Το μυστήριο του μηχανισμού των Αντικυθήρων στο φως

Για πρώτη φορά, η ομάδα Μελέτης του Μηχανισμού των Αντικυθήρων παρουσιάζει τη συνολική ανάγνωση των επιγραφών, αποτέλεσμα διεθνούς ερευνητικής προσπάθειας Ελλήνων και Βρετανών μελετητών. Έρχεται στο φως το αστρονομικό ημερολόγιο, μετά από δέκα χρόνια μελέτης και η σύνδεσή του με την καταγραφή των αστρονομικών φαινομένων, για το ανερμήνευτο μέχρι σήμερα σύστημα πρόγνωσης των εκλείψεων, για το πλήρες πλανητάριο, αλλά και τα αποκρυπτογραφημένα ημερολόγια που ίσως μας δώσουν στοιχεία της κατασκευής και της χρήσης του.

Ένας από τους πιο σημαντικούς μηχανισμούς στην εξέλιξη της τεχνολογίας, αυτός των Αντικυθήρων άρχισε να μελετάται από τις αρχές του προηγούμενου αιώνα και θεωρείται ο πρώτος υπολογιστής του κόσμου καθώς προέβλέπε τις εκλείψεις σε βάθος χρόνου 18 ετών, χρησίμευε για τον υπολογισμό της θέσης του Ήλθιου, της Σελήνης και των Πλανητών, είχε ζωδιακό ημερολόγιο και προσδιόριζε τις ημερομηνίες τέλεσης των αρχαίων αγώνων. Θεωρείται ο πρώτος υπολογιστής του κόσμου.

Σήμερα, Πέμπτη 9 Ιουνίου, στις 7.30 μ.μ., σε ειδική εκδήλωση στην Ιστορική Βιβλιοθήκη του Ιδρύματος Αικατερίνης Λασκαρίδη (2ας Μεραρχίας και Ακτής Μουτσοπούλου, Πειραιάς), είναι η πρώτη φορά που θα έχουμε την ευκαιρία να μάθουμε τι ακριβώς λένε οι επιγραφές στο εσωτερικό του μηχανισμού, οι οποίες αποτελούν ένα είδος συνοδευτικού εγχειριδίου που σχετίζεται με τη λειτουργία του και με τις αστρονομικές γνώσεις που εμπεριέχει.

Ήδη από την ανακάλυψή του το 1902, μέσα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο, οι επιγραφές ήταν αυτές που ανέδειξαν την αστρονομική χρήση του μηχανισμού: οι πρώτες λέξεις που διαβάστηκαν ήταν «Αφροδίτη» και «Ηλίου ακτίνα». Στην πρώτη δημοσίευση, λίγους μήνες μετά, είχαν αποκρυπτογραφηθεί περίπου 600 χαρακτήρες. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 είχαν διαβαστεί περίπου 923 χαρακτήρες, ενώ η πρώτη δημοσίευση υπερδιπλασίασε το πλήθος των χαρακτήρων, φέρνοντάς το στους 2.160. Η νέα και τελική πλέον ανάγνωση των σωζόμενων θραυσμάτων του μηχανισμού έχει εκτοξεύσει το πλήθος των επιγραφών στους 3.400 χαρακτήρες!

Αλλά το πλέον σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η ποιότητα της ανάγνωσης: υπάρχουν πλέον ολόκληρες προτάσεις και πολλοί νέοι αριθμοί, οι οποίοι βοηθούν στην αποκωδικοποίηση των λειτουργιών του μηχανισμού. Έτσι, το διεθνές, αλλά πρώτο το Ελληνικό, κοινό θα έχει την ευκαιρία να μάθει για το πλέον πρωτότυπο και παντελώς άγνωστο σύστημα πρόγνωσης εκλείψεων, για το πλήρες πλανητάριο που έδειχνε τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, αλλά και για τα πλήρως αποκρυπτογραφημένα ημερολόγια που ίσως μας δώσουν νέα στοιχεία για τον τόπο κατασκευής και χρήσης του μοναδικού αυτού μηχανήματος.

Χάρη στον ειδικό τομογράφο, που κοστίζει ένα εκατομμύριο ευρώ, έχει βάρος 12 τόνους, οι ομάδες των μελετητών κατάφεραν να διαβάσουν στο σύνολό τους τις «κρυμμένες επιγραφές» που αφορούν τη χρήση του οργάνου και παρέμεναν άγνωστες επί 2.000 χρόνια. Σύμφωνα με τον φυσικό Γιάννη Μητσάκη «ο κατασκευαστής έχει χαράξει τα πάντα σε αυτές». Ο Μηχανισμός έκλεινε με δυο πλάκες και εκεί υπάρχει το μεγαλύτερο μέρος των επιγραφών, από τις οποίες υπολογίζεται ότι έχει σωθεί το ένα τρίτο. Από αυτές έχει μέχρι σήμερα διαβαστεί το 99%.

Στην πρώτη αρχαιολογική δημοσίευση είχαν αποκρυπτογραφηθεί περίπου 600 χαρακτήρες. Μέχρι τη δεκαετία του 1970 είχαν διαβαστεί περίπου 923 χαρακτήρες, ενώ η πρώτη δημοσίευση της Ομάδας Μελέτης του Μηχανισμού, το 2006, υπερδιπλασίασε το πλήθος των χαρακτήρων, ανεβάζοντάς το στους 2.160. Σταδιακά, αποκαλυπτόταν έτσι ο ρόλος των επιγραφών ως ενός είδους συνοδευτικού εγχειριδίου που σχετίζεται με τη λειτουργία του οργάνου και με τις αστρονομικές γνώσεις που αυτό εμπεριέχει.

Η νέα και ολοκληρωμένη ανάγνωση των σωζόμενων θραυσμάτων του Μηχανισμού ανέβασε τον αριθμό των χαρακτήρων στους 3.400 προσφέροντας επίσης καλύτερη ποιότητα ανάγνωσης και νέες δυνατότητες ερμηνείας: πλέον, ολόκληρες προτάσεις και πολλοί νέοι αριθμοί βοηθούν στην αποκωδικοποίηση των λειτουργιών του μηχανισμού.

Ο αρχαιότερος γνωστός πολύπλοκος μηχανισμός και πρώτος γνωστός αναλογικός υπολογιστής ανακαλύφθηκε σε ναυάγιο ανοικτά του Ελληνικού νησιού Αντικύθηρα μεταξύ των Κυθήρων και της Κρήτης. Με βάση τη μορφή των ελληνικών επιγραφών που φέρει χρονολογείται μεταξύ του 150 π.Χ. και του 100 π.Χ., αρκετά πριν από την ημερομηνία του ναυαγίου, το οποίο ενδέχεται να συνέβη ανάμεσα στο 87 π.Χ. και 63 π.Χ.. Θα μπορούσε να ήταν κατασκευασμένο μέχρι μισόν αιώνα πριν το ναυάγιο. Το ναυάγιο ανακαλύφθηκε το 1900 σε βάθος περίπου 40 με 64 μέτρων και πολλοί θησαυροί, αγάλματα και άλλα αντικείμενα, ανασύρθηκαν από Συμιακούς σφουγγαράδες και βρίσκονται σήμερα στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο στην Αθήνα. Στις 17 Μαΐου 1902 ο μαθηματικός και τ. Υπουργός Παιδείας Σπυρίδων Στάης πρόσεξε ότι ένα από τα ευρήματα είχε έναν οδοντωτό τροχό ενσωματωμένο και εμφανείς επιγραφές με αστρονομικούς όρους.

Ο μηχανισμός είναι το αρχαιότερο σωζόμενο μηχάνημα με γρανάζια, και μάλιστα πολύ πολύπλοκο. Είναι φτιαγμένος από μπρούντζο και είχε ξύλινο πλαίσιο. Έχει προβληματίσει και συναρπάσει πολλούς ιστορικούς της επιστήμης και της τεχνολογίας αφότου ανακαλύφθηκε. Η πιο αποδεκτή θεωρία σχετικά με τη λειτουργία του υποστηρίζει ότι ήταν ένας αναλογικός υπολογιστής, όσο και ψηφιακός υπολογιστής σχεδιασμένος για να υπολογίζει και απεικονίζει τις κινήσεις των ουρανίων σωμάτων, τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης, τις φάσεις της σελήνης. Πρόσφατες λειτουργικές ανακατασκευές της συσκευής υποστηρίζουν αυτήν την ανάλυση. Από τις πρόσφατες έρευνες καταρρίφθηκε η θεωρία ότι εμπεριέχει ένα διαφορικό γρανάζι, όμως ο μηχανισμός της κίνησης της Σελήνης είναι ακόμα πιο εντυπωσιακός, καθότι δίνει τη δυνατότητα μεταβλητής γωνιακής ταχύτητας στον άξονα που κινεί τη Σελήνη (δεύτερος Νόμος Κέπλερ).

Είναι σημαντικό να τονιστεί - ειδικά τώρα που βρίσκεται σε εξέλιξη η ενάλια αρχαιολογική έρευνα στα Αντικύθηρα - ότι η πληρότητα της νέας αυτής ανάγνωσης δίνει στοιχεία για τα μηχανικά τμήματα του Μηχανισμού και για τις επιγραφές που δεν έχουν βρεθεί ακόμη αλλά παραμένουν εδώ και πάνω από δύο χιλιάδες χρόνια στον βυθό της θάλασσας των Αντικυθήρων. Η αναζήτησή τους συνεχίζεται από τους αρχαιολόγους - δύτες στο πλαίσιο της αποστολής της Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων, η οποία στηρίζεται, μεταξύ άλλων, από το Ίδρυμα Αικατερίνης Λασκαρίδη και την ελβετική ωρολογοποιία Hublot.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr