Μυθοπλάστες: Φτιάχνοντας παραμύθια σε καιρούς κρίσης

Στον καιρό της κρίσης, στην εποχή της οικονομικής ανέχειας αλλά και των ψυχολογικών πιέσεων υπάρχει άραγε χώρος για παραμύθια; Αυτό το ερώτημα ήταν «βασανιστικό», καθώς συμπλήρωνε την προηγούμενη σχετική ερώτηση, σε μία περίοδο που όλα μοιάζουν τόσο «τεχνικά» και υλιστικά, πώς μπορούν οι γονείς και οι δάσκαλοι να πλησιάσουν ένα παιδί;

Την απάντηση την έδωσαν η Λιάνα Δενεζάκη και ο Μάνος Κρόκος ή αλλιώς οι Μυθοπλάστες! Οι οποίοι το 2014 έφτιαξαν αυτές τις «ειδικές» εκδόσεις με στόχο να αναπτυχθεί η φαντασία των παιδιών και η δημιουργικότητά τους. Πρόκειται για παιχνίδια επί της ουσίας δίχως όμως νικητή και ηττημένο, αφού το παιδί αφήνεται να φτιάξει το δικό του παραμύθι. Άλλωστε, στη φαντασία δεν μπορεί κάποιος να βάλει κανόνες.

Τα παιδιά βοηθιούνται να διαχειριστούν ζητήματα που τα αφορούν, όπως η διαφορετικότητα και η επίλυση διαφορών στο σχολικό περιβάλλον και ο εκφοβισμός. Οι ήρωες είναι διαφορετικοί κάθε φορά ωστόσο τα παιδιά μπορούν να δώσουν διαφορετική τροπή, να αλλάξουν ακόμα και τον «πρωταγωνιστή».

-«Κάθε φορά… μια ιστορία» και «Με δικά σου λόγια». Τι ακριβώς είναι αυτές οι σειρές που βρίσκονται κάτω από τον γενικό τίτλο Μυθοπλάστες;

Μάνος Κρόκος: Η αρχική ιδέα γι’ αυτές τις εκδόσεις προήλθε από τα σχολικά εργαστήρια που έκανε η Λιάνα Δενεζάκη, συνδημιουργός των εκδόσεων και αναγνωρισμένη συγγραφέας και εικονογράφος. Μέσα από αυτά τα εργαστήρια, φάνηκε ένα επαναλαμβανόμενο μοτίβο αλλά και μία ανάγκη. Η ανάγκη για εργαλεία που θα έκαναν την ανάπτυξη της δημιουργικής αφήγησης πιο εύκολη και πιο διασκεδαστική για τα παιδιά. Έτσι, βάλαμε αυτά που έκανε μέχρι τότε η Λιάνα σε ένα κουτί και οι Μυθοπλάστες είχαν γεννηθεί. Η λέξη προέκυψε μετά από brainstorming και καλύπτει επακριβώς τους στόχους μας.

- Πότε «γεννήθηκαν» και ποια ανάγκη, εάν μπορούμε να το πούμε έτσι, καλύπτουν;

Λιάνα Δενεζάκη: Η ιδέα για τη δημιουργία ενός υλικού που παίζοντας θα βοηθήσει τα παιδιά να αναπτύξουν -πρωτίστως- τη φαντασία τους γεννήθηκε το 2014. Τότε ήταν που κυκλοφόρησε και το πρώτο σετ της σειράς «Κάθε φορά, μια... ιστορία!», η «Παραμυθοχώρα», που βασίζεται σε ήρωες από κλασικά παραμύθια. Όπως είπε και ο Μάνος πιο πριν, η ανάγκη που φιλοδοξούμε να καλύψουμε –και φαίνεται να το πετυχαίνουμε– είναι η ανάπτυξη του αφηγηματικού λόγου, της έκφρασης αλλά και της δημιουργικότητας. Το σημαντικό είναι πως αυτό προκύπτει μέσα από μια διασκεδαστική διαδικασία ατομικού ή ομαδικού παιχνιδιού με παραμυθοκάρτες, δηλαδή κάρτες δημιουργικής αφήγησης.

Ακολούθησαν και θα ακολουθήσουν και άλλα τεύχη του «Κάθε φορά, μια ιστορία». Η «Μυθολογία» με ήρωες από την ελληνική μυθολογία και τα «Χριστούγεννα».

Δύο χρόνια αργότερα, ήρθε η ιδέα για μια νέα σειρά με τίτλο: «Με δικά σου λόγια» την οποία εγκαινίασαν τα «Τερατάκια». Πρόκειται, στην ουσία για εικονογραφημένα βιβλία, χωρίς λόγια μια και αυτά καλούνται να τα γράψουν τα ίδια παιδιά «διαβάζοντας» τις εικόνες στις σελίδες τους. Έτσι, γίνονται τα ίδια τα παιδιά οι δημιουργοί μιας ιστορίας, επιλέγουν μόνα τους τον τρόπο που θα την αφηγηθούν, και αφού το κάνουν, γράφουν στο εξώφυλλο το όνομά τους και τον τίτλο που εμπνεύστηκαν για εκείνη. Το χαρτί της έκδοσης βοηθάει τους μικρούς συγγραφείς για άπειρα σβήσε-γράψε!

- Είναι περισσότερο θα λέγατε παραμύθια ή παιχνίδια; Ή μήπως ένα «διαδραστικό» παραμύθι;

ΜΚ: Είναι σαφώς παιχνίδια τα οποία όμως δεν τελειώνουν με την νίκη κάποιου παίκτη αλλά με την ολοκλήρωση ενός σκοπού και αυτός ο σκοπός είναι να φτιάξει το παιδί το δικό του παραμύθι. Μέσα από αυτή τη διαδικασία που απελευθερώνει τη φαντασία του παιδιού, καλλιεργεί την ενσυναίσθηση και ενδυναμώνει τα εκφραστικά μέσα, το παιδί φτιάχνει το δικό του παραμύθι και στη συνέχεια μπορεί να περάσει στο μέρος που θα το εικονογραφήσει και, γιατί όχι, να το «εκδώσει» κιόλας.

Σε αντίθεση με άλλα παιχνίδια, το «Κάθε φορά, μια ιστορία» αλλά και τα «Τερατάκια» δεν έχουν αυστηρούς κανόνες. Δεν μπορείς να βάλεις κανόνες στη φαντασία, έτσι δεν είναι;

ΛΔ: Έχουμε δεχθεί αξιωματικά ότι η φαντασία δεν μπορεί να έχει ούτε όρια μα ούτε και κανόνες. Ωστόσο, υπάρχουν κάποιες αρχές, που μπορεί να διευκολύνουν τη διαδικασία για τις πρώτες φορές.

- Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι είναι και ένα βιωματικό εργαστήρι;

ΛΔ: Μπορεί να βοηθήσει τα παιδιά μέσα από την ταύτισή τους με τους ήρωες και τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν να έρθουν σε επαφή με τα συναισθήματα τους και να βρουν τρόπους να διαχειριστούν ζητήματα που τα απασχολούν. Διαφορετικότητα, επίλυση διαφορών στο σχολικό περιβάλλον, εκφοβισμός, θυμός, ζήλια, φιλία, ζωοφιλία είναι μερικά μόνο από τα θέματα που προκύπτουν σε συναντήσεις μας με παιδιά.

- Υπάρχει κάποιος ή κάποιοι κεντρικοί ήρωες;

ΜΚ: Ναι, αλλά υπάρχουν φορές που δεν είναι καν αυτοί που είχαμε κατά νου όταν δημιουργούσαμε τις παραμυθοκάρτες. Για παράδειγμα, σε μία κάρτα υπάρχει η εικόνα μίας χαριτωμένης μάγισσας, με μυτερό καπέλο και σκουπόξυλο, που από την τσέπη της προβάλει ένα ποντικάκι. Μια φορά ένα κοριτσάκι «διαβάζοντάς» τη ζωγραφιά ξεκίνησε την ιστορία της ως εξής: «Μια φορά κι έναν καιρό ήταν ένα μικρό ποντικάκι που ζούσε στην τσέπη μιας μάγισσας». Δηλαδή, ανέδειξε τη λεπτομέρεια σε κεντρικό ήρωα της ιστορίας της κι αυτό είναι η μαγεία αυτής της διαδικασίας.

- Εκτός από τα παιδιά, θα λέγαμε πως είναι διδακτικά και για τους μεγάλους;

ΛΔ: Το υλικό αυτό έχει χρησιμοποιηθεί με μεγάλη επιτυχία σε ομάδες ενηλίκων, τόσο για ψυχοθεραπευτικούς σκοπούς όσο και σε εργαστήρια δημιουργικής γραφής καθώς η δομή των ιστοριών, από τις απλές έως τις πιο σύνθετες, έχουν κάποια κοινά χαρακτηριστικά π. χ. έναν ήρωα, ένα σκοπό, έναν τόπο που διαδραματίζεται η ιστορία, ένα εμπόδιο κλπ. Απλά στις πιο σύνθετες ιστορίες που μπορούν να προκύψουν το εμπόδιο μπορεί να μην είναι μια κακιά μάγισσα αλλά ο ίδιος μας ο εαυτός που συχνά μπλοκάρει τον δρόμο μας προς την επιτυχία.

- Σε τι διαφέρει το υλικό που έχετε δημιουργήσει, από τα παραμύθια που γνωρίζουμε μέχρι τώρα;

ΜΚ: Η διαφορά είναι ότι δεν πρόκειται για ιστορίες έτοιμες αλλά για ιστορίες που πλάθονται την ώρα που «παίζεις» με τις κάρτες. Ιστορίες που δεν έχουν ακουστεί ποτέ ξανά και περιμένουν ανυπόμονα τη στιγμή που εσύ θα τους δώσεις ζωή και θα τις αφηγηθείς.

- Στην ιστοσελίδα σας παρατήρησα πως γράφετε ότι είναι ένα πολύτιμο εργαλείο για γονείς, εκπαιδευτικούς αλλά και για ψυχολόγους, λογοθεραπευτές, όπως και για εκπαιδευτικούς ειδικής αγωγής. Γιατί; Τι μπορούν προσφέρουν στην ειδική αγωγή οι εκδόσεις σας;

ΛΔ: Αιώνες τώρα το παραμύθι λειτουργεί θεραπευτικά στις ψυχές των ανθρώπων. Ο μύθος έχει το προνόμιο να αγγίζει σοβαρά προβλήματα, χωρίς να πονάει και το σημαντικότερο έχει πάντα ένα αισιόδοξο μήνυμα να προσφέρει. Σκεφτείτε πόση δύναμη μπορεί να έχει ένα παραμύθι που πλάθεται από το ίδιο το παιδί με τη βοήθεια ενός ειδικού.

- Στη δημιουργία των εκδόσεών σας βοήθησαν ψυχολόγοι, παιδοψυχολόγοι ή άλλες ειδικότητες;

ΜΚ: Στην αρχική έκδοση μάς βοήθησε η σχολική σύμβουλος δρ. Ειδικής αγωγής Ζωή Κρόκου που έχει κάνει και την επιστημονική τεκμηρίωση του «Κάθε φορά, μια ιστορία» η οποία περιέχεται στη συσκευασία. Αντίστοιχα, στις επόμενες εκδόσεις που ετοιμάζουμε με θέμα τα συναισθήματα και τη ζωοφιλία έχουμε ζητήσει τη βοήθεια ειδικών.

- Μία πιο γενική ερώτηση επειδή αναφέραμε την ειδική αγωγή. Πιστεύετε πως η εκπαιδευτική προσέγγιση παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες είναι «ανοιχτή» σε τέτοιου είδους πρωτοβουλίες; Πώς έχουν αντιμετωπίσει το εγχείρημα σας;

Τολμώ να πω πως είχε ενθουσιώδη αποδοχή κι αυτό είναι κάτι που δεν το είχαμε προβλέψει. Τα μηνύματα που λαμβάνουμε μας δίνουν πραγματική ώθηση να συνεχίσουμε.

- Έχετε κάνει από όσο έχω διαβάσει πολλές παρουσιάσεις σε σχολεία της Ελλάδας. Πέστε μας την εμπειρία σας…

ΛΔ: Έχοντας και οι δύο την ακλόνητη πεποίθηση πως εκπαίδευση χωρίς φαντασία δεν πρέπει να υπάρχει, μας δίνει χαρά όταν μας προσκαλούν σε σχολεία να παρουσιάσουμε το υλικό μας και να αλληλεπιδράσουμε με μαθητές και δασκάλους. Γιατί καμία πρόοδος, κανένα τεχνολογικό επίτευγμα, ούτε μισή εφεύρεση δεν θα είχε φέρει αλλαγή στις ζωές χωρίς τη φαντασία.

- Σας προσκάλεσαν πριν περίπου έναν χρόνο και στο Λουξεμβούργο για 4ήμερο εργαστήρι. Αν και θα ήθελα να αποφύγουμε τις συγκρίσεις, πόσο διαφορετικά λειτουργούν τα σχολεία εκεί;

ΜΚ: Τα εργαστήρια που κάναμε ήταν για το ελληνικό τμήμα του Ευρωπαϊκού σχολείου του Λουξεμβούργου. Η εμπειρία ήταν πράγματι μαγική αλλά δεν θα υπερβάλω αν πω πως και στην Ελλάδα βρίσκουμε συχνά σχολεία που γίνεται εξίσου καλή δουλειά, ακόμη και στα δημόσια σχολεία που τα μέσα είναι συγκριτικά πενιχρά. Όλα εξαρτώνται από την διάθεση και την όρεξη των δασκάλων.

- Πώς είναι να γράφεις ένα παραμύθι; Τι αισθάνεσαι εκείνη τη στιγμή; Τι χρειάζεται για να γραφτεί ένα παραμύθι;

ΛΔ: Είναι σα να αποκαλύπτεται μπροστά σου ένας κόσμος που πριν μερικές στιγμές ούτε καν είχες φανταστεί ότι υπάρχει. Η δημιουργία σε κάθε της μορφή είναι κάτι συναρπαστικό.

- Τελευταία ερώτηση. Συγγραφή παραμυθιών κατά την κρίση. Καταρχάς, γράφονται παραμύθια στις ημέρες μας και δη την περίοδο της κρίσης; Κατά δεύτερον, πόσο έχει αλλάξει η «ιστορία» που γράφεται, το στιλ της, η υφή της τα χρόνια αυτά;

ΜΚ: Οι άνθρωποι δεν θα πάψουν ποτέ να ονειρεύονται. Λίγο πολύ όλοι έχουμε ανάγκη το παραμύθι, ειδικά σε τόσο δύσκολους καιρούς. Το θέμα όμως δεν είναι να το αντιμετωπίσουμε σαν απόδραση αλλά σαν έναν τρόπο που θα μας ανοίξει δρόμους εκεί που πριν βλέπαμε μονάχα αδιέξοδα.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr