουν Βρετανοί που υποστηρίζουν πολύ θερμά το αίτημα της Ελλάδας. Είναι λάθος να χρησιμοποιούμε τον όρο "Βρετανοί". Όλα τα δάχτυλα δεν είναι ίδια. Άλλωστε και η σημερινή ομάδα διαπραγμάτευσης του Βρετανικού Μουσείου, θα μπορούσε να έχει αντιδράσει διαφορετικά. Εξαρτάται ποιόν έχεις συνομιλητή απέναντι σου. Είναι θέμα εμπιστοσύνης….».

Η θέση του διευθυντή στο Μουσείο Μπενάκη;

«Άραγε, τον Νίκο Σταμπολίδη, θα τον ενδιέφερε η θέση του διευθυντή του Μουσείου Μπενάκη; «… Δεν γνωρίζω ότι το Μπενάκη προχώρησε στην προκήρυξη, το μαθαίνω τώρα από εσάς. Ήξερα ότι θα προκηρυχθεί η θέση, δεν γνώριζα τον ακριβή χρόνο.

Είμαι σε ένα μουσείο το οποίο υπηρετώ εδώ και 19 χρόνια, μαζί φυσικά πάντα, με την ιδιότητα μου ως καθηγητή Αρχαιολογίας στο Πανεπιστήμιο Κρήτης. Τιμώ ή θέλω να προσπαθώ να τιμώ και τις δύο μου θέσεις. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης με τίμησε και με τιμά και με την αείμνηστη Ντόλλυ Γουλανδρή ως πρόεδρο και με τη Σάντρα Μαρινοπούλου ως πρόεδρο και επομένως, δεν κατανοώ γιατί θα πρέπει να μετακινηθώ σε ένα άλλο, επίσης ιδιωτικό, σημαντικότατο μουσείο, που είναι δύο βήματα πιο πέρα. Άλλωστε, έχουν διαφορετικά κάπως χαρακτηριστικά –ευτυχώς. Επομένως, θεωρώ ότι η απάντηση, τουλάχιστον ως προς το κομμάτι του διαδόχου του Άγγελου Δεληβορριά είναι ότι, τιμώ τον Άγγελο Δεληβορριά και ο καθένας θα ήθελε να βρεθεί στη θέση που δημιούργησε εκείνος, όμως εγώ αγαπώ και υπηρετώ το Μουσείο όπου βρίσκομαι αυτή τη στιγμή.

Ήξερα από τον ίδιον τον Άγγελο την εξέλιξη, πολύ καιρό πριν το μάθει ο Τύπος και τώρα μπορώ να το πω…».

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr