Το μέγεθος μετράει

"Μη φοβάσαι το ψέμα. Το ψέμα δεν πρέπει να είναι μικρό. Το ψέμα πρέπει να είναι τεράστιο".

Ίσως είναι η πιο γνωστή από τις ιδεολογικές παρακαταθήκες που άφησε στους επιγόνους του ο Γιόζεφ Γκέμπελς (1897-1945) και μάλλον ξενίζει όποιον την ακούει πρώτη φορά σήμερα τουλάχιστον όσο ξένιζε και τους συγκαιρινούς του. Η κοινή λογική μάς προσανατολίζει προς την αντίθετη κατεύθυνση: όσο περισσότερο απομακρύνεσαι από την αλήθεια τόσο και πιο πολλές πιθανότητες συγκεντρώνεις να αποκαλυφθείς· μια μικρή λοξοδρόμηση πιθανόν να
περάσει απαρατήρητη, αλλά μια κολοσσιαία παράκαμψη αργά ή γρήγορα θα σε οδηγήσει σε αδιέξοδο.

Μολαταύτα, ο Γκέμπελς είχε συνειδητοποιήσει από πολύ νωρίς πως δεν είμαστε αποκλειστικά πλάσματα κοινής λογικής. Για την ακρίβεια, η κοινή λογική δεν είναι το δυνατό μας σημείο. Ο Γκέμπελς πίστευε στον "μαζάνθρωπο", ένα θηλαστικό χαμηλής νοημοσύνης, συναισθηματικά χειραγωγήσιμο κι ετεροφωτισμένο. Ο Χίτλερ, το κατοπινό είδωλο του Γκέμπελς, έδινε για τον "μαζάνθρωπο" έναν πιο σεξιστικό ορισμό: τον παρομοίαζε με "γυναίκα", πρόθυμη να σαγηνευθεί και να υποταχθεί, να "δαμαστεί", όπως το έθετε λιγότερο κομψά.

Τόσο ο Χίτλερ όσο και ο Γκέμπελς θεωρούσαν ότι οι "μαζάνθρωποι" είναι σιαμαίες υπάρξεις ευπιστίας και καχυποψίας. Η χαμηλή νοημοσύνη του "μαζάνθρωπου" και η παρεπόμενη αδυναμία του να αποκτήσει, πόσω μάλλον να επεξεργαστεί και να αφομοιώσει, το πλήθος των πληροφοριών που θα ενδυνάμωναν την κριτική του σκέψη, τον κατευθύνουν σχεδόν "νομοτελειακά" προς την ευπιστία: θα καταπίνει εν δυνάμει κι εσαεί αμάσητη όποια τερατολογία και αν του σερβίρουν.

Ωστόσο, το ίδιο ακριβώς δομικό μειονέκτημα, η χαμηλή νοημοσύνη, καλλιεργεί στον "μαζάνθρωπο" την καχυποψία, το "βλέμμα του χωριάτη", εκείνου που ανά πάσα στιγμή βρίσκεται σε επιφυλακή μπας και τον πιάσεις κορόιδο, μπας και του τη φέρεις, μπας και τον ρίξεις… Ο εκρηκτικός συνδυασμός ευπιστίας και καχυποψίας –πρέσβευε ο Γκέμπελς- πείθει τον "μαζάνθρωπο" να αποδεχτεί και το πλέον κραυγαλέο ψέμα.

Η εύπιστη πλευρά του πιστεύει ό,τι και αν του ξεφουρνίζεις, αρκεί να πιστεύει κατ’ αρχάς σ’ εσένα. Η καχύποπτη πλευρά του συμπληρώνει εποικοδομητικά κι επικυρώνει τη γνωμάτευση της εύπιστης: αδύνατον να ισχυρίζεσαι κάτι τόσο τερατώδες εάν δεν είναι αλήθεια. Μονά-ζυγά, δικά σου.

Ο Γκέμπελς, στα νιάτα του, ήταν ένθερμος θαυμαστής του Λένιν (όταν πέθανε ο Λένιν, τον Ιανουάριο του 1924, ο Γκέμπελς δεν είχε καν κλείσει τα 27 του χρόνια). Ο Λένιν εμφύσησε στον Γκέμπελς τη μέγιστη χρηστική αξία του ψεύδους και την ισόβια περιφρόνηση για την αλήθεια καθαυτή –κάτι που αργότερα ο διάδοχος του Λένιν, εκείνος ο ιεροσπουδαστής από την Τιφλίδα, ανήγαγε σε θανατηφόρο ιδεολογικό δόγμα: η διάκριση ανάμεσα σε "υποκειμενικά" αθώους και "αντικειμενικά" ένοχους οδήγησε, την εποχή του Μεγάλου Τρόμου, αναρίθμητους αμνούς στο εκτελεστικό απόσπασμα.

Ο Λένιν επίσης πίστευε στον "μαζάνθρωπο", μολονότι τον αποκαλούσε λιγότερο χοντροκομμένα, πιο άχρωμα, άγευστα και άοσμα: οι "μάζες". Ο Γκέμπελς ανήκε πάντοτε στην "αριστερή" πτέρυγα του εθνικοσοσιαλιστικού (ναζιστικού) κόμματος, μια πτέρυγα που δεν συμφωνούσε με την υποβάθμιση του δεύτερου συνθετικού προς όφελος του πρώτου. Μπορεί κατόπιν η ίδια η ζωή να αναβάθμισε τους ναζιστές σε "ορκισμένους εχθρούς" των κομμουνιστών (παρά τα πρόσκαιρα προπολεμικά ειδύλλια προσέγγισης, στα οποία –ειρήσθω εν παρόδω- ο Γκέμπελς πρωτοστατούσε), αλλά είμαι σχεδόν βέβαιος ότι τον Αύγουστο του 1939, με την υπογραφή του βλάσφημου συμφώνου Μολότοφ- Ρίμπεντροπ, ο Γκέμπελς άνοιξε σαμπάνιες.

Όποιος ρίξει μια ματιά στο "1984" του Τζορτζ Όργουελ και στο newspeak που καθιέρωσε –να λες κάτι και να εννοείς το αντίθετο- θα διαπιστώσει πόσο συμφιλιωμένοι με τη διασπορά κάθε τερατολογίας ήταν οι ναζιστές και οι σταλινικοί εκείνων των ημερών.

Εξυπακούεται ότι διαχειριστές "μαζανθρώπων" σαν τον Λένιν ή τον Γκέμπελς δεν ήταν παρά επιφανείς μαθητές σπουδαίων δασκάλων. Πρώτοι διδάξαντες ήταν οι προφήτες των μεγάλων θρησκειών, κάποιοι από τους οποίους δεν δίστασαν να αυτοαναγορευθούν και σε θεανθρώπους (αυτό που λέμε: όταν πίνεις ένα ψέμα, να το πίνεις άσπρο πάτο).

Το γεγονός ότι οι περισσότεροι από εμάς αναγνωρίζουμε εύκολα τις τερατολογίες στις άλλες θρησκείες αλλά δυσκολευόμαστε να τις εντοπίσουμε στη δική μας, όσο εξόφθαλμες και αν είναι, καταδεικνύει πόσο καλά έχει δουλέψει το δόγμα: "δεν χωράει η λογική στην επικράτεια της πίστης". Οφείλω να επιδώσω τα συγχαρητήριά μου σε όποιον σκαρφίστηκε αυτό το δόγμα και, με μια κίνηση ρουά ματ, ξεφορτώθηκε σκεπτικισμό αιώνων.

Η επισήμανση εξάλλου ότι οι θρησκευτικοί ταγοί ομιλούν γλυκούλικα για "ποίμνιο" εκεί όπου οι αγκιτάτορες ομιλούν άγαρμπα για "μάζες" και "μαζανθρώπους" φανερώνει με τον πιο έκδηλο τρόπο ότι ο "παλιός είναι αλλιώς".

Απομένει τίποτε από την "κληρονομιά" τερατολογιών προκειμένου να το αξιοποιήσουν οι πολιτικοί νέας εσοδείας, παραμονές μάλιστα εθνικών εκλογών με σύστημα απλής αναλογικής, άρα και με το μπόνους για επιβράβευση των τερατολόγων αισθητά υψηλότερο; Αυτή είναι μια άλλη πικρή ιστορία και υποσχόμαστε σύντομα να επανέλθουμε.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr