Η διχασμένη τουρκική κοινωνία

Η υπερσυγκέντρωση εξουσιών από τον Τ. Ερντογάν είναι ισχυρό πλήγμα σε μια ήδη αδύναμη δημοκρατία. Αλλά δεν είναι κάτι πρωτοφανές στην πολιτική ιστορία της γειτονικής χώρας.

Οι φιλελεύθεροι δημοκρατικοί θεσμοί δεν είχαν ποτέ στέρεες βάσεις στην Τουρκία. Από την ίδρυση της Τουρκικής Δημοκρατίας από τον Μουσταφά Κεμάλ το 1923 είχε δημιουργηθεί μια πολύ ισχυρή κεντρική εξουσία. Οταν η πολιτική εξουσία έδειχνε σημάδια αδυναμίας ελέγχου της κατάστασης, αποφάσιζε να κινηθεί ο στρατός για να αναστείλει τις αναπτυσσόμενες φυγόκεντρες τάσεις, να αποκαταστήσει την ισχύ της κεντρικής διοίκησης και να παραδώσει στη συνέχεια την εξουσία ξανά στους πολιτικούς.

Στο κοσμικό κράτος που δημιούργησε ο Κεμάλ μετά τη διάλυση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, από το 1923 ως το 1946 κυριαρχούσε ένα κόμμα, το Ρεπουμπλικανικό Κόμμα που είχε ιδρύσει εκείνος. Μετά την δημιουργία πολυκομματικού συστήματος το 1946, ανα δεκαετία περίπου είχαμε παρέμβαση του στρατού. Το 1960 ο στρατός ανέτρεψε την κυβέρνηση Μεντερές και οδήγησε τον ίδιο στην κρεμάλα, τον επόμενο χρόνο. Το 1971 είχαμε ξανά παρέμβαση του στρατού και ανατροπή της κυβέρνησης Ντεμιρέλ.

Το 1980 είχαμε την δικτατορία του Εβρέν, ο οποίος έκανε μάλιστα δημοψήφισμα το 1982, (εξασφάλισε το 91.4%) ζητώνας αυξημένες αρμοδιότητες για τον Πρόεδρο, σε σχέση με το Σύνταγμα του 1961.

Το 1997, εκδηλώθηκε το λεγόμενο "μεταμοντέρνο πραξικόπημα" που οδήγησε στην ανατροπή της ισλαμικής κυβέρνησης Ερμπακάν. Το καλοκαίρι του 2016 εκδηλώθηκε το αποτυχημένο πραξικόπημα κατά του Τ.Ερντογάν.

Η τουρκική κοινωνία ήταν πάντα κατακερματισμένη και εξαιρετικά ανήσυχη. Ενα μέρος της (με πρώτο τον ίδιο τον Κεμάλ) κοιτούσε πάντα προς τη Δύση, ενώ ένα σημαντικό τμήμα ήταν σταθερά προσδεδεμένο στην Ανατολή. Η προσπάθεια του Κεμάλ να δημιουργήσει “από τα πάνω” ένα κοσμικό κράτος δεν εξάλειψε την επιρροή του Ισλαμ, που επανήλθε δυναμικά στο πολιτικό προσκήνιο από τη δεκαετία του '60 κιόλας. Το κουρδικό ζήτημα, η έντονη παρουσία της ακροδεξιάς και εξτρεμιστικών οργανώσεων αποτελούν στοιχεία μόνιμης έντασης και πηγή ανησυχίας για την ενότητα της χώρας.

Η ραγδαία οικονομική ανάπτυξη που ξεκίνησε από το 2001 ύστερα από τις σημαντικές μεταρρυθμίσεις που εισήγαγε ο Κεμάλ Ντερβίς και συνεχίστηκε επι σειρά ετών, ενίσχυσε την εξωστρέφεια της Τουρκίας, δημιούργησε μια νέα μεσαία τάξη, οδήγησε στην αύξηση της μόρφωσης του πληθυσμού και του ποσοστού των Τούρκων που απέκτησαν σχέσεις με τον υπόλοιπο κόσμο. Οι σχέσεις με την ΕΕ, μολονότι από την αρχή προβληματικές, οδήγησαν σε κάποιες μεταρρυθμίσεις.

Σε αυτές τις συνθήκες ο Τ.Ερτογάν, που καρπώθηκε πολιτικά την οικονομική ανάπτυξη στη δεκαετία του 2000, προσπαθεί να καταστεί απόλυτος κυρίαρχος, ανατρέποντας ισορροπίες και εξασθενίζοντας τους ελέγχους στην κεντρική εξουσία. Η άσκηση είναι εξαιρετικά επικίνδυνη. Οι διώξεις, οι φυλακίσεις, ο έλεγχος του τύπου, η υπερσυγκέντρωση εξουσιών και η αποδυνάμωση των θεσμών της κοινωνίας των πολιτών σε μια εποχή που ένα σημαντικό τμήμα της κοινωνίας έχει παραστάσεις του κόσμου και θέλει μια Τουρκία ανοιχτή, είναι εξαιρετικά αμφίβολο για το που θα οδηγήσουν.

Το αποτέλεσμα στην Κωνσταντινούπολη, στην Αγκυρα και στις πιο αναπτυγμένες περιοχές της Τουρκίας δείχνει πολλά και πρέπει να έχει ανησυχήσει σφόδρα τον Ερντογάν. Η ΕΕ έχει κάθε συμφέρον να έχει στραμμένη την προσοχή της στο 49% και να αναπτύξει σχέσεις με την κοινωνία των πολιτών στη γειτονική χώρα, ενισχύοντας τις δημοκρατικές φωνές και κρατώντας ταυτόχρονα αυστηρή στάση απέναντι στις αυταρχικές ενέργειες του Ερντογάν. Οσο για εμάς, ας ελπίσουμε ότι οι ανθελληνικές κορώνες τελείωσαν μαζί με την προεκλογική εκστρατεία. Σε κάθε περίπτωση, οι όποιες κινήσεις εναντίον μας είναι κινήσεις εναντίον μιας χώρας μέλους της ΕΕ. Και ως τέτοιες πρέπει να ζητάμε να αντιμετωπίζονται σε κάθε περίπτωση κι όχι μόνο όταν τα προβλήματα φθάνουν στην αυλή των χωρών της κεντρικής Ευρώπης.

Η διχασμένη Τουρκία, τα πολλά εσωτερικά της προβλήματα και η αστάθεια στην ευρύτερη περιοχή καθιστούν την Ελλάδα, ακόμη και στη σημερινή πολύ δύσκολη φάση της, νησίδα σταθερότητας. Κι αυτό το χαρακτηριστικό πρέπει να το εκμεταλλευθεί πλήρως.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr