Γιατί, άραγε, ένας ποιητής αισθάνεται την ανάγκη να «εξηγηθεί»;
Ο Χάρης Βλαβιανός δίνει 62 κατηγορηματικές και ολιγόλεξες απαντήσεις στο ερώτημα «Γιατί γράφω ποίηση». Το μικρό κομψό βιβλιαράκι που πρόσφατα κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις «Άγρα» δίνει 62 καταφατικά και σύντομα «επειδή», επειδή υπάρχουν τόσοι αντίστοιχοι λόγοι ο Χάρης Βλαβιανός να συνεχίσει να γράφει ποίηση.
Μέσα απ’ αυτές παρελαύνουν ονόματα που αποδεικνύουν τον βαθιά εδραιωμένο δεσμό του Βλαβιανού με την ποιητική τέχνη, την ελληνική και την ξένη (τον Σολωμό, τον Σικελιανό, τον Μαλλαρμέ, τον Γέητς, τον Γουίλλιαμς, τον Σαίξπηρ, την Ντίκινσον, τον Αναγνωστάκη, τον Πάουντ, τον Έλιοτ, τον Ελύτη, τον Στήβενς, τον Άσμπερυ, τον Εμπειρίκο, τον Ώντεν κ.α.), και από τη ζωή του (από τα παιδικά του χρόνια μέχρι τη σχέση με τα δικά του παιδιά), αξεδιάλυτα συνδεδεμένη με την ποίηση. Γιατί ο αναγνώστης να διαβάσει αυτό το βιβλίο; Ο λόγος στον συγγραφέα του:
Το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί σε περίπου 10 λεπτά. ΄Ήταν πρόθεσή σας να συμβεί αυτό;
Πράγματι, το βιβλίο μπορεί να διαβαστεί γρήγορα, αλλά η ποίηση (και γενικώς η καλή λογοτεχνία) απαιτεί, όπως ξέρουμε, αργότερους ρυθμούς. Τα βιβλία που «ρουφιούνται» είναι συνήθως αυτά που διαβάζονται άπαξ και ύστερα αναπαύονται για πάντα στο ράφι της βιβλιοθήκης. Δεν αξιώνονται μια δεύτερη ζωή. Κάθε απάντηση που δίνω στο ερώτημα «γιατί γράφω ποίηση» είναι όντως πυκνή, αλλά προϋποθέτει από τον αναγνώστη μια δική του εκτενή διαπραγμάτευση της απάντησης. Όλα τα αποσπάσματα μοιάζουν με «λεκτικές αστραπές», αλλά στο σύνολό τους συνθέτουν πιστεύω μια ποιητική περσόνα. Στο βιβλίο μπλέκονται προσωπικές εμπειρίες, με αντίστοιχες λογοτεχνικές, που αφορούν στις επιδράσεις που έχω δεχθεί από άλλους ποιητές. Τα εξήντα δύο «επειδή» φωτίζουν την πορεία μου στα γράμματα - τις εμμονές μου, τις εκλεκτικές συγγένειες που νιώθω με άλλους συγγραφείς, τις οφειλές μου σε αυτούς - αλλά και τη σχέση μου με πρόσωπα δικά μου που αγαπώ και που εν πολλοίς διαμόρφωσαν τον χαρακτήρα μου.
Γιατί αισθανθήκατε την ανάγκη να γράψετε αυτό το βιβλίο και γιατί τώρα;
Τα βιβλία προκύπτουν, δεν έρχονται καθ’ υπαγόρευση. Υπάρχει μια μαγική στιγμή που ένα υλικό που έχει σωρευτεί μέσα σου ζητά να πάρει μορφή, να βγει στην επιφάνεια, στο φως. Ενδεχομένως, να ήταν αποτέλεσμα και μιας εσωτερικής ανάγκης να «σπάσω» αυτό που κάνω τώρα με ένα άλλου τύπου βιβλίο. Τα τελευταία χρόνια ασχολούμαι με μία πολύ δύσκολη και ψυχοφθόρα μελέτη που αφορά στον Χίτλερ και στον ναζισμό. Στηρίζεται σε πολυετή ιστορική έρευνα, αλλά έχει και έντονα στοιχεία μυθοπλασίας. Πιο συγκεκριμένα, ανασυνθέτω το «ημερολόγιο» του Χίτλερ, ημερολόγιο που κρατούσε επί δεκατρείς μήνες, όταν μετά το αποτυχημένο «πραξικόπημα της μπυραρίας» τον Νοέμβριο του 1923, βρέθηκε έγκλειστoς στις φυλακές του Μονάχου - όπου παρεμπιπτόντως έγραψε και το Mein Kampf. Το ημερολόγιο αυτό, μετά την έκδοση του Mein Kampf, χάθηκε, αλλά πιστεύω πως συνέλεξα αρκετά στοιχεία για να επιχειρήσω την ανασύνθεσή του. Φυσικά αποτελεί ψυχογράφημα του Χίτλερ, αλλά και μελέτη γύρω από την φύση του ναζισμού. Πολλοί φίλοι θεωρούν πως με τις πρόσφατες πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη (νίκη της Μαρίν Λεπέν στις περιφερειακές εκλογές στη Γαλλία, τρομοκρατικές επιθέσεις στο Παρίσι, την άνοδο της ξενοφοβίας και του ρατσισμού λόγω του μεταναστευτικού προβλήματος, κλπ), το βιβλίο αυτό αποκτά ξεχωριστή επικαιρότητα. Η αλήθεια είναι πως δεν άρχισα να το γράφω γι’ αυτό τον λόγο, αλλά για να διερευνήσω τη «ρίζα του κακού», που ακόμη και σήμερα φαίνεται να ελκύει αρκετούς ανθρώπους.
Αισθανθήκατε την ανάγκη να δώσετε κάποιες εξηγήσεις με το βιβλίο αυτό;
Όχι, σε καμία περίπτωση. Απλώς είναι μια προσπάθεια να ορίσω την ποιητική μου ταυτότητα. Ουσιαστικά, θα μπορούσε να πει κανείς πως αποτελεί συνέχεια του αυτοβιογραφικού μου βιβλίου, «Το αίμα νερό».
Πόσο καιρό σας πήρε να το γράψετε;
Είναι σύντομο, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως γράφτηκε μια και έξω. Πήρε και αυτό τον χρόνο του ώσπου να ωριμάσει και να αποφασίσω να κρατήσω τις συγκεκριμένες λέξεις στο χαρτί.
Τι σχόλιο θα νιώθατε ικανοποιημένος να ακούγατε από αναγνώστη του βιβλίου;
Πως κάποιος συγκινήθηκε επειδή (το «εξηκοστό τρίτο επειδή» ανήκει στον αναγνώστη!) το πρόσωπο που είδε να καθρεφτίζεται στις σελίδες του ήταν αυτό που ζητούσε να δει,
Τελικά είμαστε τα διαβάσματά μας;
Σε μεγάλο βαθμό γράφουμε αυτό που διαβάζουμε, αφού συνήθως οι μορφές που επιλέγουμε για να αποτυπώσουμε σκέψεις και συναισθήματα, είναι αυτές που έχουν αφήσει ένα ισχυρό αποτύπωμα μέσα μας. Φυσικά, τις επεξεργαζόμαστε με βάση τις δικές μας ανάγκες και τις προσαρμόζουμε στα δικά μας σχέδια. Στην περίπτωσή μου είναι κάπως εύκολο να ανιχνεύσει κανείς την αναγνωστική μου πορεία και μέσα από τα βιβλία που έχω μεταφράσει. Ξεκίνησα όταν άρχισα να γράφω τα πρώτα μου ποιήματα μεταφράζοντας τον Γουίτμαν. Στη συνέχεια ο Γουίτμαν με έριξε στην αγκαλιά του Πάουντ, ο Πάουντ στου Έλιοτ, ο Έλιοτ στου Κάμμινγκς, ο Κάμμινγκς στου Στήβενς, ο Στήβενς στου Άσμπερυ και αυτός με τη σειρά του στης Κάρσον. Και πάει λέγοντας – για να περιορισθώ μόνο στην αγγλόφωνη ποίηση, γιατί έχω μεταφράσει και Ιταλούς ποιητές (Μοντάλε, Κουαζίμοντο, Παβέζε) και Πορτογάλους (Πεσσόα) και Πολωνούς (Χέρμπερτ).
Κι αν σας ζητούσε κανείς με μια κουβέντα να συνοψίσετε γιατί εν τέλει γράφετε ποίηση, τι θα λέγατε;
Δεν νομίζω ότι συνοψίζονται αυτά τα πράγματα. Το μόνο που θα μπορούσα να πω είναι: γιατί δεν μπορώ να κάνω αλλιώς. Είναι σαν να με ρωτάτε: «Γιατί αναπνέεις;»
Ποιος είναι ο Χάρης Βλαβιανός
Γεννήθηκε στη Ρώμη το 1957. Σπούδασε Οικονομικά και Φιλοσοφία στο Πανεπιστήμιο του Μπρίστολ και Ιστορία και Πολιτική Θεωρία στο Πανεπιστήμιο Οξφόρδης. Έχει εκδώσει δέκα ποιητικές συλλογές, με πιο πρόσφατες τις Διακοπές στην πραγματικότητα (2009) [Βραβείο του περιοδικού Διαβάζω (2010)] και Σονέτα της συμφοράς (2011), καθώς και τρεις συλλογές δοκιμίων. Το βιβλίο του Η ιστορία της δυτικής φιλοσοφίας σε 100 χαϊκού: από τους Προσωκρατικούς έως τον Ντεριντά, μεταφρασμένο στα αγγλικά από τον Peter Mackridge, κυκλοφόρησε πρόσφατα από τις εκδόσεις Dedalus. Έχει μεταφράσει σημαντικά έργα κορυφαίων Αμερικανών και Ευρωπαίων ποιητών: Walt Whitman, Ezra Pound, John Ashbery, William Blake, Zbigniew Herbert, Fernando Pessoa, e.e. cummings, Michael Longley, Wallace Stevens και Anne Carson.To 2013 κυκλοφόρησε η μετάφρασή του των Τεσσάρων Κουαρτέτων του T.S. Elliot, σύνθεσης εμβληματικής στην ιστορία της λογοτεχνίας. Ποιήματά του έχουν μεταφραστεί σε πολλές ευρωπαϊκές γλώσσες και συλλογές του έχουν εκδοθεί στην Αγγλία, στη Γαλλία, στη Γερμανία, στη Σουηδία, στην Ολλανδία, στην Ιρλανδία και στην Ισπανία. Διευθύνει το περιοδικό Ποιητική. Διδάσκει Ιστορία και Ιστορία των ιδεών στο Αμερικάνικο Κολλέγιο Ελλάδος και είναι υπεύθυνος εκδόσεων στις εκδόσεις «Πατάκη». Πριν από ένα χρόνο εξέδωσε το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο «Το αίμα νερό».