Στο οξύ πρόβλημα της αδήλωτης εργασίας αναφέρεται ο ΣΕΒ ο οποίος σχολιάζει πως για τις επιχειρήσεις-μέλη του η εύρυθμη και νόμιμη λειτουργία της αγοράς εργασίας αποτελεί μείζονα προτεραιότητα κατά τη μετάβασή μας σε ένα νέο αναπτυξιακό υπόδειγμα ανοιχτών και ανταγωνιστικών αγορών, παραγωγικών και εξωστρεφών επιχειρήσεων, καλοπληρωμένων και αισιόδοξων εργαζομένων. Δυστυχώς δεν βρισκόμαστε ακόμη εκεί.
Παθογένεια
Η αδήλωτη εργασία αποτελεί παθογένεια της ελληνικής οικονομίας που υποθάλπει τον αθέμιτο ανταγωνισμό μεταξύ των επιχειρήσεων που τηρούν τη νομιμότητα και εκείνων που την καταστρατηγούν. Οι οργανωμένες επιχειρήσεις-μέλη του ΣΕΒ ανήκουν, λόγω μεγέθους, κατά τεκμήριο στην πρώτη κατηγορία και οι εργαζόμενοι σε αυτές απολαμβάνουν ένα εργασιακό καθεστώς καλών μισθών, παροχών και επαγγελματικής εξέλιξης που δυστυχώς απέχει από το μέσο όρο της υπόλοιπης αγοράς.
Ως φαινόμενο, που προϋπήρχε της κρίσης και εντάθηκε κατά τη διάρκεια της, η αδήλωτη εργασία συμβάλλει στην καθήλωση της ελληνικής επιχειρηματικότητας στην ατυπία που συνδέεται με την παραοικονομία και την έλλειψη κρίσιμου μεγέθους για να υποστηριχθεί ο εξαγωγικός προσανατολισμός της οικονομίας.
Στην Ελλάδα η αδήλωτη εργασία δεν έχει μόνο μεγάλη έκταση, αλλά ειδικά το τελευταίο διάστημα λαμβάνει όλο και συχνότερα τη μορφή της «ημι-δηλωμένης εργασίας» μέσω συμβάσεων μερικής απασχόλησης. Καταλυτικό ρόλο διαδραματίζουν η υπερβολικά υψηλή και προοδευτική επιβάρυνση στο μη μισθολογικό κόστος ειδικά στον ιδιωτικό τομέα, σε συνδυασμό με τη χαμηλή ανταποδοτικότητα αυτών των υψηλών και προοδευτικών φόρων και εισφορών.
Στα προαναφερθέντα αρνητικά προστίθενται σημαντικά διοικητικά βάρη, τα ζητήματα αποτελεσματικότητας των ελέγχων, αλλά και γενικότερες αποτυχίες πολιτικής, όπως ενδεικτικά στην περίπτωση της δημόσιας εκπαίδευσης και της ανάγκης που δημιουργεί για βοηθητική διδασκαλία στο σπίτι.
Σοβαρές επιπτώσεις
Η αδήλωτη εργασία έχει σοβαρές επιπτώσεις στους εργαζόμενους, οι οποίοι εγκλωβίζονται σε ένα καθεστώς χαμηλών αποδοχών και επαγγελματικών προοπτικών, χάνοντας την προστασία της Πολιτείας και την πρόσβαση σε κρίσιμες υπηρεσίες που παρέχει το κοινωνικό κράτος, όπως ενδεικτικά την υγειονομική και συνταξιοδοτική κάλυψη. Επιπλέον, διαβρώνει την εμπιστοσύνη στους θεσμούς της χώρας, στρέφει την οικονομία σε χαμηλής προστιθέμενης αξίας δραστηριότητες και συχνά εγκλωβίζει τις ίδιες τις επιχειρήσεις σε μικρά, μη παραγωγικά εταιρικά σχήματα. Αυτό συμβαίνει καθώς σε πολλές περιπτώσεις η αποφυγή της μη ανταποδοτικής μη μισθολογικής επιβάρυνσης μέσω της ατυπίας αποτελεί προϋπόθεση επιβίωσης και παράλληλα η προοδευτικότητα των φόρων εμποδίζει τις επιχειρήσεις να εξελιχθούν σε πιο οργανωμένα σχήματα.
Αντιμετώπιση με εθνική στρατηγική
Σε αυτό το πλαίσιο, η δραστική αντιμετώπιση της αδήλωτης ή ημι-δηλωμένης εργασίας πρέπει να ενταχθεί σε μια ολοκληρωμένη εθνική στρατηγική. Ο ΣΕΒ δηλώνει παρών και συμμετέχει σε συνεργασία με την Πολιτεία, τους υπόλοιπους εργοδοτικούς φορείς και την ΓΣΕΕ στην προσπάθεια για τον περιορισμό του φαινομένου αυτού. Επιπλέον καταθέτει συγκεκριμένες προτάσεις προς αυτήν την κατεύθυνση, τονίζοντας την ανάγκη βελτίωσης της ανταποδοτικότητας του μη μισθολογικού κόστους που επιβαρύνει την εργασία.
Στην προσπάθεια να ξεπεράσουμε τις δομικές αδυναμίες της χώρας, υπογραμμίζουμε με έμφαση οτι δε βοηθάει η δαιμονοποίηση κανενός – ειδικά των μικρότερων επιχειρήσεων ή επαγγελματικών ομάδων στις οποίες η αδήλωτη εργασία εμφανίζεται με μεγαλύτερη συχνότητα. Η διατύπωση προτάσεων που θα τους επιτρέπει να λειτουργούν στη νομιμότητα βοηθώντας όσους το επιλέξουν να μεγαλώσουν σε πιο οργανωμένα σχήματα, θα τους καταστήσει συμμάχους στην επίλυση του προβλήματος. Και αυτό αποτελεί το κρίσιμο στοίχημα για όλους τους φορείς εκπροσώπησης των επιχειρήσεων, και φυσικά προϋπόθεση επιτυχίας για τη βιώσιμη ανάπτυξη της ελληνικής οικονομίας.
Δεκατέσσερις προτάσεις
Δεκατέσσερις προτάσεις για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας κάνει ο τομεάς μακροοικονομικής ανάλυσης και ευρωπαϊκής πολιτικής του ΣΕΒ σε ειδική έκθεση την οποία δημοσίευσε. Συγκεκριμένα, προτείνει:
1. Πλήρης αξιοποίηση ενός ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος, με τη συμπλήρωση κενών, την αναβάθμιση των λειτουργιών και της διασύνδεσης των ήδη υφιστάμενων συστημάτων.
2. Οργανωτική και οικονομική αυτοτέλεια του ΣΕΠΕ, ώστε να θωρακιστεί διοικητικά, να ενδυναμωθεί η ικανότητα προγραμματισμού και να υπάρξει διασύνδεση στόχων και ανταμοιβής.
3. Σύνδεση της εθνικής στρατηγικής της χώρας για την υγεία και ασφάλεια της εργασίας με τις επιχειρησιακές δυνατότητες του ΣΕΠΕ.
4. Αποδέσμευση των επιθεωρητών εργασίας από τις διοικητικές υποχρεώσεις και αντίστοιχη δημιουργία επαρκώς στελεχωμένης, με αξιοκρατία και χωρίς υπερβολές, και με επαρκή υποστήριξη σε υλικοτεχνικές υποδομές διοικητικής υπηρεσίας.
5. Πιστοποίηση των δομών του ΣΕΠΕ καθώς και των επιθεωρητών.
6. Υποχρεωτική καταβολή μισθών και εισφορών για όλες τις επιχειρήσεις μέσω τραπεζικών λογαριασμών που διασυνδέονται με ελεγκτικούς μηχανισμούς και ασφαλιστικά ταμεία.
7. Προγράμματα συνεχούς εκπαίδευσης των επιθεωρητών και υποστήριξη τους με σύγχρονες υλικοτεχνικές υποδομές.
8. Έκδοση λειτουργικού εσωτερικού κανονισμού λειτουργίας του ΣΕΠΕ και σαφή περιγραφή των καθηκόντων.
9. Ενίσχυση διαφάνειας, με τακτική δημοσιοποίηση, σύμφωνα με ετήσιο ημερολόγιο ανακοινώσεων, πρωτογενών στοιχείων καθώς και εκθέσεων ανάλυσης αυτών που να σχετίζονται με τους ελέγχους και τα αποτελέσματα αυτών.
10. Διασφάλιση της οικονομικής ανταποδοτικότητας και βιωσιμότητας του φορολογικού και ασφαλιστικού συστήματος, καθώς και της συνταξιοδοτικής δικαιοσύνης και εξέταση σημαντικής μείωσης ασφαλιστικών εισφορών, κυρίως μέσω κατάργησης επιβαρύνσεων πέραν των εισφορών για υγεία και σύνταξη καθώς και εκλογίκευσης της έντονης προοδευτικότητας των φορολογικών συντελεστών.
11. Αξιολόγηση θεσμού εργόσημου, με στόχο την ενίσχυση της λειτουργικότητας του θεσμού.
12. Ενεργοποίηση και αξιοποίηση των ενοποιημένων βάσεων δεδομένων και εφαρμογή ενός ενοποιημένου συστήματος για τη δραστική βελτίωση της είσπραξης των ασφαλιστικών εισφορών. Στόχος η ολική ψηφιοποίηση των δημοσίων υπηρεσιών. Αναβάθμιση του συστήματος ΗΛΙΟΣ και δημοσιοποίηση ακόμα πιο αναλυτικών στοιχείων (όπως τα έσοδα).
13. Προώθηση της συνεργασίας των εθνικών αρχών με τις Ευρωπαϊκές αρχές και τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO) σε διάφορα πεδία πολιτικής και διευκόλυνση της εφαρμογής μέτρων και δράσεων για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας. Αξιοποίηση της Ευρωπαϊκής Πλατφόρμας για την καταπολέμηση της αδήλωτης εργασίας.
14. Κωδικοποίηση και απλοποίηση της εργατικής νομοθεσίας, με στόχο την ασφάλεια δικαίου, τη δημιουργία κατάλληλου περιβάλλοντος για ανάπτυξη και ισχυροποίηση του Κοινωνικού Διαλόγου και την ουσιαστική συμβολή στην αναπτυξιακή – επενδυτική προσπάθεια της χώρας.
Μέτρα αντιμετώπισης
Στην Ελλάδα σήμερα η έξοδος από την κοινωνική και δημοσιονομική κρίση είναι απόλυτα εξαρτημένη από την ιδιωτική οικονομία και μπορεί να προέλθει μόνο μέσα από την αποκατάσταση της δυνατότητας του ιδιωτικού τομέα να παράγει πλούτο και ανάπτυξη ώστε να δημιουργεί θέσεις εργασίας. Για να γίνει αυτό θα πρέπει οι επιβαρύνσεις πέραν του μισθού στη εργασία να είναι τέτοιες ώστε να μην αποθαρρύνεται η αύξηση της απασχόλησης και η μετάβαση της αδήλωτης σε δηλωμένη απασχόληση. Ένα εύλογο ότι για τη δεδομένη ανταποδοτικότητα των αντίστοιχων υπηρεσιών και το εκάστοτε επίπεδο μη μισθολογικών επιβαρύνσεων μια επαρκής ευελιξία στην αγορά εργασίας διασφαλίζει ότι αυξήσεις μισθών θα δίνονται όταν θα μπορεί η επιχείρηση να τις καλύψει από αυξήσεις στην παραγωγικότητα. Αυτό με τη σειρά του θα έχει ως συνέπεια ότι περισσότεροι εργαζόμενοι και περισσότερες επιχειρήσεις θα μπορέσουν να συμφωνήσουν σε μια επίσημη σχέση εργασίας που να ικανοποιεί και τους δυο.
Οι πρώτοι που πλήττονται από ένα θεσμικό πλαίσιο που είναι άκαμπτο και επιβάλλει αμοιβές που δεν δικαιολογεί η παραγωγικότητα είναι οι επιχειρήσεις με μικρότερες αντοχές και στις οποίες το μισθολογικό και μη μισθολογικό κόστος αποτελεί μεγαλύτερο μέρος του κύκλου εργασιών. Αυτές είναι κυρίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις.
Μάλιστα, οι πρώτοι που πλήττονται από ένα θεσμικό πλαίσιο που είναι άκαμπτο και επιβάλλει αμοιβές που δεν δικαιολογεί η παραγωγικότητα είναι οι επιχειρήσεις με μικρότερες αντοχές και στις οποίες το μισθολογικό και μη μισθολογικό κόστος αποτελεί μεγαλύτερο μέρος του κύκλου εργασιών. Αυτές είναι κυρίως οι μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις. Αυτές μάλιστα αυτή την περίοδο αντιμετωπίζουν τις μεγαλύτερες προκλήσεις ως προς την πληρωμή των οφειλών τους προς ιδιώτες, αλλά και το κράτος, την ώρα που η αδήλωτη εργασία στην Ελλάδα, σε αντίθεση με την Ευρώπη, δεν είναι τόσο ζήτημα «εργασίας μεταξύ φίλων και συγγενών» αλλά εργασίας σε επιχειρήσεις.
Συνεπώς, η κρατική παρέμβαση πρέπει να κατευθύνεται στη διαμόρφωση συνθηκών ανάπτυξης και ταυτόχρονα στη διασφάλιση ενός πλαισίου εύρυθμης λειτουργίας που να καταπολεμά αποτελεσματικά παράνομες συμπεριφορές και πρακτικές. Φυσικά όλοι συμφωνούν στο τελευταίο. Από το Οκτώβριο του 2016, έχει επικυρωθεί σε τριμερές επίπεδο ο Οδικός Χάρτης Καταπολέμησης της Αδήλωτης Εργασίας, ο οποίος δημιουργεί ένα πλαίσιο θεσμικών μεταρρυθμίσεων, δράσεων και πρωτοβουλιών πολιτικής, με κύριο στόχο να αντιμετωπιστεί η αδήλωτη εργασία, με τρόπο συστηματικό.
Ο στρατηγικός αυτός σχεδιασμός προβλέπει τη σύσταση ενός οργάνου, τριμερούς χαρακτήρα ο οποίος θα έχει την ευθύνη για την αντιμετώπιση του φαινομένου της αδήλωτης εργασίας και την εφαρμογή του Οδικού Χάρτη.
Οι ενοποιημένες βάσεις δεδομένων και η διαλειτουργικότητα τους που πρόσφατα απέκτησε η χώρα θα πρέπει να αξιοποιηθούν και να λειτουργεί ένα ενοποιημένο σύστημα πληροφοριακό σύστημα.
Αδήλωτη εργασία στην Ελλάδα, φορολογία και ασφαλιστικές εισφορές
Οι ειδικές έρευνες του Ευρωβαρόμετρου καταγράφουν την προαναφερόμενη ισχυρή συσχέτιση ανάμεσα στην αντίληψη ότι οι φόροι που πληρώνονται δεν είναι ανταποδοτικοί και τη διάδοση της αδήλωτης εργασίας. Την ίδια ώρα στοιχεία του ΣΕΠΕ που δημοσιεύει μελέτη του ΙΝΕ ΓΣΕΕ καταγράφει το βαθμό στον οποίο τόσο εργοδότες αλλά και εργαζόμενοι αναδεικνύουν το συνδυασμό φορολογίας και εισφορών ως, σωρευτικά και εφόσον προστεθούν τα ποσοστά στις σχετικές χωριστές απαντήσεις, τον πλέον κρίσιμο παράγοντα στην προσπάθεια αντιμετώπισης του φαινομένου, μαζί πάντα φυσικά με τους αποτελεσματικούς και επαρκείς σε αριθμό ελέγχους. Συνεπώς καταγράφεται πράγματι πως ο παράγοντας που ενθαρρύνει την αδήλωτη εργασία στην Ελλάδα δεν είναι απλά το γεγονός ότι οι φόροι είναι ιδιαίτερα υψηλοί και προοδευτικοί, αλλά το γεγονός ότι αυτοί οι ψηλοί φόροι και εισφορές δεν είναι ανταποδοτικοί, ή τουλάχιστον δεν αξιολογούνται από το κοινωνικό σύνολο ως τέτοιοι.
Διαβάστε ΕΔΩ ολόκληρη την Εκθεση
Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις
Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr
