Οταν η... βλάσφημη τέχνη «σταυρώνεται»

Η ιστορία επαναλαμβάνεται. Είτε πρόκειται για το θέατρο, τον κινηματογράφο, είτε την εικαστική δημιουργία, δεν είναι λίγες οι φορές που η καλλιτεχνική φωνή ζητείται να «αποκαθηλωθεί» λόγω των αντιδράσεων ότι είναι προκλητική ή «βλάσφημη». Η περίπτωση του Μητροπολίτη Κυθήρων Σεραφείμ που ζητά άμεση διακοπή του «Jesus Christ Superstar» ζητά καταθέτοντας μήνυση κατά των συντελεστών της παράστασης που ανεβαίνει από τις 9 Φεβρουαρίου στο θέατρο «Ακροπόλ», φέρνει στην επιφάνεια περιπτώσεις έργων του πολιτισμού που βρέθηκαν στο μάτι του κυκλώνα επειδή προκάλεσαν, με αποτέλεσμα είτε να καθαιρεθούν, είτε να λοιδωρηθούν αλλά σε κάθε περίπτωση να μονοπωλήσουν τα φώτα της δημοσιότητας.

Η αθώωση του επιμελητή η αποδοκιμασία της απόσυρσης

«Δεν θα προσποιηθώ ότι μου έπεσε ο ουρανός στο κεφάλι, ότι δεν το είχα φανταστεί. Είχα σκεφτεί ότι το έργο μπορεί να προσβάλει ορισμένους χριστιανούς», είχε δηλώσει ο Βέλγος καλλιτέχνης, Τιερί ντε Κορντιέ όταν το 2003, στο πλαίσιο της Πολιτιστικής Ολυμπιάδας το έργο του που απεικόνιζε ένα ανδρικό γεννητικό όργανο μαζί με ένα σταυρό, προκάλεσε την έντονη αντίδραση της Εκκλησίας. Η Ιερά Σύνοδος χαρακτήρισε το έργο βλάσφημο και υβριστικό για το πρόσωπο του Χριστού, ενώ ο πρόεδρος του ΛΑΟΣ, Γιώργος Καρατζαφέρης είχε κινηθεί δικαστικά κατά του επιμελητή της έκθεσης. Στην κίνησή του αυτή τον υποστήριξαν πολίτες που καταδίκαζαν το έργο. Οι διοργανωτές, με τη συναίνεση του ίδιου του καλλιτέχνη, αναγκάστηκαν να αποσύρουν το έργο για την αποφυγή περαιτέρω αντιδράσεων, όπως βανδαλισμοί και μηνύσεις. Η υπόθεση οδηγήθηκε στα δικαστήρια όπου ο επιμελητής αθωώθηκε. Η απόσυρση του έργου, ωστόσο, αποδοκιμάστηκε έντονα, καθώς θεωρήθηκε αναχρονιστική μορφή λογοκρισίας.

Η ανατροπή της «Ισορροπίας του Nash»

Δεκατρία χρόνια αργότερα η παράσταση «Η ισορροπία του Nash» βασισμένη, μεταξύ άλλων, σε μαρτυρίες του Σάββα Ξηρού κατέβηκε από την Πειραματική Σκηνή του Εθνικού Θεάτρου επειδή, όπως είπε στο The TOC ο καλλιτεχνικός της διευθυντής, Στάθης Λιβαθινός, «δεν μπορούμε να διακινδυνεύουμε τις ζωές ανθρώπων», αναφερόμενος σε απειλές που δέχθηκαν για την επίμαχη παράσταση.

Οι τεράστιοι ολόγυμνοι γίγαντες από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών που «κατέβηκαν» μετά από καταγγελίες

Το 2015, οι τεράστιοι, ολόγυμνοι γίγαντες που προβάλλονταν από τη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στο δημόσιο χώρο, σε τοίχους στη συμβολή Παρνασσού και Παπαρηγοπούλου, «κατέβηκαν» μετά από καταγγελίες. Ο λόγος για το έργο «Stills» του βέλγου καλλιτέχνη Kris Verdonck με έντονους συμβολισμούς στην ασφυκτική καθημερινότητα κόπηκε σπό λογοκρισία. Συγκεκριμένα, μετά από ολιγοήμερη προβολή μεταξύ 22:00 και 01:00 τη νύχτα, ιερωμένος που περνούσε από εκεί, έκανε καταγγελία και πέτυχε την αποκαθήλωση του έργου πριν την προγραμματισμένη ολοκλήρωση του video-performance. Εξάλλου, το 2007, ένα βίντεο της Εύης Στεφανή που απεικόνιζε εικόνες σεξουαλικού περιεχομένου με φόντο την ελληνική σημαία και μουσική υπόκρουση τον εθνικό ύμνο έκανε εξίσου μεγάλο ντόρο στην εικαστική διοργάνωση ArtAthina. Το βίντεο κατηγορήθηκε ότι προσέβαλε τα εθνικά μας σύμβολα και ότι ήταν άσεμνο. Μετά από τις καταγγελίες, αστυνομικοί εισέβαλαν στο χώρο της έκθεσης και συνέλαβαν το διευθυντή της έκθεσης, ενώ κατάσχεσαν το έργο.

«Δεν λιποψυχούμε (που κατεβαίνει η παράσταση) και θα δώσουμε τον αγώνα όπου και αν χρειαστεί»

«Οι παραστάσεις του "Corpus Christi", στο θέατρο Χυτήριο, ολοκληρώνονται. Δεν ήταν πρόθεσή μας ούτε να προκαλέσουμε το “θρησκευτικό συναίσθημα” ούτε να δημιουργήσουμε εντάσεις και πολύ περισσότερο να ζήσουμε εικόνες αστυνομοκρατούμενου χώρου θεάτρου». Με αυτή την επιστολή, οι συντελεστές της συγκεκριμένης παράστασης ανακοίνωναν το Νοέμβριο του 2012 ότι δεν θα συνεχίσουν τις προσπάθειες να ανεβάσουν το έργο μετά και τις αντιδράσεις που υπήρξαν.«Ευχαριστούμε όσους μας στήριξαν στην προσπάθειά μας για την ελευθερία της τέχνης και τη μη φίμωση του θεατρικού λόγου. Όμως εμείς δεν κάνουμε θέατρο για να υποκαταστήσουμε τους θεσμούς.. Δεν λιποψυχούμε και θα δώσουμε τον αγώνα όπου και αν χρειαστεί. Ας προβληματιστούμε όμως, για το Κράτος που παρακολουθεί μουδιασμένο τις δυνάμεις του σκοταδισμού να ασχημονούν», ανέφερε μεταξύ άλλων η επιστολή των Βάσιας Παναγοπούλου και Λαέρτη Βασιλείου.

Ενα έργο που εξερυνά ομοφυλοφιλικά ζητήματα σε σχέση με τη ζωή του Χριστού

Το «Corpus Christi», το αιρετικό έργο του Τέρενς ΜακΝάλι που εξερευνά ομοφυλοφιλικά ζητήματα σε σχέση με τη ζωή του Χριστού και των μαθητών του, κατέφθασε στη χώρα μας τον Ιούνιο του 2012 κι ανέβηκε για πρώτη φορά στο θέατρο Χυτήριο των Αθηνών από τη θεατρική ομάδα Artisan, σε μετάφραση της ηθοποιού Βάσιας Παναγοπούλου και σκηνοθεσία του βορειοηπειρώτη σκηνοθέτη και ηθοποιού Λαέρτη Βασιλείου. Την επομένη, η Διαρκής Ιερά Σύνοδος της Εκκλησίας της Ελλάδος εξέδωσε ανακοίνωση, στην οποία σημειώθηκε ότι πρόκειται για ένα «βλάσφημο θεατρικό έργο που δυσφημεί το πρόσωπο του Κυρίου ημών Ιησού Χριστού», ενώ προτρέπει «τον λαό να το αποδοκιμάσει». Τρεις από τους ηθοποιούς που συμμετείχαν στην παράσταση προσήχθησαν στο αστυνομικό τμήμα Ομονοίας, έπειτα από μήνυση που κατατέθηκε για προσβολή στα Θεία. Με εντολή εισαγγελέα, οι τρεις ηθοποιοί αφέθηκαν ελεύθεροι, όμως σε βάρος τους σχηματίστηκε δικογραφία. Οι επεισοδιακές συγκεντρώσεις που συνεχίστηκαν έξω από το Χυτήριο είχαν ως αποτέλεσμα τη ματαίωση της παράστασης. «Αν μια θεατρική παράσταση μπορεί να θέσει θεμελιώδη ζητήματα όπως το δικαίωμα στη διαφορετικότητα και την ελευθερία της έκφρασης, τότε το Θέατρο είναι παρόν στην αληθινή ζωή...», ανέφεραν οι συντελεστές της.

Ν. Καζαντζάκης: Ο συγγραφέας που (τελικά) δεν αφορίστηκε

Την πρώτη ιδέα για συγγραφή βιβλίου, υπό μορφή μυθιστορήματος, για τη ζωή του Χριστού ο Νίκος Καζαντζάκης εμπνεύστηκε στην Αίγινα το 1942, τον καιρό της γερμανικής κατοχής. Θα το ονόμαζε «Τ' Απομνημονεύματα του Χριστού». Πολλά χρόνια νωρίτερα είχε γράψει την τραγωδία «Χριστός». Η πρώτη ιδέα κυοφορείται μέσα του και οκτώ χρόνια αργότερα αρχίζει να γράφει το βιβλίο, αλλά με άλλο όνομα: «Ο Τελευταίος Πειρασμός». Το τελειώνει το 1951. Η πρώτη έκδοση γίνεται σε μεταφράσεις στα σουηδικά και στα νορβηγικά το 1952. Η Εκκλησία της Ελλάδος σπεύδει να το καταδικάσει, προτού ακόμη εκδοθεί στα ελληνικά. Η ελληνική έκδοση θα γίνει τρία χρόνια αργότερα, το 1955. Ωστόσο ο μεγάλος Ελληνας συγγραφέας δεν αφορίστηκε από την εκκλησία (παρ' ότι κάποιοι πιστεύουν το αντίθετο), όπως αναφέρει ο Πάτροκλος Σταύρου, εκδότης των έργων του Νίκου και της Ελένης Ν. Καζαντζάκη, πρόεδρος του Ιδρύματος Καζαντζάκη και του Μουσείου Καζαντζάκη.

«Τελευταίος Πειρασμός»: Μία από τις ελάχιστες ταινίες των οποίων η προβολή απαγορεύτηκε στην Ελλάδα.

Βασισμένος στο έργο του Καζαντζάκη, ο Μάρτιν Σκορσέζε υπέγραψε τον «Τελευταίο Πειρασμό». Η ταινία, με πρωταγωνιστή το William Dafoe, κατακεραυνώθηκε λόγω των γυμνών σκηνών της, ειδικά κατά τη σταύρωση, καθώς και το ότι ο Χριστός παρουσιαζόταν να έχει ερωτική σχέση με τη Μαρία Μαγδαληνή. Η ταινία ξεσήκωσε θύελλα αντιδράσεων διεθνώς με ορισμένους κριτικούς να το βρίσκουν «ανήθικο και ανάξιο σεβασμού». Η προβολή της ταινίας στην Ελλάδα έγινε το 1988 ξεσηκώνοντας επίσης εντονότατες αντιδράσεις. Καταδικάστηκε απο την Εκκλησία ως αιρετική. «Για μας η διαμαρτυρία για την βλάσφημη εκείνη ταινία ήταν ομολογία πίστεως...», έλεγε τότε ο γέροντας Παϊσιος. Αρχικά, οι αρχές αρνήθηκαν να ενδώσουν στις αναμενόμενες πιέσεις της Εκκλησίας για απαγόρευση της ταινίας. Τον Οκτώβριο του 1988, διαδηλωτές, εισέβαλαν σε μία αίθουσα που πρόβαλε την ταινία, συνεπλάκησαν με αστυνομικούς και κατέστρεψαν τον κινηματογραφικό εξοπλισμό. Η δικαστική απόφαση απαγόρευσης της ταινίας δεν άργησε να έρθει. Τα δικαστήρια δικαιολόγησαν την απόφασή τους, αναφέροντας ότι η ταινία «προσβάλλει τη δημόσια αξιοπρέπεια και τις θρησκευτικές ευαισθησίες» και πως «το βασικό της μήνυμα είναι ανήθικο». Αποτέλεσμα, ο «Τελευταίος Πειρασμός» του Σκορσέζε να περάσει στην ιστορία ως μία από τις ελάχιστες ταινίες των οποίων η προβολή απαγορεύτηκε στην Ελλάδα.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr