Πόσο κοντά είμαστε σήμερα στα εμβόλια κατά του καρκίνου; Τι δείχνουν οι έρευνες

Προς το τέλος του 19ου αιώνα, ο William Coley, ένας χειρουργός στη Νέα Υόρκη, έκανε μια εκπληκτική παρατήρηση.

Ένας από τους ασθενείς του, που βρισκόταν κοντά στον θάνατο λόγω όγκου στον λαιμό, ανάρρωσε αφού προσβλήθηκε από σοβαρή βακτηριακή μόλυνση του δέρματος.

Εντυπωσιασμένος, ο Coley προσπάθησε να επαναλάβει αυτό το εύρημα, εγχέοντας σε ασθενείς ένα "μείγμα" βακτηρίων, για να προκαλέσει υποχώρηση του καρκίνου τους. Με αυτόν τον τρόπο, αντιμετώπισε πάνω από χίλιους ασθενείς, συχνά με επιτυχία.

Η λογική του Coley ήταν ότι η μόλυνση θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να καταπολεμήσει τον καρκίνο. Αυτή η ιδέα, αμφιλεγόμενη κατά τη διάρκεια της ζωής του, δεν είχε γίνει ευρύτερα αποδεκτή από τους επιστήμονες μέχρι τη δεκαετία του 1950.

Σήμερα, αποτελεί τη βάση για την ανάπτυξη μιας νέας γενιάς θεραπειών, γνωστών ως "εμβόλια κατά του καρκίνου", τα οποία στοχεύουν να εκπαιδεύσουν το ανοσοποιητικό σύστημα να αναγνωρίζει τους όγκους και να σταματά την εξάπλωσή τους.

Διαβάστε Επίσης

Η εξομολόγηση του Αλέξη Κούγια για τη μάχη με τον καρκίνο: "Γιατί να το κρύψω; Δεν κατάλαβα"

Επί του παρόντος, διεξάγονται κλινικές δοκιμές για καρκίνους που εντοπίζονται σε διάφορα σημεία, από το δέρμα και τις ωοθήκες έως τον εγκέφαλο και τους πνεύμονες. Μετά από μισό αιώνα απογοητευτικών αποτελεσμάτων, αρχίζουν να εμφανίζονται ελπιδοφόρα δεδομένα, όπως αναφέρει σε άρθρο του ο "Economist".

Ο καρκίνος μπορεί να ξεκινήσει από σχεδόν οποιοδήποτε κύτταρο του σώματος. Το
ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως προσπαθεί να αποτρέψει την εξάπλωσή του, παρακολουθώντας τον οργανισμό για ανώμαλα κύτταρα.

Για παράδειγμα, τα λευκά αιμοσφαίρια, γνωστά ως Τ-λεμφοκύτταρα, επιτίθενται σε όγκους, αναγνωρίζοντας ξένες πρωτεΐνες- αντισώματα στις επιφάνειές τους. Τα φυσιολογικά κύτταρα (natural killer cells) και τα μακροφάγα μπορούν επίσης να εντοπίσουν και να καταστρέψουν καρκινικά κύτταρα αναζητώντας τα ασυνήθιστα μόρια που φέρουν ή αφού επισημανθούν από αντισώματα.

Αν, όμως, τα καρκινικά κύτταρα εξελιχθούν ώστε να παρακάμπτουν το ανοσοποιητικό σύστημα, μπορούν να αναπτυχθούν, να αναπαραχθούν και να εξαπλωθούν σε όλο το σώμα. Αυτή η στρατηγική παράκαμψης, ωστόσο, προσφέρει πλέον στους ογκολόγους νέους στόχους για φαρμακευτική παρέμβαση.

Οι επιστήμονες ανακάλυψαν ότι τα καρκινικά κύτταρα περιείχαν εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες, μεταλλάξεις που τα διέκριναν από τα υγιή γειτονικά κύτταρα. Ορισμένες από αυτές τις μεταλλάξεις στο κυτταρικό DNA προκαλούν στα καρκινικά κύτταρα την παραγωγή νεοαντιγόνων, που μπορούν να ενεργοποιήσουν το ανοσοποιητικό σύστημα.

Η ιδέα πίσω από ένα εμβόλιο κατά του καρκίνου, λοιπόν, είναι να εισάγονται αυτά τα νεοαντιγόνα απευθείας στο σώμα, ώστε να εκπαιδεύεται το ανοσοποιητικό σύστημα να βλέπει οποιοδήποτε καρκίνο που τα φέρει ως ξένο σώμα, έτοιμο για εξάλειψη.

Πιο δύσκολο απ' ό,τι φαίνεται

Για να δημιουργήσουν ένα τέτοιο εμβόλιο, οι επιστήμονες πρέπει πρώτα να πάρουν δείγμα ενός όγκου και να εντοπίσουν όλες τις γενετικές του μεταλλάξεις.

Αυτές οι πληροφορίες αναλύονται για να προβλεφθεί ποια νεοαντιγόνα είναι πιθανότερο να προκαλέσουν την ισχυρότερη ανοσοαπόκριση από τον οργανισμό.

Στη συνέχεια, δημιουργείται ένα εμβόλιο που ενεργοποιεί το ανοσοποιητικό σύστημα ώστε να παράγει αντισώματα κατά αυτών των συγκεκριμένων ανώμαλων πρωτεϊνών. Αυτό επιτυγχάνεται με την εισαγωγή RNA, το οποίο, όταν εγχέεται, δίνει εντολή στα κύτταρα του σώματος να παράγουν τα νεοαντιγόνα. Η επακόλουθη ανοσολογική απόκριση στοχεύει τον αρχικό όγκο.

Διαβάστε Επίσης

Καρκίνος εντέρου: To καθημερινό ρόφημα που μειώνει τον κίνδυνο κατά ένα πέμπτο

Η θεωρία είναι βάσιμη, αλλά η γρήγορη δημιουργία ενός εξατομικευμένου εμβολίου ώστε να είναι χρήσιμο είναι μια διαφορετική υπόθεση. "Μέχρι πριν λίγα χρόνια", λέει ο Alan Melcher, κλινικός επιστήμονας στο Ινστιτούτο Έρευνας Καρκίνου του Λονδίνου, "θα έλεγα ότι αυτό δεν θα ήταν ποτέ τεχνικά εφικτό".

Το γεγονός ότι αυτό είναι πλέον εφικτό μέσα σε μόλις έξι εβδομάδες -αν και με υψηλό κόστος- οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στην επιτάχυνση της ανάπτυξης των mRNA εμβολίων (που μεταφέρουν μόρια αγγελιοφόρου RNA) κατά τη διάρκεια της πανδημίας του COVID- 19.

Τα εμβόλια που χρησιμοποιήθηκαν κατά του COVID-19 προκάλεσαν στον οργανισμό την παραγωγή μιας από τις βασικές πρωτεΐνες του SARS-CoV-2, την οποία το ανοσοποιητικό σύστημα χρησιμοποίησε για να δημιουργήσει αντισώματα. Τα εμβόλια κατά του καρκίνου θα κάνουν κάτι παρόμοιο για τις πρωτεΐνες που παράγουν οι όγκοι.

Ορισμένα ελπιδοφόρα πρώιμα αποτελέσματα έχουν ήδη δημοσιευθεί. Ένα εξατομικευμένο mRNA εμβόλιο κατά του μελανώματος (τύπος καρκίνου του δέρματος), που αναπτύχθηκε από τη Moderna και τη Merck, δύο αμερικανικές φαρμακευτικές εταιρείες, γνωστό ως mRNA-4157 (V940), ολοκλήρωσε πρόσφατα τις δοκιμές φάσης 2 σε ασθενείς που είχαν υποβληθεί σε χειρουργική αφαίρεση προχωρημένων όγκων.

Τρία χρόνια μετά τη θεραπεία, ο κίνδυνος υποτροπής του καρκίνου ή θανάτου είχε μειωθεί σχεδόν στο μισό. Αν και αυτό είναι ένα ενθαρρυντικό εύρημα για μια δοκιμή φάσης 2, η οριστική απάντηση για τη χρησιμότητα του εμβολίου θα δοθεί όταν γίνουν γνωστά τα αποτελέσματα δοκιμών μεταγενέστερων φάσεων.

Πολλοί πιστεύουν ότι τέτοια εμβόλια θα μπορούσαν να είναι πιο αποτελεσματικά σε συνδυασμό με άλλες ανοσοθεραπείες, οι οποίες λειτουργούν με διάφορους τρόπους για να ενισχύσουν ή να ρυθμίσουν την ανοσοαπόκριση στον καρκίνο.

Η Moderna και η Merck ανακοίνωσαν τον Ιούνιο του 2024 ότι ξεκίνησαν περαιτέρω μελέτες του mRNA-4157 (V940) σε ασθενείς με μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, καρκίνωμα νεφρικών κυττάρων (τύπος καρκίνου των νεφρών), ουροθηλιακό καρκίνωμα (καρκίνος της επένδυσης του ουροποιητικού συστήματος) και καρκίνωμα πλακωδών κυττάρων του δέρματος, προκειμένου να δοκιμάσουν την αποτελεσματικότητά του σε διάφορους όγκους.

Παράλληλα, οι εταιρείες BioNTech και Genentech αξιολογούν από κοινού εξατομικευμένα εμβόλια για μια σειρά καρκίνων. Ήδη υπάρχουν ενδείξεις από δεδομένα ότι το εμβόλιό τους μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο εμφάνισης καρκίνου του παγκρέατος μετά από χειρουργική επέμβαση.

Το γλοιοβλάστωμα -ο πιο κοινός καρκίνος του εγκεφάλου, για τον οποίο δεν υπάρχουν
αποτελεσματικές θεραπείες- είναι επίσης στόχος έρευνας. Σε έργο που πραγματοποιείται
από ακαδημαϊκούς στο Πανεπιστήμιο της Φλόριντα, ένα εμβόλιο κατά του καρκίνου βασισμένο σε mRNA που δοκιμάστηκε μόνο σε τέσσερις ανθρώπους παρήγαγε ενδείξεις ότι το εμβόλιο προκάλεσε ισχυρή ανοσοαπόκριση στον όγκο.

Δοκιμές σε σκύλους με όγκους στον εγκέφαλο ήταν επίσης ελπιδοφόρες: οι σκύλοι έζησαν με διάμεσο όρο 139 ημέρες μετά τη θεραπεία, σε σύγκριση με τις συνήθεις 30-60 ημέρες χωρίς θεραπεία. Αυτά τα αποτελέσματα σε ανθρώπους και σκύλους υποδηλώνουν ότι ένα εξατομικευμένο εμβόλιο μπορεί να προκαλέσει ανοσοαπόκριση σε έναν "κρύο" όγκο — έναν όγκο που το ανοσοποιητικό σύστημα συνήθως δεν αναγνωρίζει ή δεν καταπολεμά.

Η ελπίδα είναι ότι τα εμβόλια κατά του καρκίνου θα εξελιχθούν στο σημείο όπου θα μειώσουν την ανάγκη για πιο επεμβατικές θεραπείες, όπως η χημειοθεραπεία ή η χειρουργική επέμβαση.

Δεν θα είναι, όμως, όλα εύκολα. Τα εξατομικευμένα εμβόλια κατά του καρκίνου είναι πολύπλοκα και ακριβά στην παραγωγή. Η δημιουργία εμβολίων κατά του καρκίνου που θα είναι έτοιμα προς χρήση, όπως το εμβόλιο για τον καρκίνο των ωοθηκών, θα μπορούσε να βοηθήσει.

Ένα άλλο παράδειγμα -που βρίσκεται σε πιο προχωρημένο στάδιο- είναι το υποψήφιο mRNA εμβόλιο της BioNTech για τον μη μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα. Και πάλι, αυτό το εμβόλιο παρουσιάζει στο ανοσοποιητικό σύστημα κοινά καρκινικά αντιγόνα που βρίσκονται σε διάφορους τύπους όγκων. Αυτή η εργασία βρίσκεται ακόμη σε πρώιμες δοκιμές ασφάλειας.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr