Εγκάρδια ήθη, πουριτανικά στερεότυπα

Η γιαγιά και ο παππούς μου χώρισαν πριν ακόμα γεννηθεί ο πατέρας μου, στις αρχές του 1931. Ένας εξαιρετικά σύντομος γάμος, προϊόν ενθουσιασμού, που λύθηκε κοινή συναινέσει όταν διεπίστωσαν πως δεν μπορούσαν να συνυπάρξουν χαρούμενοι ως ανδρόγυνο. Ο πατέρας μου κατοικούσε, παιδί, σε δυό σπίτια.

Στα Εξάρχεια τα Σαββατοκύριακα, με τον πατέρα του και τη σύντροφό του, που συζούσαν σε ελεύθερη ένωση. Στην Κυψέλη τις καθημερινές, με τη μητέρα του και τον δεύτερο σύζυγό της - αργότερα και με τη μικρή του αδελφή. Οι αναμνήσεις τού πατέρα μου από τα χρόνια εκείνα υπήρξαν ξένοιαστες, γλυκιές. Το πιστοποιεί το γεγονός και μόνο πως αποκαλούσε τη μητριά του "μανούλα Κλυτώ" και τον πατριό του "μπαμπά Λύσανδρο". Μιλάμε ασφαλώς για καλλιεργημένους ανθρώπους.

Η γιαγιά μου είχε "σπίτι ραπτικής" - έναν μικρό οίκο μόδας. Ο παππούς μου δικηγόρος, ο πατριός Λύσανδρος συμβολαιογράφος, η μητριά Κλυτώ μεταφράστρια. Ο παππούς μου σοσιαλιστής, εντονότατα αναμεμιγμένος στην πολιτική. Ο Λύσανδρος βασιλόφρων. Μιλάμε ωστόσο για τη δεκαετία του 1930, όταν ο όρος "συνεπιμέλεια" δεν είχε καν ακόμα επινοηθεί.

Όταν χωρίσαμε, το 2014, με τη μαμά τής θυγατέρας μου, η περίπτωση της γιαγιάς και τού παππού μου έγινε παράδειγμα. Αφού τα είχαν καταφέρει εκείνοι, ογδονταπέντε χρόνια πριν, πώς θα μπορούσαμε να αποτύχουμε εμείς; Τι δικαιολογία θα είχαμε να αναλωθούμε σε συγκρούσεις, σε προστριβές ακόμα-ακόμα, σε βάρος του πιο αγαπημένου και για τους δύο μας και του πιο ευαίσθητου προσώπου; Ποιος εγωισμός, ποιο πείσμα θα μπορούσε να μάς εκτρέψει από τη θεμελιώδη επιθυμία μας: να είναι το κορίτσι μας όσο το δυνατόν πιο χαρούμενο;

Μεγάλο τμήμα της ελληνικής κοινωνίας επιμένει να εκλαμβάνει το διαζύγιο σαν κάτι χειρότερο και από συμφορά. Σαν ήττα, σαν οικτρή αποτυχία. Κυριαρχείται από την πεποίθηση πως ο γάμος οφείλει να διαρκέσει ("αμέτι-μουχαμέτι" έστω, με σφιγμένα εν ανάγκη δόντια, με ανοχή και με κακοκρυμμένη αλληλοπεριφρόνηση) "μέχρι να τους χωρίσει ο θάνατος". "Μένουμε μαζί για χατίρι των παιδιών..." εξηγούν ψιθυριστά. Σάμπως τα παιδιά να’ ναι ηλίθια, να μην καταλαβαίνουν, να μην αναπνέουν την ασφυκτική μέσα στο σπίτι ατμόσφαιρα...

Κι αν φτάσει κάποτε το μαχαίρι στο κόκκαλο ή ερωτευθεί ένας από τους δύο τρίτο πρόσωπο και αναγκαστούν να χωρίσουν, τότε ο ψυχρός πόλεμος γίνεται μακελειό. Άνθρωποι -νουνεχείς κατά τα άλλα- αναλώνονται στο να τρώνε ο ένας τις σάρκες του άλλου. Ξεπαραδιάζονται σε δίκες, καταντούν θέαμα επ’ ακροατηρίω, περίγελως του κάθε κουτσομπόλη. Δηλητηριάζουν, το χειρότερο, τις ψυχές των παιδιών τους. Τα προικίζουν με τραύματα. Τους δίνουν τη χείριστη αισθηματική αγωγή.

Κανένας νόμος προφανώς δεν μπορεί να τιθασσεύσει θιγμένους εγωισμούς, οργισμένους ανθρώπους. Κανείς δημόσιος λειτουργός δεν μπορεί να είναι ανά πάσα στιγμή διαθέσιμος, ώστε να παρεμβαίνει και να ηρεμεί τα πνεύματα των χωρισμένων γονιών. Καμιά δικαστική απόφαση που αφορά την καθημερινότητα των ανήλικων τέκνων δεν γίνεται να διαλαμβάνει κάθε λεπτομέρεια της σαν να επρόκειτο για τις οδηγίες χρήσης κάποιας οικιακής συσκευής.

Ο νόμος εντούτοις που μόλις ψηφίστηκε -μεταρρυθμιστικός του οικογενειακού δικαίου- περιλαμβάνει δύο πολύ θετικά και ένα αρνητικό στοιχείο.

Η συνεπιμέλεια, κατ’αρχήν. Η πανηγυρική διατύπωση πως μετά τον χωρισμό οι γονείς παραμένουν στον ίδιο βαθμό αρμόδιοι και υπεύθυνοι για την ανατροφή των παιδιών. Ότι ο χωρισμός τους δεν επηρεάζει στο ελάχιστο τη σχέση αμφοτέρων με τα παιδιά. Το ευκταίο θα ήταν μάλιστα να διατηρούν μεταξύ τους εγκάρδια συνεννόηση, διαρκή συνεργασία. Να σμίγουν στις χαρές και στις δυσκολίες, αφήνοντας πίσω ό,τι τυχόν τους πίκρανε.

Μιλάω για έναν "όμορφο κόσμο, ηθικό, αγγελικά πλασμένο"; Όχι. Μιλάω για μια διαφορετική νοοτροπία, η οποία επικρατεί σε άλλους λαούς, με ψυχρότερο ίσως ταμπεραμέντο αλλά με δημοκρατικότερη κοινωνική παιδεία από τη δική μας.

Η από κοινού και εξίσου άσκηση της γονικής μέριμνας. Το "εξίσου" θα μπορούσε να αντικατασταθεί από το "ισότιμα" εφόσον κρίνεται ότι υπόκειται σε παρερμηνείες. Το μαχητό τεκμήριο όμως του 1/3 του χρόνου που θα πρέπει να περνάει το παιδί με τον γονέα με τον οποίον δεν κατοικεί είναι απολύτως εύλογο.

Ας μην κρυβόμαστε πίσω από το δάκτυλό μας. Στους κακούς, στους τοξικούς χωρισμούς, τι συμβαίνει κατά κανόνα; Ο πατέρας αδιαφορεί για τα παιδιά, δεν καταβάλλει διατροφή, τα βλέπει αραιά και που κι αυτό με βαρυγκόμιες. Η δε μητέρα τον εκδικείται κατακεραυνώνοντας τον εν τη απουσία του με κάθε ευκαιρία στα παιδιά. Καταλογίζοντάς του τα μύρια όσα, πιθανά και απίθανα. Ενίοτε ο πατέρας νοιώθει την ανάγκη να εξιλεωθεί. Αλλάζει συμπεριφορά. Ίσως η μάνα να του το αναγνωρίσει, να κατευναστεί. Ίσως όμως να του ψήσει το ψάρι στα χείλη. Να εγείρει εμπόδια, να τον αναγκάσει να πληρώνει πανάκριβα -κυριολεκτικά και μεταφορικά- τις στιγμές που θα περνάει με τα παιδιά του. Όχι για χάρη τους. Μα από δικό της γινάτι.

Το τεκμήριο του 1/3 του χρόνου είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. "Δεν αρκούν" λέει ο νομοθέτης "δύο Σαββατοκύριακα το μήνα και δέκα μέρες το καλοκαίρι. Δεν στέκει το άλλοθι του ποιοτικού χρόνου, της συμπυκνωμένης δήθεν στοργής και σοφίας που θα ενσταλάζει ο πατέρας στα παιδιά με το βλέμμα του στο ρολόι. Γονεϊκότητα σημαίνει διαρκής παρουσία. Αν δεν αλλάξεις πάνες, αν δεν μάθεις απέξω την "Πέππα το Γουρουνάκι” κι έπειτα τον Χάρι Πότερ, αν δεν χαζολογήσεις μαζί τους, αν δεν γίνεις τα πρώτα χρόνια ο ξεναγός τους στη ζωή και έπειτα, στην εφηβεία, ο σάκος του μποξ τους, η σχέση σας θα παραμείνει λειψή. Επιδερμική. Και αυτό θα στοιχειώνει το παιδί σε όλη τη ζωή του."

Ένα μεγάλο σφάλμα έχει ο καινούργιος νόμος. Πως απαιτεί την έκδοση οριστικής δικαστικής απόφασης για να δημιουργηθεί απόσταση ασφαλείας μεταξύ του παιδιού και του κακοποιητικού γονέα. Ότι δεν προφυλάσσει εγκαίρως τα παιδιά. Αντιθέτως τα αφήνει εκτεθειμένα σε βάναυσες, σε επικίνδυνες συμπεριφορές.

Εκεί υπάρχει έλλειμμα, κενό, γκρεμός, ίσως και άβυσσος. Εκεί θα έπρεπε να επεμβαίνουν προληπτικά, αποφασιστικά οι κοινωνικοί λειτουργοί.

Κακοποιητικός πρώην σύζυγος και παράλληλα καλός γονιός; Δεν υφίσταται τέτοιος συνδυασμός. Είναι -τηρουμένων των αναλογιών- σαν να παραδεχόμασταν έναν βασανιστή σε στρατόπεδο συγκέντρωσης ως υπόδειγμα οικογενειάρχη επειδή εμφανίζεται συν γυναιξί και τέκνοις κάθε Κυριακή στην εκκλησία και βγάζει βόλτα τον σκύλο του. "Τέρας μεν πλην εξαιρετικός κύριος!"

Από όλα ωστόσο τα βατράχια που βγήκαν από στόματα πολιτικών και δημοσιολογούντων, το πιο οπισθοδρομικό, το πιο μικροαστικό με τη χειρότερη έννοια της λέξης, το πιο προσβλητικό το άρθρωσε ο αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης. "Η εναλλασσόμενη" είπε "κατοικία μετατρέπει το παιδί σε "βαλίτσα”".

Όχι, κύριε Τσίπρα. Δεν είναι τα παιδιά που έχουν δύο σπίτια, της μάμας και του μπαμπά, βαλίτσες. Πιθανόν ίσα-ίσα να έχουν περισσότερες προσλαμβάνουσες, πιο γόνιμες εμπειρίες, πιο πολύχρωμη καθημερινότητα. Κι ακόμα πιθανότερο να απολαμβάνουν την αγάπη, τη στοργή, τη μέριμνα στον ίδιο ακριβώς βαθμό με τα παιδιά που οι γονείς τους δεν έχουν χωρίσει. Ίσως και σε ακόμα μεγαλύτερο. Η "μανούλα Κλυτώ" και ο "μπαμπάς Λύσανδρος", για να θυμηθώ τον πατέρα μου, στάθηκαν δύο επιπλέον πολύτιμοι πυλώνες στα πιο τρυφερά του χρόνια.

Υπάρχουν και βελούδινοι χωρισμοί, κύριε Τσίπρα. Και διαφορετικά ήθη, ανοιχτά, εγκάρδια, ανυπόκριτα. Και ας μη χωρούν στα πουριτανικά στερεότυπα που συνδέουν την αγκυλωμένη Δεξιά με τη ριζοσπαστική δήθεν Αριστερά σας.-

Πηγή: Capital

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr