Follow us

Έτσι γνώρισα τον Μίλαν Κούντερα

Εμένα ο Μίλαν Κούντερα δεν με ενδιέφερε κυρίως ως στοχαστής, πόσω δε μάλλον ως ατακαδόρος. Ο αφηγηματικός του τρόπος με μάγευε. Το ταλέντο του.

THETOC TEAM
ΓΡΑΦΕΙ: ΧΡΗΣΤΟς ΧΩΜΕΝΙΔΗς
Χρηστος Χωμενιδης

"Την Πέμπτη το απόγευμα, μεθαύριο, μην κανονίσεις, σε παρακαλώ, τίποτα. Θα σε πάρω κάπου μαζί μου...".

Από όλους τους συγγραφείς, ποιητές, διανοούμενους -γνήσιους ή δήθεν- που έχω γνωρίσει αφότου το 1993 μπήκα, στα εικοσιέξι μου, ως νεοσσός στο σινάφι, ο Βασίλης Βασιλικός ήταν και παραμένει ο πιο γενναιόδωρος. Και από τους ελάχιστους που φέρουν επάξια τον τίτλο του κοσμοπολίτη.

To 1997, το πρώτο μου μυθιστόρημα, "Το Σοφό Παιδί", κυκλοφόρησε στα γαλλικά από τον οίκο Seuil, ο οποίος εθεωρείτο δεύτερος σε ακτινοβολία μετά τον Gallimard. Σε καθοριστικό βαθμό το οφείλω στην τότε ατζέντισσά μου, την Κατερίνα Φράγκου, που αγωνιζόταν -ηρωικά σχεδόν- να συστήσει στους ξένους αναγνώστες το νέο κύμα της ελληνικής λογοτεχνίας. Το γεγονός και μόνο ότι είχα μεταφραστεί μού φαινόταν σπουδαίο. Αισιόδοξος από τη φύση μου, πίστευα ότι αποτελούσε ζήτημα κάποιας προσπάθειας και κάποιας βεβαίως τύχης να κερδίσω το γαλλικό κοινό. Το "Σοφό Παιδί", στο κάτω-κάτω, είχε κάνει μεγάλη επιτυχία στην Ελλάδα - επί σχεδόν δύο χρόνια ήταν ψηλά στις λίστες των ευπώλητων. Γιατί να μην την επαναλάβει και στη Γαλλία;

Την προσπάθεια ανέλαβε με ζήλο ο Βασίλης Βασιλικός. Είχε ψήγμα προσωπικού συμφέροντος; Όχι. Κάποιος ελάχιστα πιο μικρόψυχος θα προτιμούσε το δικό του βιβλίο, το "Ζ", να παραμείνει εσαεί το τελευταίο ελληνικό μυθιστόρημα που γνώρισε απήχηση –τι απήχηση; θρίαμβο!– εκτός συνόρων, που ανταγωνίστηκε τον θρυλικό "Ζορμπά" του Καζαντζάκη. Ο Βασιλικός δεν το έβλεπε καθόλου έτσι. Με τις γνωριμίες που είχε από τη δεκαετία του 1960, με το κύρος που του έδινε το γεγονός ότι υπηρετούσε ως πρέσβης της Ελλάδας στην Ουνέσκο, προσπάθησε να μου ανοίξει δρόμο. Οργάνωσε την παρουσίαση του "Σοφού Παιδιού" στο μεγάλο βιβλιοπωλείο Fnac, στο Καρτιέ Λατέν. Θα μιλούσε ο ίδιος και ο Λάκης Προγκίδης, ιδρυτής και διευθυντής του λογοτεχνικού περιοδικού "L’Atelier du Roman”. Ο Προγκίδης είχε –με την εμβρίθεια και με τις ρηξικέλευθες απόψεις του– κατακτήσει μια εξέχουσα θέση στην πνευματική κίνηση. "Το μόνο που θέλω από εσένα" μου είπε ο Βασιλικός "είναι να μείνεις μια εβδομάδα τουλάχιστον στο Παρίσι. Γιατί –γαμώτο– να μην μιλάς γαλλικά; Δεν έβρισκες να κάνεις στο σχολείο κοπάνα από τα μαθηματικά ή από τη χημεία;"

Έφτασα στο Παρίσι τη Δευτέρα. Μαζί με την τότε αγαπημένη μου. Την Τρίτη ο Βασιλικός με έστειλε, συστημένο, επίσκεψη στο σπίτι του Κώστα Γαβρά. Την Τετάρτη μας άφησε να βολτάρουμε στο Μαραί και στη Βαστίλη, να πιούμε νουαζέτες και καλβαντός, να καπνίσουμε γκολουάζ ή ζιτάν –τότε οι πάντες στο Παρίσι φούμαραν αβέρτα, στα "μπαρ ταμπά" πατούσαν κι έσβηναν τα τσιγάρα στο πάτωμα... Την Πέμπτη το πρωί μού τηλεφώνησε και μού έδωσε ραντεβού για τις τέσσερις, μπροστά στο αριστουργηματικό άγαλμα του Μπαλζάκ –διά χειρός Ροντέν– στο βουλεβάρτο Ρασπάιγ. Εμφανίστηκε μαζί με τον σκηνοθέτη Μενέλαο Καραμαγγιώλη, που ήταν κι εκείνος τότε νέος και υποσχόμενος.

"Είμαστε μια παρέα δικών μας –των γραμμάτων εννοώ... Βρισκόμαστε μια φορά στις δυο εβδομάδες, τσιμπάμε μεζεδάκια και τα λέμε. Για να μην μας πάρουν χαμπάρι οι δημοσιογράφοι, αλλάζουμε κάθε φορά σημείο συνάντησης. Απόψε είναι... να εδώ!"

Επρόκειτο για καλλιτεχνικό καφενείο; Κάθε άλλο! Ένα λαϊκό στέκι ήταν, ένα μπιλιαρδάδικο για την ακρίβεια, όπου οι θαμώνες έβαζαν στοιχήματα, βάραγαν με τις στέκες τους τις μπάλες, έκαναν καραμπόλες... "Πάμε στο πίσω δωμάτιο" μάς είπε ο Βασιλικός. Εκεί, στο μπαρ και σε κάτι ξύλινα τραπέζια, κάθονταν καμιά ντουζίνα τύποι, γκριζαρισμένοι οι περισσότεροι, παιδιά των συναρπαστικών ‘60ς.

Μάς σύστησε στον Χόρχε Σέμπρουν, που κακώς δεν τον είχα διαβάσει. Και σε δυο-τρεις ακόμα. Καθίσαμε στην μπάρα. Ο διπλανός του μάς είχε γυρισμένη την πλάτη. "Μίλα μας και μη μας αγαπάς!" πρέπει να του είπε στα γαλλικά, χαμογελώντας, ο Βασιλικός. Έστριψε εκείνος και βρεθήκαμε φάτσα με φάτσα με τον Μίλαν Κούντερα.

Τι ήταν ο Κούντερα για εμάς, που ενηλικιωθήκαμε αναγνωστικά στη δεκαετία του 1980; Ό,τι κοντινότερο σε μεγάλο συγγραφέα, ο οποίος ακόμα δημιουργούσε, συνδιαλεγόταν άμεσα με το σήμερα. Ο Μίλαν Κούντερα, ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μαρκές, ο Ουμπέρτο Έκο –ποιόν να προσθέσω; τον Τόμας Μπέρνχαρντ; εκείνος όμως ήταν δύσκολος, κρυπτικός κι εξάλλου είχε πεθάνει από το 1989... Ο Φίλιπ Ροθ και ο Μάριο Βάργκας Γιόσα έγιναν ευρέως γνωστοί στη χώρα μας κάπως αργότερα.

Τις τελευταίες μέρες, με αφορμή τον θάνατό του, γράφονται εμβριθείς αναλύσεις για το έργο του Κούντερα. Και τότε, κάθε που κυκλοφορούσε καινούργιο βιβλίο, έχυναν τόνους μελάνι οι κριτικοί. Καμιά από τις ιδέες που διατύπωνε δεν περνούσε στο ντούκου –οι αποφθεγματικές του σκέψεις αποστηθίζονταν και επαναλαμβάνονταν από όποιον ήθελε να κερδίσει την ομήγυρη ή έστω το αγόρι ή το κορίτσι που του άρεσε. "Ο αγώνας τού ανθρώπου εναντίον της εξουσίας είναι ο αγώνας της μνήμης εναντίον της λήθης". "Τα ζώα δεν διώχτηκαν ποτέ από τον Παράδεισο"...

Εμένα ο Μίλαν Κούντερα δεν με ενδιέφερε κυρίως ως στοχαστής, πόσω δε μάλλον ως ατακαδόρος. Ο αφηγηματικός του τρόπος με μάγευε. Το ταλέντο του. Το εκπληκτικά διεισδυτικό του βλέμμα στα γεγονότα, στις σχέσεις, στην ανθρώπινη κατάσταση. Μία περιγραφή του στο "Αστείο", ένας διάλογος στους "Γελοίους Έρωτες", ένα ιλαρό του σχόλιο στην "Αβάσταχτη Ελαφρότητα του Είναι" μπορούσε να με στείλει. Τον θαύμαζα εν ολίγοις απέραντα. Το να βρεθώ ενώπιος ενωπίω με τον Κούντερα μού προξενούσε την ίδια ακριβώς συγκίνηση που θα ένοιωθε ένας ερασιτέχνης ποδοσφαιριστής εάν συναντούσε τον Μαραντόνα.

Είχα μυριάδες ερωτήσεις. Ξεχείλιζα από λαχτάρα να συζητήσω μαζί του, για τρία έστω λεπτά. Μού ήταν –αλοίμονο!– αδύνατο. Ντρεπόμουν; Είχα καταπιεί τη γλώσσα μου; Κάθε άλλο. Δεν ήξερα απλώς γαλλικά, ούτε βεβαίως τσέχικα. Και ο Κούντερα δεν μιλούσε αγγλικά. Ο Βασιλικός με παρουσίασε με θερμά λόγια, δεν θα μού έκανε ωστόσο και τον διερμηνέα. Ο Κούντερα μού έσφιξε το χέρι, πολύ ζωηρή χειραψία. "Από την Ελλάδα λοιπόν;" είπε. "Ποτέ δεν το ξεχνάμε εμείς οι Σλάβοι ότι δυό Έλληνες καλόγεροι μάς έφεραν το αλφάβητο..."

Αυτό ήταν όλο κι όλο. Έπιασε την κουβέντα με κάποιον άλλον. Απόμεινα εγώ να τον παρατηρώ. Θυμάμαι με πάσα λεπτομέρεια το όμορφο πρόσωπό του, τα αστραφτερά του μάτια, ως και το γεγονός πως στα ρουθούνια του είχε κάποια σημάδια εφηβικής ακμής. Ύστερα από κανένα τέταρτο, χαιρέτησε εγκάρδια, φόρεσε το παλτό του κι έφυγε.

Έχω γνωρίσει τον Μίλαν Κούντερα; Ακριβέστερο θα ήταν να λέω ότι τον έχω δει μια φορά από κοντά. "Έχει καμία σημασία;" θα ρωτήσετε. Και όμως, έχει. Η φευγαλέα συνάντηση μαζί του με ενέπνευσε. Μού έμαθε πως όσοι με την τέχνη τους μάς αλλάζουν τη ζωή δεν κατοικούν σε κάποιο μακρινό πλανήτη, δεν είναι αναγκαστικά ακριβοθώρητοι, απόμακροι, ακατάδεκτοι. Κυκλοφορούν ενίοτε ανάμεσα μας.

Αυτό δίνει μεγάλη δύναμη. Σε εμάς. Και σε εκείνους.

Πηγή: capital

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr

Στη Νέα Ερυθραία για μια από τις ομορφότερες αυλές των βορείων προαστίων

Το all-day στέκι με κοσμοπολίτικο αέρα και ανεμελιά έχει καταφέρει να ξεχωρίσει και συνεχίζει να το κάνει και το φθινόπωρο.

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

25 Αυγ 2025 | 07:11

GET A LIFE

Η περιπέτεια του Γιώργου Μαζωνάκη δεν επηρέασε κανέναν πλην του ιδίου και των στενών συγγενών του. Δεν ήταν συνεπώς είδηση. Κακώς τα ΜΜΕ τη μετέδωσαν, την πρόβαλαν με πηχυαίους μάλιστα τίτλους. Γιατί το έκαναν;

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

03 Σεπ 2025 | 07:15

Στην Αξιώτισσα στη Νάξο

Όποτε βλέπω σε ταβέρνα ή εστιατόριο, πανό, αφίσες και λοιπά πολιτικά μηνύματα, τα οποία "μοστράρει" ο ιδιοκτήτης πιστεύοντας προφανώς ότι με τον τρόπο αυτό επηρεάζει πεινασμένες συνειδήσεις, απλώς αποχωρώ.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

01 Σεπ 2025 | 07:21

Εκλογολογίες και κομματικοί σχεδιασμοί

Ακόμα και η αναμενόμενη εμφάνιση του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ με τις γνωστές παροχές του Σεπτεμβρίου εντάσσεται πάντως, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, σε μια εκλογική στρατηγική.

ΓΡΑΦΕΙ Ο Π. ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 01 Σεπ 2025 | 06:10

Η Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής

Ζούμε σε οργουελικούς καιρούς. Ο Τζορτζ Όργουελ, αυτός ο σκοτεινός προφήτης του εικοστού αιώνα, μπορεί να μην έπεσε σε όλα μέσα (συμπεριλαμβάνονται και ηχηρές αστοχίες στις προβλέψεις του), αλλά σίγουρα πέτυχε διάνα το κυριότερο.

27 Αυγ 2025 | 07:28

Διαβάζοντας Τσίπρα μαζί με το croissant

Πώς να το κάνουμε, σου δίνει ένα prestige μια συνέντευξη στην Monde. (Επίτηδες βάζω συνέχεια ξένες λέξεις στο κείμενο, αν τυχόν το διαβάσει ο ίδιος, να ταλαιπωρηθεί να τις ψάχνει στο λεξικό. Μια αθώα εκδίκηση, θα μου τη συγχωρέσετε.)

25 Αυγ 2025 | 07:11

GET A LIFE

Η περιπέτεια του Γιώργου Μαζωνάκη δεν επηρέασε κανέναν πλην του ιδίου και των στενών συγγενών του. Δεν ήταν συνεπώς είδηση. Κακώς τα ΜΜΕ τη μετέδωσαν, την πρόβαλαν με πηχυαίους μάλιστα τίτλους. Γιατί το έκαναν;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 25 Αυγ 2025 | 06:15

Η κόπωση των διακοπών

Όσο και αν ακουστεί αλλόκοτο, φαίνεται πως η κόπωση δεν επέρχεται ως συνέπεια των διακοπών, αλλά την κουβαλάμε μαζί μας και την μεταφέρουμε από τόπο σε τόπο.

23 Αυγ 2025 | 12:02

Η αφιέρωση της Μαρίας Φαραντούρη στη Λίνα Μενδώνη

Διάφοροι κοινωνικοί αγωνιστές του πληκτρολογίου, εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για το γεγονός ότι η τραγουδίστρια – σύμβολο της αντίστασης – συμβιβάστηκε με την εξουσία.

20 Αυγ 2025 | 07:50

Τα χαρτιά της Ελλάδας και ο Τραμπ

Τι θα συνέβαινε αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλούνταν να μεσολαβήσει στη διένεξη ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία;

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

18 Αυγ 2025 | 07:50

Τα γαλλικά για τη Βούλτεψη

Υποθέτω μπορείς, σαν τη Βούλτεψη, να αποφανθείς ότι για τις πυρκαγιές και την ευαλωτότητά μας, δεν φταίει άλλος, αλλά φταίει το ότι δεν έχουμε αρκετούς εθελοντές. Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί τόσα χρόνια βρε αδελφέ;

ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 18 Αυγ 2025 | 06:33

Ούτε Μόναχο, ούτε Γιάλτα

Ακόμη και όσοι τσαλαβουτούν στα ρηχά της ιστορικής έρευνας, όλο και κάτι έχουν ακούσει για τη Συμφωνία του Μονάχου και τη Διάσκεψη της Γιάλτας.

13 Αυγ 2025 | 09:01

Εγκώμιον της ξαπλώστρας

Και μπορεί στις καλοκαιρινές διακοπές και στις συνθήκες καύσωνα, οι πρωινοί περίπατοι να προσαρμόζονται στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής, αλλά στην επιλογή της παραλίας, η θεωρία μου ισχύει στο ακέραιο.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

11 Αυγ 2025 | 10:48

Το θαύμα της απάτης

Η εμμονή μου τα τελευταία χρόνια να αποκαλύπτω τις απάτες πίσω από τη συντριπτική πλειονότητα των υποτιθέμενων θαυμάτων δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι δεν πιστεύω στα θαύματα συνολικά.