"Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι ένα καταφύγιο -όπως και η τέχνη- όχι αφορμή για εκτόνωση μέσω άσκησης βίας"

Μια συζήτηση με τη δικηγόρο Αθηνών Λαμπρινή Σταμέλου για το ζήτημα του βανδαλισμού των έργων στην Εθνική Πινακοθήκη.

Ο βανδαλισμός των έργων τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη από τον βουλευτή του κόμματος "Νίκη" καθώς και η μετέπειτα άσκηση μήνυσης από τον πρόεδρο του κόμματος κ. Νατσιό, φέρνουν στην επιφάνεια μια μεγάλη συζήτηση και ένα "ζωντανό" δίλημμα, ικανό να απασχολήσει κάθε σκεπτόμενο άνθρωπο στη χώρα μας που αναρωτιέται για το πού σταματάει η προστασία ενός δικαιώματος και πού αρχίζει η προστασία ενός άλλου.

Με λίγα λόγια, υπάρχουν περιορισμοί στην ελευθερία της έκφρασης και της καλλιτεχνικής δημιουργίας; Μπορεί αυτή να αποτελέσει λόγο για προσβολή του θρησκευτικού συναισθήματος;

Για μια προσέγγιση αυτών των θεμάτων μιλήσαμε με τη δικηγόρο Αθηνών Λαμπρινή Σταμέλου.

Η συνέντευξη στο TheTOC:

Θρησκευτική ελευθερία: Αναμφίβολα ένα δικαίωμα τεράστιας σημασίας

Η θρησκευτική ελευθερία είναι ένα συνταγματικώς κατοχυρωμένο δικαίωμα το οποίο προστατεύεται σε εθνικό, ευρωπαϊκό καθώς και σε υπερεθνικό επίπεδο. Ως έχει διατυπωθεί μέσα από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων "η ελευθερία της θρησκείας αποτελεί ένα από τα πλέον ζωτικά στοιχεία που απαρτίζουν την προσωπικότητα των πιστών και της αντίληψής τους για τη ζωή, αλλά επίσης και ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τους άθεους, αγνωστικιστές, σκεπτικιστές και αδιάφορους". Το κράτος έχει τη θετική υποχρέωση να το προστατεύει από κάθε μορφής παραβίασή του.

Στο παράδειγμα της Εθνικής Πινακοθήκης υπήρξε σύγκρουση του δικαιώματος αυτού και της καλλιτεχνικής ελευθερίας;

Η ελευθερία της έκφρασης είναι ένα άλλο θεμελιώδες κατοχυρωμένο δικαίωμα το οποίο σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να φιμώνεται και να περιορίζεται. Όπως φάνηκε, εν προκειμένω, για την επιλογή των συγκεκριμένων έργων τέχνης που επιλέχθηκαν, ώστε να εκτεθούν στην Εθνική Πινακοθήκη, έγινε μια στάθμιση και κρίθηκε ότι δεν υφίσταται καμία τέτοιου είδους προσβολή. Δόθηκε επομένως χώρος στην καλλιτεχνική δημιουργία και ένα προβάδισμα στην ελευθερία της έκφρασης μέσω της τέχνης.

Δεν είναι κάπως δυσδιάκριτα τα όρια ανάμεσα στα δύο δικαιώματα;

Σαφώς και είναι. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων έχει αντιμετωπίσει πολλές τέτοιες συγκρούσεις ανάμεσα στην προστασία του θρησκευτικού συναισθήματος και την ελευθερία της έκφρασης. Σε άλλες περιπτώσεις έχει δεχθεί ότι οι προκλητικές απεικονίσεις των αντικειμένων της θρησκευτικής ευλάβειας μπορούν ενδεχομένως να παραβιάζουν τα δικαιώματα των πιστών ενώ σε άλλες, απέρριψε τις προσφυγές με την αιτιολογία ότι δεν παρεμποδίστηκε η άσκηση των θρησκευτικών ελευθεριών. Επομένως, το βασικό υπό κρίση ζήτημα είναι να διαπιστωθεί αν όντως απειλείται το θρησκευτικό αίσθημα και τα θρησκευτικά σύμβολα μέσα από μια καλλιτεχνική απεικόνιση.

Για τα συγκεκριμένα εκθέματα μετά τον βανδαλισμό, κατατέθηκε μήνυση κατά της Εθνικής Πινακοθήκης από τον Πρόεδρο της Κοινοβουλευτικής ομάδας "Νίκη". Ποια η θέση σας;

Δεν γνωρίζω το περιεχόμενο της μήνυσης. Αυτό που γνωρίζω είναι ότι τα εγκλήματα της κακόβουλης βλασφημίας και καθύβρισης θρησκευμάτων έχουν καταργηθεί καθώς σύμφωνα με την αιτιολογική έκθεση του Ν. 4619/2019 "… γίνεται γενικώς δεκτό, ότι δεν προσβάλλουν κανένα υπαρκτό κοινωνικό µέγεθος και εποµένως δεν συνιστούν αξιόποινες πράξεις". Σε κάθε περίπτωση η υποβολή μήνυσης, ανεξαρτήτως νομικής βασιμότητας, αποτελεί νόμιμη ενάσκηση δικαιώματος. Ο βανδαλισμός και η καταστροφή όχι. Θα πρέπει να είμαστε σε θέση να αντιλαμβανόμαστε ποιο είναι το έννομο αγαθό που προστατεύεται και, σε περίπτωση προσβολής, η προάσπισή του να γίνεται νόμιμα και με αξιοπρέπεια. Το θρησκευτικό συναίσθημα είναι ένα καταφύγιο-όπως άλλωστε και η τέχνη, όχι αφορμή για εκτόνωση μέσω άσκησης βίας.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr