Follow us

Η τέχνη είναι υπαινιγμός

Θέλει ειλικρίνεια η τέχνη. Και ακρίβεια. Και γνώθι σαυτόν.

THETOC TEAM
ΓΡΑΦΕΙ: ΧΡΗΣΤΟς ΧΩΜΕΝΙΔΗς
Χρηστος Χωμενιδης

"Ξέρετε ποιος αποδίδει καλύτερα από όλους την ατμόσφαιρα που επικρατούσε κατά τον Εμφύλιο στην Αθήνα; Ο Μάνος Χατζιδάκις. Και μάλιστα όχι με τραγούδια που ο ίδιος έγραψε αλλά με τα ρεμπέτικα που διασκεύασε. Στο έργο του "Ο Σκληρός Απρίλης του ’45", περιλαμβάνεται το "Τα Ματόκλαδά σου Λάμπουν” του Μάρκου Βαμβακάρη. Προσέξτε πώς ενορχηστρώνει τα τύμπανα. Βαριά. Υπόκωφα. Ε λοιπόν, ο Χατζιδάκις έχει πετύχει ακριβώς τον ήχο που έφτανε ως τα αυτιά μας στην Κυψέλη από την Πάρνηθα, από τις ομοβροντίες, τις πρώτες μέρες του 1945, όταν ο ΕΛΑΣ υποχωρούσε και οι Εγγλέζοι τον κανονιοβολούσαν! Το ακούω και ανατριχιάζω…"

Αυτά έλεγε ο πατέρας μου σε μια παρέα, το φθινόπωρο του 1978, κι εγώ -μαγνητόφωνο δώδεκα χρονών- δεν έχανα κουβέντα του.

"Μα και το προτελευταίο κομμάτι του δίσκου, το "Πικραμένο Αγόρι". Εγώ ήμουν εκείνο το πικραμένο αγόρι, όταν μες στην μετακατοχική φτώχεια πουλούσα λεμόνια στην πλατεία Ομονοίας. Εγώ και οι συνομήλικοί μου, παιδιά αστών πολύ συχνά, που είχαν έρθει οι ζωές τους πάνω-κάτω…"

"Λες δηλαδή, Αλέξανδρε, ότι ο Χατζιδάκις είναι πιο ακριβής από τον Θεοδωράκη;"

"Ο Θεοδωράκης ξεχειλίζει από ορμή, από πάθος. Ο Χατζιδάκις όμως, όταν κάνει την κοινή νεότητά τους μουσική, έχει ένα σπάνιο χάρισμα. Δεν τα λέει. Τα υπαινίσσεται. Τι είναι η υψηλή τέχνη παρά υπαινιγμός;

Θυμηθείτε τον Τσέχωφ. Και πολύ-πολύ νωρίτερα τον Ευριπίδη, ο οποίος όταν θέλησε να καυτηριάσει τους συμπατριώτες του Αθηναίους για τη σφαγή των Μηλίων, έγραψε τις Τρωάδες. Τις γυναίκες που ολοφύρονταν, που τράβαγαν τα πάνδεινα μετά την άλωση της πόλης τους από τους Έλληνες. Έβαλε την Κασσάνδρα, την προφήτισσα που δεν την πίστευε κανείς, να προλέγει το φρικτό τέλος του Αγαμέμνονα. Σαν να προειδοποιούσε τους θεατές του για τη νομοτελειακή τους ήττα στον Πελοποννησιακό Πόλεμο. "Κείνοι που επράξαν το κακό τους πήρε μαύρο σύννεφο…" όπως το θέτει ο Ελύτης, που -να μου το θυμηθείτε- μπορεί να κερδίσει ακόμα και βραβείο νόμπελ…"

"Τέχνη εν θερμώ άρα δεν γίνεται;"

"Άφησε ο Σολωμός να περάσουν σχεδόν είκοσι χρόνια από την Έξοδο του Μεσολογγίου για να ξεκινήσει να συνθέτει τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους". Ο δε Τολστόι δημοσίευσε το "Πόλεμος και Ειρήνη", με πρώτη ύλη την εισβολή του Ναπολέοντα στη Ρωσία, το 1869. Οι Γάλλοι είχαν αποκρουστεί το 1812."

"Κι αν πνίγεται ο καλλιτέχνης από τη συγκίνηση; Αν δεν αντέχει να μην εκφραστεί;"

"Υπακούοντας στην κοινή γνώμη; Ή κοντράροντάς την;"

"Όπως ο Ευριπίδης;"

"Κι όπως ο Εμίλ Ζολά. Ο αληθινός καλλιτέχνης έρχεται τακτικά σε αντίθεση με όσα φρονούν οι περισσότεροι. Βρίσκει το θάρρος -ακριβώς επειδή είναι αληθινός καλλιτέχνης- να συγκρουστεί με τους θαυμαστές του. Για αυτό ακριβώς δεν εγκωμιάζει ο Κλεμανσό τον Ζολά; Σταθείτε να το βρω, να σας το διαβάσω. "Υπάρχουν άνθρωποι που αντιτάχθηκαν στους πιο ισχυρούς βασιλιάδες. Που αρνήθηκαν να υποκλιθούν μπροστά τους. Ελάχιστοι όμως ήταν εκείνοι που αντιστάθηκαν στον λαό. Που όρθωσαν μόνοι τους ανάστημα απέναντι στις μάζες - μάζες πολύ συχνά παραστρατημένες από τις χειρότερες υπερβολές της οργής. Που αντιμετώπισαν άοπλοι και με σταυρωμένα τα χέρια τον αμείλικτο θυμό. Που τόλμησαν, όταν όλοι απαιτούσαν ένα "ναι", να σηκώσουν το κεφάλι και να πουν "όχι"…"

Ο Μίκης Θεοδωράκης δήλωσε "Καραμανλής ή Τανκς". Η επίσημη γραφειοκρατική Αριστερά και ουκ ολίγοι αγωνιστές της φακής τον σκυλόβρισαν. Η Ιστορία θα του το πιστώσει…"

"Αποκλείεται ο καλλιτέχνης να εναρμονίζεται με το δημόσιο αίσθημα;"

"Όχι βέβαια. Πρέπει όμως τότε να γίνεται εξαιρετικά προσεκτικός. Μην και εξελιχθεί σε φερέφωνο του "λαού”. Μην και αντί για λογοτεχνία, καταντήσει να γράφει μανιφέστα. Και αντί για τραγούδια, να μελοποιεί συνθήματα. Να τον χειροκροτούν, να τον αποθεώνουν στα στάδια κι εκείνος, ο φουκαράς, να κολακεύεται. Ενώ στο βάθος το ξέρει ότι προδίδει τη "μεγαλύτερη κερά", που λέει και ο Καβάφης. Την ίδια του την τέχνη.

Και καλά να μην έχει ταλέντο. Να είναι μια τυχοδιώκτις μετριότητα που πασχίζει να ψωμιστεί χαϊδεύοντας αυτιά, γαργαλώντας πατούσες… Εάν όμως δεν του λείπει η προίκα και τη σπαταλάει έτσι, θα έρθει η ώρα που θα μετανιώσει πικρά.
Όταν είδα τον "Θίασο” θαύμασα τον οίστρο του Αγγελόπουλου – τι κότσια θέλει για να κινηματογραφήσεις τις πιο δύσκολες δεκαετίες σαν έπος! Έβαλα τα γέλια όμως στη σκηνή της ρεβεγιόν του 1946, που έδειχνε τους Επονίτες να χορεύουν με ωραιότατες κοπέλες και τους Χίτες μόνους τους, άντρας με άντρα. Τι εννοούσε; Πως οι Χίτες έρεπαν προς την ομοφυλοφιλία; Ή ότι δεν μπορούσαν να βρουν γκόμενες; Ως πρώην Επονίτης, το διαψεύδω. Διαρρήδην!

Θέλει ειλικρίνεια η τέχνη. Και ακρίβεια. Και γνώθι σαυτόν. Ο "ελαφρός", ο λυρικός Αττίκ θα αντέξει πολύ περισσότερο από τον πομπώδη Καλομοίρη. Και ο "πεζός” Ταχτσής -τι αριστούργημα το "Τρίτο" του "Στεφάνι"!- θα ρουφιέται όταν διάφοροι στρατευμένοι θα έχουν εντελώς ξεχαστεί. Όσο δε για τον Τσίλα, τον Βλάχο, τον Τσιτσάνη, θα τον τραγουδάνε και σε τριακόσια χρόνια. Με ένα "κορίτσι ξένο σαν ίσκιος πλανιέται στην έρημη γη", μίλησε για την Ελλάδα όπως κανείς. Πάμε στο "Χάραμα";"

Με έβαλαν για ύπνο και έφυγαν μια οκτωβριάτικη νύχτα του 1978. Ξύπνησα εγώ, με τις κουβέντες τους στα αυτιά μου, μόλις τώρα.-

Πηγή: Capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr

Αυτή είναι η μόνη λίστα που χρειάζεστε για τις φθινοπωρινές αποδράσεις σας

Ξενώνες, ξενοδοχεία, βίλες και εστιατόρια σε όλη την Ελλάδα που μας καλούν για αποδράσεις με άρωμα φθινοπώρου ή αποκαλόκαιρου.

08 Σεπ 2025 | 07:44

Και πάλι όλοι μαζί

Γιατί τα σημερινά ζευγάρια αποφεύγουν -συχνά τρέμουν στο ενδεχόμενο- να γίνουν γονείς; Η προφανής απάντηση αφορά στο κόστος ζωής.

ΞΙΝΟ 01 Σεπ 2025 | 15:04

Ο Χρήστος Χωμενίδης γράφει για τον Αλέξη Τσίπρα και θυμάται τα "χθεσινά γεμιστά" της μαμάς μας

Για το νέο κόμμα Τσίπρα και την επιστροφή του πρώην πρωθυπουργού γράφει στο Capital ο Χρήστος Χωμενίδης

22 Σεπ 2025 | 09:56

Ένα φωτεινό πολιτιστικό γεγονός

Και όμως. Με την έξοδο από τα μνημόνια, η εντόπια βιβλιοπαραγωγή επανήλθε σταδιακά στα προ της κρίσης επίπεδα.

15 Σεπ 2025 | 07:55

Βαθιά Αμερική

Μπορεί η βαθιά Αμερική να ορίσει τις τύχες του πλανήτη, κατά τον τρόπο που ένας καρκίνος μέχρι να ξεπεραστεί, αποσυντονίζει, βασανίζει τον άνθρωπο; Όλα δείχνουν πως ναι.

08 Σεπ 2025 | 07:44

Και πάλι όλοι μαζί

Γιατί τα σημερινά ζευγάρια αποφεύγουν -συχνά τρέμουν στο ενδεχόμενο- να γίνουν γονείς; Η προφανής απάντηση αφορά στο κόστος ζωής.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

24 Σεπ 2025 | 07:52

Η "κατάληψη" στο μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτη

Υποθέτω έχει να κάνει και με την αδυναμία της αντιπολίτευσης να δημιουργήσει ένα αντικυβερνητικό ρεύμα και κίνημα και να δώσει μορφή και περιερχόμενο στον αγώνα τους. Στον αγώνα τους να φύγει επιτέλους ο Μητσοτάκης.

22 Σεπ 2025 | 09:56

Ένα φωτεινό πολιτιστικό γεγονός

Και όμως. Με την έξοδο από τα μνημόνια, η εντόπια βιβλιοπαραγωγή επανήλθε σταδιακά στα προ της κρίσης επίπεδα.

ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 22 Σεπ 2025 | 06:15

Το δράμα του πολυεκατομμυριούχου

Πώς θα ήταν ένας κόσμος δίχως καθόλου ενσυναίσθηση; Σίγουρα θα ήταν ένας κόσμος όπου δεν θα ήθελα να ζήσω ή όπου δεν θα ήθελαν να ζήσουν τα παιδιά μας.

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΨΗΣ 20 Σεπ 2025 | 13:26

Ο Ανδρέας Λοβέρδος στο ΚΚΜ

Το ερώτημα παραμένει: Γιατί όλοι φεύγουν από το ΠΑΣΟΚ και δεν έχουμε ούτε έναν να έκανε την αντίστροφη πορεία;

ΜΑΝΟΛΗΣ ΚΑΨΗΣ 17 Σεπ 2025 | 08:03

Πλέον δεν είναι ούτε δημοκράτης ούτε απλά δεξιός

Η αλήθεια είναι ότι τώρα πλέον είναι απλά νεκρός. Ούτε δημοκράτης, ούτε απλά δεξιός. Μακαρίτης.

15 Σεπ 2025 | 07:55

Βαθιά Αμερική

Μπορεί η βαθιά Αμερική να ορίσει τις τύχες του πλανήτη, κατά τον τρόπο που ένας καρκίνος μέχρι να ξεπεραστεί, αποσυντονίζει, βασανίζει τον άνθρωπο; Όλα δείχνουν πως ναι.

ΓΡΑΦΕΙ Ο Π. ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 15 Σεπ 2025 | 06:15

Η ιδεολογία του δολοφόνου

Είναι οι δολοφόνοι εκ προοιμίου "δεξιοί" ή εκ προοιμίου "αριστεροί", όπως θέλουν να μας πείσουν οι εκ διαμέτρου αντίθετες πολιτικές παρατάξεις;

ΚΑΤΑΜΕΣΤΟ ΤΟ ΚΑΛΛΙΜΑΡΜΑΡΟ 14 Σεπ 2025 | 13:18

"Απόλυτη" και κάτι παραπάνω

Η Άννα Βίσση απέδειξε για ακόμα μια φορά γιατί παραμένει η "Απόλυτη Ελληνίδα Σταρ", ίσως... και κάτι παραπάνω.

13 Σεπ 2025 | 12:37

Η πρώτη δημοσκόπηση

Το πιο χαρακτηριστικό νούμερο από τη δημοσκόπηση, είναι αυτό για την "ικανοποίηση" από τις παροχές που ανακοινώθηκαν στην ΔΕΘ. Οι μισοί από εκείνους που εκτιμούν ότι θα έχουν όφελος από τη μείωση της φορολογίας, δηλώνουν ταυτόχρονα ότι δεν είναι ικανοποιημένοι από τα μέτρα. Γιατί; Γιατί δεν τους αρέσει η κυβέρνηση είναι η απάντηση.

10 Σεπ 2025 | 07:52

Ο πάντα προκλητικός Άδωνις Γεωργιάδης

O Γεωργιάδης ήταν προκλητικός. Προκλητικός που ακύρωσε την επίσκεψή του στο νοσοκομείο της Δράμας, προκλητικός και με τα όσα είπε μετά για τα επεισόδια στην είσοδο του νοσοκομείου πριν από την άφιξή του.

08 Σεπ 2025 | 07:44

Και πάλι όλοι μαζί

Γιατί τα σημερινά ζευγάρια αποφεύγουν -συχνά τρέμουν στο ενδεχόμενο- να γίνουν γονείς; Η προφανής απάντηση αφορά στο κόστος ζωής.

08 Σεπ 2025 | 06:05

Τα λείψανα του Αγίου Λαζάρου

Η βιβλιογραφία γύρω από την εμπορία "ιερών λειψάνων" εμπλουτίστηκε σε σημείο ώστε να αδυνατούμε να την εξαντλήσουμε στο πλαίσιο ενός σύντομου κειμένου.

06 Σεπ 2025 | 09:44

Δημογραφικό: Να ξυπνήσουμε γιατί χανόμαστε (Τάσος Γιαννίτσης)

Διαβάζοντας την εισήγηση για το δημογραφικό πρόβλημα που έκανε ο Τάσος Γιαννίτσης στην επετειακή εκδήλωση για τα 51 χρόνια του ΠΑΣΟΚ (και μπράβο τους για την ιδέα), σε πιάνει η ψυχή σου.

03 Σεπ 2025 | 07:15

Στην Αξιώτισσα στη Νάξο

Όποτε βλέπω σε ταβέρνα ή εστιατόριο, πανό, αφίσες και λοιπά πολιτικά μηνύματα, τα οποία "μοστράρει" ο ιδιοκτήτης πιστεύοντας προφανώς ότι με τον τρόπο αυτό επηρεάζει πεινασμένες συνειδήσεις, απλώς αποχωρώ.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

01 Σεπ 2025 | 07:21

Εκλογολογίες και κομματικοί σχεδιασμοί

Ακόμα και η αναμενόμενη εμφάνιση του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ με τις γνωστές παροχές του Σεπτεμβρίου εντάσσεται πάντως, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, σε μια εκλογική στρατηγική.

ΓΡΑΦΕΙ Ο Π. ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 01 Σεπ 2025 | 06:10

Η Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής

Ζούμε σε οργουελικούς καιρούς. Ο Τζορτζ Όργουελ, αυτός ο σκοτεινός προφήτης του εικοστού αιώνα, μπορεί να μην έπεσε σε όλα μέσα (συμπεριλαμβάνονται και ηχηρές αστοχίες στις προβλέψεις του), αλλά σίγουρα πέτυχε διάνα το κυριότερο.