Η σκηνοθέτις Μαρία Μαγκανάρη στο TheTOC: Στους ανθρώπους που ερωτευόμαστε, καθρεφτίζουμε τον εαυτό μας

Η Μαρία Μαγκανάρη σκηνοθετεί τον "Ματωμένο Γάμο” του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα στη σκηνή Εθνικού Θεάτρου με ένα καστ πολύ αξιόλογων ηθοποιών και μιλά στο TheTOC για το πώς είναι να αναμετριέται με ένα από τα κορυφαία αριστουργήματα της παγκόσμιας δραματουργίας, αλλά και τα στοιχεία του σήμερα μέσα από τη σκηνοθετική της ματιά.

Εμπνευσμένος από ένα πραγματικό έγκλημα της εποχής του, και στο κατώφλι ενός βίαιου Εμφυλίου, ο "Ματωμένος Γάμος" του Λόρκα είναι η συγκλονιστική ιστορία ενός πάθους και ταυτόχρονα ένα παράφορο τραγούδι που μιλά με τρόπο σπαραχτικό για την ελευθερία, τον έρωτα και τον θάνατο.

"Είναι πάντα γοητευτικό να δουλεύεις πάνω σε σπουδαία έργα- ένα τέτοιο έργο θεωρώ πως είναι ο 'Ματωμένος Γάμος'", λέει στο TheTOC η Μαρία Μαγκανάρη.

"Οι ηθοποιοί έφεραν υλικό από τα 'σπίτια τους', από τους τόπους καταγωγής τους, προλήψεις και εθιμοτυπίες, που όσο και να φαίνονται ξεπερασμένα στον σύγχρονο άνθρωπο της πόλης, επιβιώνουν με πολλούς τρόπους εντός μας. Αυτά αποτέλεσαν ένα πρώτο υλικό έμπνευσης", σημειώνει η σκηνοθέτις.

Όσο για τον έρωτα; "Ο έρωτας είναι η δύναμη που μας κινεί. Η πιο καθοριστική. Χωρίς το κομμάτι μας το ερωτικό, για τους άλλους, για τη δουλειά μας, για την ίδια τη ζωή, είμαστε ψυχικά 'ακίνητοι', νεκροί", λέει η ίδια.

Ολόκληρη η συνέντευξη της Μαρίας Μαγκανάρη στο TheTOC:

Είναι μία πρόκληση να αναμετριέστε με το κορυφαίο έργο του Λόρκα;

Είναι πάντα γοητευτικό να δουλεύεις πάνω σε σπουδαία έργα- ένα τέτοιο έργο θεωρώ πως είναι ο "Ματωμένος Γάμος”. Αφενός υπάρχουν πράγματα που διαρκώς σου αποκαλύπτονται κι έχεις την αίσθηση πως είναι ανεξάντλητα, αφετέρου καλείσαι ν'αντιμετωπίσεις όχι μόνο το κείμενο που έγραψε ο συγγραφέας, αλλά και τον μύθο που περιβάλλει το έργο, την ιστορία που κουβαλάει και την ίδια την παραστασιολογία του. Ο Λόρκα υπήρξε για χρόνια ένας πολύ αγαπητός και πολυανεβασμένος στην Ελλάδα συγγραφέας. Αυτό σημαίνει πως, προκειμένου να βρεις τη δική σου φωνή και ν'αναδείξεις τη δική σου σύνδεση με το έργο, θα πρέπει να το αποδεσμεύσεις από προηγούμενες σκηνοθετικές αναγνώσεις.

Να ξαναδείς με φρέσκο βλέμμα τους ανθρώπους που αντιπροσωπεύονται από τους ρόλους, ν'ανακαλύψεις τη σύνδεσή του με τη σύγχρονη εμπειρία, ν' αναδείξεις την αισθητική του, την τόλμη του, όσα μπορεί να έχουν παρερμηνευτεί ή αγνοηθεί. Και στο βαθμό που σ'ενδιαφέρει να κρατήσεις κάτι απ'την "αύρα” του παρελθόντος. Υπό αυτήν την έννοια είναι πρόκληση το ανέβασμα του "Ματωμένου Γάμου”, και μάλιστα σε μια περίοδο που, θα έλεγα, ότι ο Λόρκα δεν είναι ιδιαιτέρως "της μόδας”. Η νέα μετάφραση της Έφης Γιαννοπούλου, έπαιξε σημαντικό ρόλο στην προσέγγισή μας σε αυτό το αγαπημένο έργο.

Βλέπουμε στοιχεία του σήμερα στην παράσταση μέσα από τη σκηνοθετική σας ματιά; Ποια είναι αυτά;

Νομίζω πως ο μόνος τρόπος για να "ενεργοποιηθεί" και να νοηματοδοτηθεί εκ νέου ένα έργο γραμμένο το 1932-33, είναι η σύνδεσή του με τους ανθρώπους του σήμερα. Για να συμβεί αυτό βέβαια, υπάρχουν πολλοί τρόποι κι επιλογές που διαφέρουν τόσο σε δραματουργικό, όσο και σε αισθητικό επίπεδο. Κάθε φορά που μελετάω ένα έργο, μ' ενδιαφέρει να κρατάω στοιχεία από την εποχή ή τον τόπο και το πολιτιστικό περιβάλλον απ' το οποίο προέρχεται. Είναι πολύ κρίσιμη η ισορροπία του τι κρατάς από το "εκεί" και τι φωτίζεις στο "εδώ". Στη συγκεκριμένη περίπτωση, είναι τόσο βαθιά η σχέση του Λόρκα με τον τόπο του, την Ανδαλουσία, που δεν γίνεται ν' αγνοηθεί. Επίσης είναι εξαιρετικά έντονη η σχέση του με το χώμα, τη φύση, την ύπαιθρο, τις τελετουργίες. Ένα ενδιαφέρον κομμάτι των προβών μας αφιερώθηκε στη διερεύνηση τέτοιων στοιχείων, στην Ελληνική τους αναλογία.

Εξάλλου -παρά τις διαφορές- αντιλαμβάνεσαι εύκολα έναν κοινό, μεσογειακό πυρήνα. Οι ηθοποιοί έφεραν υλικό από τα "σπίτια τους", από τους τόπους καταγωγής τους, προλήψεις και εθιμοτυπίες, που όσο και να φαίνονται ξεπερασμένα στον σύγχρονο άνθρωπο της πόλης, επιβιώνουν με πολλούς τρόπους εντός μας. Αυτά αποτέλεσαν ένα πρώτο υλικό έμπνευσης. Εξάλλου το έργο μιλάει για το αίμα, για το τι κληροδοτεί η προηγούμενη γενιά στην επόμενη, κι αυτό, απ'όποιο πρίσμα και να το κοιτάξεις (γενετικά, ψυχαναλυτικά, κοινωνικά) είναι το πιο επίκαιρο ερώτημα. Στις πρόβες συχνά ανατρέξαμε στις σχέσεις με τους γονείς μας, στα σπίτια που μεγαλώσαμε, στα παιδικά μας χρόνια.

Το ζήτημα της γυναικείας ελευθερίας και αυτοδιάθεσης (κεντρικό θέμα στον Λόρκα) είναι, τέλος, κάτι που αναδεικνύεται ως ένα μείζον ζητούμενο της εποχής μας- το βλέπουμε στα γυναικεία κινήματα που ολοένα δυναμώνουν, αλλά δυστυχώς και στην κλιμακούμενη βία απέναντι στις γυναίκες. Το έργο, μας φέρνει το ζήτημα αυτό από τη γενιά του '30 στο σήμερα, κοιταγμένο με μεγάλη οξύνοια και ευαισθησία. Η σύνδεση με το σήμερα που προσπαθεί να αναδείξει η παράστασή μας, επιδιώκει να κρατήσει αυτή τη ματιά και όχι να εκμεταλλευτεί το επίκαιρο του πράγματος.

Τι είναι αυτό που σας γοητεύει στα έργα του Λόρκα;

Βρίσκω πολύ τολμηρή τόσο τη θεματολογία, όσο και το ύφος των έργων του Λόρκα. Η πληθώρα των εικόνων, η φροντίδα του ρυθμού (κάτι που δεν αφορά μόνο τα μουσικά μέρη), η συνύπαρξη της πρόζας με το τραγούδι, η υπονόμευση του ρεαλισμού και οι χώροι ελευθερίας που, σχεδόν αυθαίρετα, ανοίγει ,με συγκινούν πολύ βαθιά. Επιπλέον, ο τρόπος που μέσω συμβολισμών κωδικοποιεί τον δικό του, μη αποδεκτό απ' την κοινωνία της εποχής, ερωτισμό, καθιστούν το έργο σχεδόν κρυπτικό, του δίνουν μια αύρα μεταφυσικής που μ'ενδιαφέρει πολύ. Το να συνομιλεί, για παράδειγμα, το φεγγάρι με τον θάνατο, μέσα σε μια φαινομενικά ρεαλιστική ιστορία, μας απελευθερώνει με έναν τρόπο βαθιά ποιητικό.

Με αφορμή τον Ματωμένο Γάμο, έρχομαι να ρωτήσω, ο έρωτας είναι τελικά καθοριστικός για τη ζωή μας;

Ο έρωτας είναι η δύναμη που μας κινεί. Η πιο καθοριστική. Χωρίς το κομμάτι μας το ερωτικό, για τους άλλους, για τη δουλειά μας, για την ίδια τη ζωή, είμαστε ψυχικά "ακίνητοι”, νεκροί. Γιατί μέσω του έρωτα προσπαθούμε να δούμε και να καταλάβουμε εμάς τους ίδιους. Στους ανθρώπους που ερωτευόμαστε, τον εαυτό μας καθρεφτίζουμε, τις δικές μας ιδιότητες ή ανάγκες προβάλουμε. Άρα η έννοια του έρωτα έχει το περιεχόμενο που εμείς της δίνουμε: μπορεί να είναι ευλογία ή κατάρα, χαρά ή καταστροφή.

Και όπως καθετί στη ζωή, έχει και το αντίστοιχο τίμημα. Στην περίπτωση του Λεονάρντο και της Νύφης, δύο πληγωμένων, σχεδόν δυσλειτουργικών για την κοινωνία πλασμάτων, ο έρωτάς τους παίρνει τη μορφή της αναζήτησης μιας ουτοπικής ελευθερίας, πέρα από κανόνες που φυσικά, με όρους κοινωνικούς, αποδεικνύεται καταστροφική.

Τι είδους έργα σας ελκύουν περισσότερο;

Η σχέση μου με τα κείμενα είναι μια σχέση ζωντανή, που εξελίσσεται διαρκώς. Έχει να κάνει προφανώς με ανάγκες που προκύπτουν από την ίδια την εμπειρία, απ' τη ζωή. Όταν ξεκίνησα να σκηνοθετώ, δέκα χρόνια πριν με γοήτευε ιδιαίτερα η λογοτεχνία ως θεατρικό υλικό. Ένιωθα ελεύθερη να πειραματιστώ πάνω σε διαφορετικές φόρμες, έψαχνα τη θεατρική μου γλώσσα, τη δική μου φωνή. Τα τελευταία χρόνια κάτι με ωθεί σε έργα κλασικά, στους μεγάλους συγγραφείς, τον Τσέχωφ, τον Ίψεν, τον Ουίλλιαμς και τώρα στον Λόρκα. Τα έργα αυτά μου δίνουν ένα πλαίσιο ώστε η γλώσσα μου ν'αποκτήσει μεγαλύτερη σαφήνεια, ξεκλειδώνουν μια άλλου τύπου ελευθερία. Δεν ξέρω που θα βρεθώ στο μέλλον. Θα ήθελα πάντως να ψάξω περισσότερο σύγχρονα έργα και μάλιστα ελληνικά.

Τα μελλοντικά σας σχέδια;

Τώρα δουλεύω πάνω σ'ένα ακόμα σημαντικό έργο, τον "Πατέρα” του Στρίντμπεργκ, το οποίο θα παρουσιάσουμε στα τέλη Μαρτίου σε μορφή αναλογίου, στις "Παραβάσεις” του Κέντρου Πολιτισμού του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Η επόμενη δουλειά μου, θα είναι ο "Μισάνθρωπος” του Μολιέρου, σε μετάφραση της Χρύσας Προκοπάκη- ένα όνειρο χρόνων, που θα ανέβει το ερχόμενο φθινόπωρο.

Ματωμένος Γάμος του Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα
Κτήριο Τσίλλερ | Σκηνή Νίκος Κούρκουλος

Ταυτότητα παράστασης
Μετάφραση: Έφη Γιαννοπούλου
Σκηνοθεσία: Μαρία Μαγκανάρη
Σκηνικά: Κλειώ Μπομπότη
Κοστούμια: Άγγελος Μέντης
Μουσική: Μάρθα Μαυροειδή

Διανομή με αλφαβητική σειρά
Βαγγέλης Αμπατζής Γαμπρός
Δήμητρα Βλαγκοπούλου Νύφη
Νόνη Ιωαννίδου Μοίρα / Πεθερά / Κοπέλα / Ξυλοκόπος
Σύρμω Κεκέ Γυναίκα του Λεονάρντο
Μαρία Κεχαγιόγλου Μητέρα
Ευσταθία Λαγιόκαπα Μοίρα / Γειτόνισσα / Κοπέλα / Ξυλοκόπος
Πέτρος Μάλαμας Θάνατος / Λόρκα
Νικόλας Παπαγιάννης Λεονάρντο
Γιάννης Σιαμσιάρης Πατέρας της Νύφης / Φεγγάρι
Μαρία Σκουλά Μοίρα / Υπηρέτρια / Κοπέλα / Ξυλοκόπος

Διαβάστε Επίσης

Ο Χουβαρδάς ανεβάζει μία μαύρη... εξωφρενική κωμωδία στο Εθνικό με την Κατερίνα Λέχου [εικόνες]

Διαβάστε Επίσης

Ομηρος Πουλάκης στο TheTOC: Δεν γνωρίζω πώς ορίζεται η αγάπη διότι δεν είμαι πλέον τόσο νέος

Διαβάστε Επίσης

Η σκηνοθέτης Σοφία Καραγιάννη στο TheTOC: Ο ιός της ανθρώπινης βλακείας και της λήθης μας χτύπησε πριν τον κορονοϊό

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr