Όταν ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν έγραφε από την Αθήνα

Οι εμπειρίες αλλά και οι εικόνες που αντίκρισαν και αποτύπωσαν σε γραπτά τους ή σε φωτογραφίες περιηγητές των Βόρειων Χωρών που επισκέφτηκαν την Ελλάδα από τον 17ο έως τον 20ο αιώνα, με έμφαση στον 19ο αιώνα, φιλοξενούνται λίγα μέτρα μακριά από το μουσείο της Ακρόπολης. Τα εγκαίνια των δύο εκθέσεων με υλικό των περιηγητών από Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία για την Ελλάδα πραγματοποιήθηκαν απόψε στη Βιβλιοθήκη Βορείων Χωρών, όπου στεγάζονται, και θα διαρκέσουν έως την 31η Μαΐου.

Καταγεγραμμένες επισκέψεις περιηγητών από τις Βόρειες Χώρες στο ελληνικό έδαφος υπάρχουν ήδη από τον 17ο αιώνα, πολύ πριν από τη σύσταση του νέου ελληνικού κράτους και εντάσσονταν στο πλήθος των Δυτικοευρωπαίων που άρχισε να επισκέπτεται την Ελλάδα απόν το 18ο αιώνα με αυξανόμενους ρυθμούς. Οι περιηγητές είχαν ήδη εξοικειωθεί με την αρχαία ελληνική λογοτεχνία κατά το προηγούμενο διάστημα, είχαν επισκεφτεί την Ιταλία και αναρωτιούνταν τι υπάρχει στην άλλη πλευρά του Ιονίου, στο ελληνικό έδαφος. Γιατί η πραγματική μήτρα του ευρωπαϊκού πολιτισμού, όπως τον φαντάζονταν, βρισκόταν εκεί, παρατηρεί ο πρόεδρος του Συμβουλίου της Βιβλιοθήκης Βόρειων Χωρών Jorunn Okland. Πρόκειται για αξιωματικούς καριέρας που ήρθαν στην περιοχή σε καιρό πολέμου, ευκατάστατους νέους που έκαναν το «μεγάλο ταξίδι», τυχοδιώκτες, επιστήμονες και αργότερα δημοσιογράφους, εθελοντές και πολεμικούς ανταποκριτές. Επισκέφθηκαν την Ελλάδα όσο ήταν ακόμα υπό την Οθωμανική Αυτοκρατορία, κατά τη διάρκεια της ελληνικής επανάστασης, όταν έκανε τα πρώτα της βήματα ως νεοσύστατο κράτος, ακόμα και κατά τον ελληνοτουρκικό πόλεμο του 1897. Στα κείμενα και τα έργα τέχνης που άφησαν διακρίνεται η οπτική του καθενός για την Ελλάδα και τους Έλληνες, η οποία ασφαλώς ποικίλει ανάλογα με την εποχή που ο καθένας επισκέφθηκε τη χώρα αλλά και την ιδιότητά του.

Οι εμπειρίες των ταξιδιωτών που επισκέφτηκαν την Ελλάδα αποτυπώθηκαν με πολλούς και διαφορετικούς τρόπους: προσωπικά ημερολόγια και επιστολές, αλλά από το 1840 και ταξιδιωτικά βιβλία που γράφτηκαν για να δημοσιευθούν και να διαβαστούν από ένα μεγάλο κοινό και για να κάνουν πωλήσεις, ανέφερε σε διάλεξη με θέμα «ταξιδιώτες από τις Βόρειες Χώρες στην Ελλάδα από τους Βίκινγκς μέχρι σήμερα», που έδωσε με αφορμή τα εγκαίνια της έκθεσης ο Bj?rn Fors?n, διευθυντής του Φινλανδικού Ινστιτούτου Αθηνών. Κάθε ταξιδιωτική περιγραφή διηγείται τη δική της ιστορία για το πώς οι ταξιδιώτες από τον Βορρά, σε διαφορετικές εποχές της ιστορίας, έζησαν στην Ελλάδα. Οι ιστορίες τους μιλάνε τόσο για τους ίδιους όσο και για την Ελλάδα που γνώρισαν κατά τη διάρκεια των ταξιδιών τους, επισήμανε ο Bj?rn Fors?n. Όπως έκανε γνωστό στο ευρύ κοινό, οι πρώτοι επισκέπτες από τον Βορρά ήταν μισθοφόροι όπως οι Βίκινγκς, αλλά και στρατιώτες που πολέμησαν με τον ενετικό στρατό εναντίον των Οθωμανών στον Μοριά ή φιλέλληνες που έλαβαν μέρος στον Αγώνα για την ανεξαρτησία της Ελλάδας. Μια δεύτερη κατηγορία ταξιδιωτών αποτελούσαν επιστήμονες από τον 18ο αιώνα και ακολούθησαν καλλιτέχνες, αρχιτέκτονες, συγγραφείς.

Τις εκθέσεις διοργανώνουν οι πρεσβείες και τα ινστιτούτα των Βορείων Χωρών στην Αθήνα (Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία), η Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών στην Αθήνα και η πρεσβεία της Ισλανδίας στο Όσλο διαπιστευμένη στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Οι Βόρειες Χώρες αφηγούνται» και «Αθήνα: παγκόσμια πρωτεύουσα βιβλίου 2018». Παράλληλα, πλαισιώνονται από εργαστήρια, ομιλίες και παρουσίαση ανοικτής συλλογής με βιβλία για τους βόρειους ταξιδιώτες στην Ελλάδα.

Στην πρώτη έκθεση, με τίτλο «Η Ελλάδα μέσα από τα μάτια περιηγητών από το Βορρά: Περιηγητές από τις βόρειες χώρες καταγράφουν το ταξίδι τους στην Ελλάδα και τις εντυπώσεις τους από τη χώρα», παρουσιάζονται σπάνιες μαρτυρίες από εποχές ειρήνης και από πολέμους που ταλάνισαν τους τελευταίους τρεις αιώνες τη χώρα μας. Στη δεύτερη έκθεση, με τίτλο «Σύντομες Επ-αναγνώσεις: Τα τεκμήρια του Νικόλαου Κάλας στη Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών», οι επισκέπτες έχουν τη δυνατότητα να δουν ένα σημαντικό δείγμα από το πολύτιμο αρχείο του Νικόλαου και της Έλενας Κάλας. Εκτός από τους «κρυμμένους θησαυρούς», η έκθεση περιλαμβάνει δύο έργα της εικαστικού Νίνας Παπακωνσταντίνου, καρπό της καλλιτεχνικής της ενασχόλησης με το αρχείο Κάλας.

Το «παρών» στα εγκαίνια της έκθεσης έδωσαν οι πρεσβευτές της Δανίας, της Νορβηγίας, της Σουηδίας και της Φινλανδίας. Οι ώρες λειτουργίας των εκθέσεων: Δευτέρα-Πέμπτη 11:00-16:00, Παρασκευή: 16:00-19:00. Τις επίσημες αργίες, καθώς και τη Μ. Πέμπτη οι εκθέσεις θα παραμείνουν κλειστές.

Παράλληλα, οι δύο εκθέσεις πλαισιώνονται από εργαστήρια, ομιλίες και παρουσίαση ανοικτής συλλογής με βιβλία για τους βόρειους ταξιδιώτες στην Ελλάδα και έπεται μια σειρά δράσεων κι εκδηλώσεων που διοργανώνουν οι πρεσβείες και τα ινστιτούτα των Βορείων Χωρών στην Αθήνα (Δανία, Νορβηγία, Σουηδία, Φινλανδία).

Αποσπάσματα επιλεγμένων εικονογραφημένων κειμένων για την Αθήνα του 19ου αιώνα

«Το πιο πυκνοκατοικημένο μέρος της Αθήνας απλώνεται κάτω από την Ακρόπολη και γύρω χτίζεται καινούργια πόλη. Ο ξένος μπορεί να δει την Αθήνα να μεγαλώνει μέρα με τη μέρα. Το καινούργιο παλάτι του βασιλιά χτίζεται ανάμεσα στην πόλη και στον Υμηττό. Είναι ένα μαρμάρινο κτίριο που κάθε του πέτρα είναι ένα κομμάτι πεντελικό μάρμαρο. Ο προθάλαμος είναι κιόλας στολισμένος με τρόπαια των Ελλήνων ηρώων της Επανάστασης. Το Πανεπιστήμιο χτίζεται τώρα και μάλιστα από έναν Δανό» έγραψε το 1841, οπότε βρέθηκε στην Ελλάδα, ο γνωστός συγγραφέας παραμυθιών Χανς Κρίστιαν Άντερσεν. Στη χώρα μας ο Δανός συγγραφέας έμεινε ένα μήνα και γνώρισε κυρίως την Αθήνα και τις γύρω περιοχές. Καταγράφοντας τη συνολική του εικόνα από την Αθήνα, ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν γράφει το 1841: «Η Αθήνα μού φάνηκε τόσο μικρή όσο μια κωμόπολη της Δανίας, σαν την Χέλσινγκορ, και έμοιαζε με μια πόλη που την είχαν χτίσει βιαστικά, μόνο για την αγορά που τώρα γινόταν. Αυτά που λένε εδώ παζάρια είναι συνηθισμένοι φιδωτοί δρόμοι με ξυλόσπιτα και στις δύο άκρες, όπως σε μια δανέζικη αγορά. Τα μαγαζιά είναι στολισμένα με σάρπες, πολύχρωμες κάλτσες, ολόκληρες φορεσιές και παπούτσια και μαροκινό δέρμα. Φαίνονταν βέβαια λίγο χοντροκομμένα και παρδαλά. Εδώ θα βρεις κρέατα, φρούτα, φέσια, εδώ μπορείς να αγοράσεις παλιά και καινούργια βιβλία [...] Η Αθήνα έχει μερικά ελληνικά ή μάλλον τουρκικά καφενεία και εκτός απ' αυτό ένα καινούργιο ιταλικό, τόσο μεγάλο και κομψό, που θα έκανε εντύπωση ακόμα και στο Αμβούργο και στο Βερολίνο».

Στην Αθήνα του 1830, λίγα χρόνια μετά την ανεξαρτησία της Ελλάδας, μάς «ταξιδεύει» και ο αρχιτέκτονας Κρίστιαν Χάνσεν, ο οποίος έμεινε γνωστός ως ο αρχιτέκτονας του Μεταξουργείου (σημερινή Δημοτική Πινακοθήκη) και του Πανεπιστημίου των Αθηνών. Το 1833 πραγματοποιήθηκε η μεγάλη του επιθυμία, με υποτροφία της Ακαδημίας Καλών Τεχνών της Κοπεγχάγης, να επισκεφτεί την Ελλάδα, αναζητώντας την τέχνη στο λίκνο της. Μάλιστα, ο διορισμός του το 1834 στην Τεχνική Υπηρεσία του υπουργείου Εσωτερικών της Ελλάδας τού έδωσε τη δυνατότητα να παραμείνει και να δραστηριοποιηθεί στη χώρα μας για 17 συναπτά έτη. «Εδώ στην Αθήνα χτίζονται πάρα πολλά σπίτια, τα περισσότερα όμως είναι κακές κατασκευές. Επειδή υπάρχει έλλειψη στέγης, τα ενοίκια είναι πολύ ακριβά. Τα κεραμίδια είναι τόσο κακότεχνα τοποθετημένα ώστε όταν βρέχει δυνατά τη νύχτα πρέπει να έχει κανείς ομπρέλα πάνω από το κρεβάτι» έγραφε το 1835 ο Δανός αρχιτέκτονας. «Ερχόμενος από την Τουρκία βρίσκει κανείς στην Αθήνα μια όμορφη ευρωπαϊκή πόλη, όχι όμως χωρίς τις αδυναμίες της. Οι δρόμοι είναι καλά στρωμένοι, έχουν πεζοδρόμια και φωτισμό, υπάρχουν μικρά καταστήματα και καθαρά κίτρινα σπίτια». Με αυτά τα λόγια περιέγραφε την Αθήνα το 1854 ο Σουηδός διοικητής της ατμοκίνητης πρωσικής κορβέτας Danzing Γκόβερτ Άντολφ Ιντεμπέτου. Αυτά είναι ένα μικρό δείγμα των δεκάδων αποσπασμάτων που έχουν εικονογραφηθεί από βιβλία και έχουν τοποθετηθεί σε κάδρα στους τοίχους του διώροφου κτιρίου όπου στεγάζεται η Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών στην Αθήνα.

Σημαντικό κομμάτι της έκθεσης αποτελεί και το υλικό για τις αρχαιολογικές ανασκαφές που πραγματοποίησαν αρχαιολόγοι από τις Βόρειες Χώρες στην Ελλάδα. «Δεν έχει πραγματοποιηθεί ποτέ στο παρελθόν σε καμία από τις κλασικές χώρες ανασκαφή μεγαλύτερη από αυτήν που γίνεται στον χώρο των τελετών και των ιερών της Ολυμπίας. Ερευνητές και λάτρεις της αρχαιότητας μιλούσαν για καιρό για τους ανεκτίμητους θησαυρούς που θα πρέπει να υπήρχαν σε αυτό το μέρος» έγραφε το 1883 ο Νορβηγός αρχαιολόγος Ούντσετ, περιγράφοντας τις εντυπώσεις του από την 6χρονη παραμονή του στην Ελλάδα, 1875-1881. Ενώ δεν λείπουν και οι λαογραφικές περιγραφές για τον τρόπο ζωής των Ελλήνων.

Σειρά εκδηλώσεων που πλαισιώνουν το πρόγραμμα

-Την Παρασκευή 22 Φεβρουαρίου 2019 στις 19:00 η Christine Amadou από το Πανεπιστήμιο του Όσλο θα μιλήσει με θέμα «Ingvald Undset, traveller and observer: A Νorwegian archaeologist visiting Greece and Schliemann in 1883”, στο Νορβηγικό Ινστιτούτο Αθηνών, Τσάμη Καρατάσου 5, Μακρυγιάννη. Ο Νορβηγός αρχαιολόγος, πατέρας της βραβευμένης με Νόμπελ μυθιστοριογράφου Sigrid Undset, ήρθε στην Ελλάδα το 1883 με υποτροφία του νορβηγικού κράτους. Στο βιβλίο του “ Fra Akershus til Akropolis” (1893) αναφέρεται στις συζητήσεις του με τον Σλίμαν και τη σχέση του με τη μοντέρνα Ελλάδα, καθώς και τις εντυπώσεις του ίδιου, θετικές και αρνητικές, από τη χώρα. Η παρουσίαση επικεντρώνεται στην αμφίσημη περιγραφή της Ελλάδας από τον Ούντσετ, στο πώς έβλεπε τον Σλίμαν και στη θέση του ως αρχαιολόγος.

-Το Σάββατο 23 Φεβρουαρίου 2019 10:00-13:00 θα πραγματοποιηθεί εργαστήριο βιβλιοδεσίας με την Ευαγγελία Μπίζα με θέμα «Κατασκευάζουμε το σημειωματάριο του περιηγητή», στη Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών, Καβαλλότι 7, Μακρυγιάννη. Στο σεμινάριο θα κατασκευαστεί ένα σημειωματάριο σαν αυτό που θα μπορούσαν να μεταφέρουν οι περιηγητές που επισκέπτονταν την Ελλάδα τον 17ο και τον 18ο αιώνα για να καταγράψουν τις εντυπώσεις τους. Θα είναι από εύκαμπτο δέρμα και οι σελίδες θα ραφτούν κατευθείαν πάνω στο κάλυμμα με εμφανή ραφή (longstitch). Στην τεχνική αυτή δεν χρησιμοποιείται κόλλα, το εξώφυλλο συνδέεται με το σώμα του βιβλίου μόνο με το ράψιμο.

-Την Τρίτη 5 Μαρτίου 2019 στις 19:00 ο Βασίλης Σαμπατακάκης, καθηγητής Νέων Ελληνικών στο Πανεπιστήμιο της Lund, θα μιλήσει για τις εντυπώσεις των Σουηδών περιηγητών με τίτλο «”People are very polite, enjoyable and healthy, they live well and have fun” - Swedish travelers' narratives from 18th century Greece», στο Σουηδικό Ινστιτούτο Αθηνών, Μητσαίων 9, Μακρυγιάννη.

-Την Πέμπτη 4 Απριλίου 2019 στις 19:00, η δρ. Ειρήνη Μαρινάκη (ιστορικός της τέχνης) και ο Κύριλλος Σαρρής (γιατρός/εικαστικός) θα συζητήσουν για την προσωπική τους έρευνα στο έργο του Νικόλαου Κάλας. Θα παρουσιαστεί εκτενώς το αρχείο του Ν. Κάλας που φιλοξενείται στην Βιβλιοθήκη των Βορείων Χωρών και θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό για το πολύπλευρο έργο και την διεπιστημονική σκέψη του Ν. Κάλας. Στο Ινστιτούτο της Δανίας στην Αθήνα, Χαιρεφώντος 14, Πλάκα.

-Την Τρίτη 16 Απριλίου 2019 στις 19:00, ο Bj?rn Fors?n, διευθυντής, και η Μαρία Μαρτζούκου, υπεύθυνη γραμματείας του Φινλανδικού Ινστιτούτου Αθηνών και μεταφράστρια, μιλούν με θέμα «Φινλανδοί περιηγητές στην Ελλάδα» και «Φινλανδοί στον πόλεμο του 1897» στο Φινλανδικό Ινστιτούτο Αθηνών, Ζήτρου 16.

Ποιοι είναι οι «Nordics»;

Η πρώτη συνεργασία των Βορείων Χωρών (The Nordics - Δανία, Ισλανδία, Νορβηγία, Σουηδία και Φινλανδία) καταγράφεται το 1962 με τη Συνθήκη του Ελσίνκι. Στο πλαίσιο αυτής της συνεργασίας έχουν ιδρύσει δύο θεσμούς: Το Συμβούλιο των Βορείων Χωρών και το Υπουργικό Συμβούλιο των Βορείων Χωρών. Ο συνδετικός κρίκος των χωρών και των πολιτών τους είναι οι κοινές τους αξίες, όπως η γλώσσα, ο τρόπος ζωής, η ιστορία, η κοινωνική δομή και η δομή διακυβέρνησης.

ΠΗΓΗ ΚΑΙ ΦΩΤΟ ΑΠΕ

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr