Τα αποτελέσματα της έρευνας με τίτλο ‘Συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εικαστικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα’» που παρουσιάστηκαν στο MOMus-Μουσείο Άλεξ Μυλωνά μόνο αποκαρδιωτικά μπορεί να είναι για τους Έλληνες καλλιτέχνες, οι οποίοι εργάζονται ανασφάλιστοι, έχουν χαμηλό εισόδημα ενώ είναι υψηλής ειδίκευσης, βιοπορίζονται ασκώντας δεύτερο ή και τρίτο επάγγελμα και είναι θεσμικά ανοχύρωτοι απέναντι στις δυνάμεις της ιδιωτικής οικονομίας. Σε ποσοστό που κυμαίνεται από το 75% έως το 91% δυσκολεύονται να πληρώσουν τους πάγιους λογαριασμούς τους, να καλύψουν βασικές ανάγκες θέρμανσης, ενώ πάνω από το ένα τρίτο ζει σε συνθήκες υλικής στέρησης.
Αυτό είναι το προφίλ των Ελλήνων εικαστικών όπως σκιαγραφείται βάσει των αποτελεσμάτων της πρώτης ποσοτικής έρευνας στην Ελλάδα υπό τον γενικό τίτλο «Συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εικαστικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα», που διεξήχθη τη διετία 2016-2018 από το Τμήμα Δημοσιογραφίας και Μέσων Μαζικής Επικοινωνίας του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και τον Μητροπολιτικό Οργανισμό Μουσείων Εικαστικών Τεχνών Θεσσαλονίκης-MOMus.
«Το ΜΟΜus αναλαμβάνει την πρωτοβουλία να ανοίξει επιτέλους την τόσο επείγουσα πλέον αυτή συζήτηση για τη πραγματική κοινωνική συνθήκη των καλλιτεχνών στη χώρα μας σήμερα. Και το κάνει ακριβώς με το να θέσει υπόψη του κοινού της τέχνης, των φορέων πολιτισμού, των κρατικών οργάνων που είναι υπεύθυνα για τον πολιτισμό, αλλά και των ίδιων των καλλιτεχνών, τα πορίσματα της ενδελεχούς εμπειρικής έρευνας για την κοινωνική και επαγγελματική κατάσταση των καλλιτεχνών στη χώρα μας. Τα ευρήματα όμως της έρευνας αυτής, αποκαλυπτικά και συγκλονιστικά μαζί, δεν μπορεί παρά να μας γεμίζουν με έγνοια και αγωνία για την ποιότητα ζωής και τη μοίρα των ανθρώπων, το έργο των οποίων με εύκολη αυταρέσκεια απολαμβάνουμε ως κοινό στα μουσεία μας», επισημαίνει στον πρόλογο της παρουσίασης της έρευνας ο πρόεδρος του Δ.Σ. του MOMus και επίκουρος καθηγητής της Νομικής Σχολής ΑΠΘ, Ανδρέας Τάκης.
Οι συνθήκες διαβίωσης
Κύριος στόχος της έρευνας ήταν να καταγράψει τις συνθήκες εργασίας και διαβίωσης των εικαστικών καλλιτεχνών στην Ελλάδα.
Στην έρευνα έλαβαν μέρος 591 εικαστικοί καλλιτέχνες (38% άνδρες, 62% γυναίκες), η ηλικία των οποίων κυμαίνεται κυρίως από 32 έως 57 ετών. Η συντριπτική πλειονότητα προέρχεται από μεσαία και ανώτερα κοινωνικά στρώματα. Από άποψη γεωγραφικής κατανομής, οι εικαστικοί που απάντησαν στο ηλεκτρονικό ερωτηματολόγιο είναι συγκεντρωμένοι στην Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη. Με αρκετά μικρότερα ποσοστά ακολουθούν το Ηράκλειο και τα Χανιά.
Από την ανάλυση των δεδομένων για το μορφωτικό επίπεδο, προκύπτει ότι πρόκειται για πληθυσμό με αρκετά υψηλή ειδίκευση, ο οποίος εκτός από τις καλλιτεχνικές, συνήθως έχει και άλλες πανεπιστημιακές σπουδές και είναι ιδιαίτερα γλωσσομαθής.
Αναφορικά με την εμπειρία στους κλάδους των εικαστικών τεχνών, το δείγμα απαρτίζεται από νεοεισερχόμενους κατά 45% και κατά 55% από άτομα που έχουν εμπειρία πάνω από δέκα χρόνια. Οι συμμετέχοντες εργάζονται σε ένα ευρύ φάσμα διαφορετικών ειδικοτήτων. Ωστόσο, η πλειονότητα ειδικεύεται στη ζωγραφική (66%), ενώ με μικρότερα ποσοστά ακολουθούν οι εγκαταστάσεις, οι εικαστικές κατασκευές, η γλυπτική και άλλες ειδικότητες.
Ως προς τις τιμές πώλησης των καλλιτεχνικών έργων (όταν και όποτε πουληθούν), προκύπτουν δύο μεγάλες κατηγορίες: τα έργα που διατίθενται σε τιμές έως 500 ευρώ (40%) και εκείνα που διατίθενται σε τιμές από 501€ μέχρι 2.500€ (44%). Το 84% των ερωτηθέντων απάντησε ότι οι γκαλερί τους ζητούν προμήθειες της τάξης του 35%-55%.
Δύσκολος ο βιοπορισμός
Από τις απαντήσεις των συμμετεχόντων ως προς τον βιοπορισμό τους φαίνεται ότι δυσκολεύονται να βιοποριστούν αποκλειστικά και μόνο από το επάγγελμα του εικαστικού καλλιτέχνη. Πιο συγκεκριμένα, μόνο το ένα τέταρτο έχει ως κύρια πηγή βιοπορισμού την καλλιτεχνική του εργασία (24%). Πάνω από τους μισούς ερωτηθέντες εργάζονται και ως εκπαιδευτικοί εικαστικών μαθημάτων ή σε άλλα επαγγέλματα, με διάφορους τύπους εργασιακών σχέσεων (56%), ενώ ένας στους πέντε εργάζεται ταυτόχρονα και στην καλλιτεχνική εκπαίδευση, αλλά και σε άλλο επάγγελμα. Ένα ποσοστό 73% δηλώνει χαμηλά επίπεδα εργασιακής ικανοποίησης, ανεξάρτητα από τον κλάδο του άλλου επαγγέλματος που ασκεί.
Ως προς την ασφάλισή τους, άξιο προσοχής είναι το γεγονός ότι κατά κανόνα εργάζονται ανασφάλιστοι, δεν έχουν επαρκή δημόσια υποστήριξη, ενώ οι περισσότερες από τις συμφωνίες τους, συνάπτονται μόνο προφορικά.
Στο ερωτηματολόγιο συμπεριλαμβάνονται 17 πιθανά προβλήματα και δυσκολίες που αντιμετωπίζουν οι εικαστικοί στην καλλιτεχνική τους εργασία. Ως σημαντικότερα μεταξύ αυτών, αναδείχθηκαν το φορολογικό καθεστώς, η περιορισμένη πρόσβαση σε χρηματοδότηση, η αίσθηση ανασφάλειας στην καλλιτεχνική εργασία και η ελλιπής υποστήριξη από την πολιτεία.
Σε σύγκριση με την περίοδο πριν το 2012, το 75% των εικαστικών θεωρεί ότι οι συνθήκες και προϋποθέσεις της καλλιτεχνικής εργασίας χειροτέρευσαν, ενώ μόνο το 6% θεωρεί ότι βελτιώθηκαν.
Για να διερευνηθούν οι συνθήκες διαβίωσης των εικαστικών, μετρήθηκαν η οικονομική στενότητα και η υλική στέρηση, σύμφωνα με τους δείκτες της EUROSTAT. Σε αυτούς, προστέθηκε η δυνατότητα των ερωτώμενων να διατηρούν εργαστήριο. Από 75% μέχρι 91% των εικαστικών αντιμετωπίζει οικονομική στενότητα (δυσκολίες με την πληρωμή των πάγιων λογαριασμών, ικανοποιητική θέρμανση, κ.λπ.). Παράλληλα, πάνω από το ένα τρίτο ζει σε συνθήκες υλικής στέρησης.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι αρκετά από τα ευρήματα, όπως η υψηλή ειδίκευση, το υψηλό επίπεδο εκπαίδευσης, η συσπείρωση στα μεγάλα αστικά κέντρα και οι αντίξοες συνθήκες εργασίας, συνάδουν με τα αποτελέσματα από την πρόσφατη χαρτογράφηση όλων των κλάδων πολιτισμού και δημιουργικότητας στη χώρα.
Συντελεστές της έρευνας:
Αλέξανδρος Μπαλτζής, αναπληρωτής καθηγητής κοινωνιολογίας των τεχνών και μαζικής επικοινωνίας
Νικόλαος Τσιγγίλης, επίκουρος καθηγητής μεθοδολογίας και ψυχομετρίας
κοινωνικών επιστημών
Σύμβουλοι
Αρετή Λεοπούλου, Δρ. Ιστορικός τέχνης, Επιμελήτρια MΟΜus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Χρύσα Ζαρκαλή, Υπεύθυνη Επικοινωνίας και Δημοσίων Σχέσεων MOMus
Θοδωρής Μάρκογλου, Ιστορικός τέχνης, Επιμελητής MΟΜus-Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
![Στα λευκά η Νέα Υόρκη - Μαγευτικές εικόνες από τα πρώτα χιόνια στο Central Park [εικόνες]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/fe/fe563c0595d94ba8bf14a32fe25a75f6.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Οι αγρότες σηκώνουν τις μπάρες των διοδίων και βάζουν κουκούλες στις κάμερες [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x342/0,68,608,309/crop/both/4f/4ffee262d4a7430c9ecad02a84853023.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Γιορτή της ΕφΣυν στο Ζάππειο για την εποχή Μελισσανίδη: Παρόντες Τσίπρας, Δένδιας, Δούκας [εικόνες - βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/cu608x405/0,27,608,268/crop/both/8a/8af58f139ee94e308b7648bb3f111800.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ενταση τη νύχτα στα Εξάρχεια: Συγκρούσεις με ΜΑΤ και ρίψη μολότοφ, χημικών και κρότου λάμψης [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/207x116/crop/both/de/debfb276ffd04ecdb20a20804a76962c.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ερυθρός Σταυρός: 14 αγαπημένοι καλλιτέχνες στέλνουν ηχηρό μήνυμα για τις Πρώτες Βοήθειες [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu459x251/5,0,452,251/crop/both/ef/ef2ea1663b764abea058aea390b1ef77.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Ισραήλ: Βρέθηκε τρόπος να φύγουν η Γλυκερία και ο Ζαζόπουλος - Μέσω Ιορδανίας "απέδρασε" ο Καραφώτης [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x355/0,4,608,345/crop/both/fe/fe5d96dbc43c4dfa9cba88059539770b.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Tρέιλερ για το μεγάλο φινάλε του "Stranger Things": "Ήρθε η ώρα για έναν νέο κόσμο" [βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/cu608x377/0,21,608,362/crop/both/d9/d92b961c7157442ab01e2dc10c35ac96.jpg?quality=60&404=default&v=2)
![Νατάσσα Μποφίλιου: "Ας αφήσουμε τα τραγούδια και τη μουσική να μιλήσουν γιατί μιλούν καλύτερα" [Βίντεο]](https://www.thetoc.gr/Content/ImagesDatabase/p/500x280/crop/both/bb/bb776086b22c4fe4901a47651e08eaeb.jpg?quality=60&404=default&v=2)
