Μουντρούχα τέχνη

Ξέρετε, κύριε Χωμενίδη, πώς καταξιώνεται ένα μυθιστόρημα;", με είχε ρωτήσει προ πενταετίας μια βιβλιοπώλης -διαόλου κάλτσα- σε μια γειτονιά της Αθήνας.

"Όχι πάντως" της απάντησα "από τις κριτικές. Οι κριτικοί λογοτεχνίας, θεάτρου, κινηματογράφου, έχουν δυστυχώς χάσει την επιρροή τους. Ίσως ποτέ να μην διέθεταν στην Ελλάδα τη δύναμη των Νεοϋορκέζων συναδέλφων τους, που άμα έθαβαν μια παράσταση στο Μπρόντγουεϊ, κατέβαινε την επομένη. Υπήρχαν όμως - ακόμα και στη δεκαετία του 1990 - πέννες εγνωσμένου κύρους που επηρέαζαν τους αναγνώστες. Με την επέλαση των σόσιαλ μίντια, η γνώμη τους μετράει ελάχιστα περισσότερο από του οποιουδήποτε χρήστη. Εκδημοκρατισμός. Ή ισοπέδωση.

Ούτε η διαφημιστική προβολή κατασκευάζει μια επιτυχία. Άντε να ανεβάσει τα είκοσι χιλιάδες αντίτυπα στα είκοσι δύο χιλιάδες. Τα χίλια αποκλείεται να τα κάνει πέντε, πόσω μάλλον δέκα χιλιάδες.

Μονάχα το "από στόμα σε στόμα” λειτουργεί. Άμα ενθουσιάσεις έναν αναγνώστη, κερδίζεις άλλους τρεις. Τη χαρά που του έδωσες με το έργο σου θα σου τη δώσει πίσω τριπλή, συστήνοντάς σε. Το βρίσκω δίκαιο. Και συγκινητικό…".

"Δεν καταλάβατε" χαμογέλασε σαρδόνια η βιβλιοπώλης. "Δεν εννοώ τα μπεστ-σέλερ, πολλά εκ των οποίων είναι αισθηματογραφήματα, "βίπερ Νόρα” σε πολυτελή συσκευασία, και γίνονται κάθε καλοκαίρι ανάρπαστα. Μιλάω για την ποιοτική. Γιά τη λεγόμενη "σοβαρή” λογοτεχνία…"

"Ο συγγραφέας πρέπει να φωτίσει τον κόσμο από μιαν απροσδόκητη οπτική γωνία. Να πλάσει, αν έχει το χάρισμα, το δικό του σύμπαν και να μαγέψει τον αναγνώστη."

"Αυτό, κύριε Χωμενίδη, πετυχαίνει μια στις εκατό. Πρέπει να είσαι ο Μάρκες, ο Ταχτσής έστω, που μας ξανασύστησε στο "Τρίτο Στεφάνι” την Ελλάδα.

Μην σας ταλαιπωρώ άλλο... Τα διαβατήρια προς την καταξίωση παραμένουν δυό. Η Μικρασιατική Καταστροφή και ο Εμφύλιος. Στο φόντο τουλάχιστον, ως ανεπούλωτα τραύματα. Σύνδεσε τη φλεγόμενη Σμύρνη με τη σημερινή προσφυγιά. Βάλε αντάρτες ή παιδιά ανταρτών -ή και δισέγγονα ακόμα που έχουν κληρονομήσει το αδούλωτο πνεύμα τους- και θα κάνεις την τύχη σου. Αν έχεις το σωστό ιδεολογικό υπόβαθρο, σού συγχωρούνται φλυαρίες, ασημαντολογίες, ακόμα και σολοικισμοί."

"Αν είσαι αριστερός;"

"Ας μην το περιορίζουμε έτσι. Να διαπνέεσαι πρέπει από το "λαέ μου ευκολοπίστευτε και πάντα προδομένε!” Πάντα να φταίνε κάποιοι άλλοι.

Να υπογραμμίζεις ότι οι Ρωμιοί ζούσαν ειδυλλιακά με τους Τούρκους στη Μικρασία μα σκοτεινά συμφέροντα τους έβαλαν φυτιλιές. Πως η Εθνική Αντίσταση ήταν ένα πλατύ ποτάμι, νερό - κρύσταλλο, που ολοένα φούσκωνε όμως οι ξένες δυνάμεις το μόλυναν. Όπως εξάλλου είχαν κάνει και το 1821, επίσης και στη δεκαετία του 1960 κι έγινε έτσι η Άνοιξη Χαμένη. Να αντιλαμβάνεσαι την Ιστορία σαν μια αλυσίδα από χαμένες ευκαιρίες, διαψευσμένες ελπίδες.

Να χωρίζεις τους χαρακτήρες σου σε καλούς και σε κακούς. Οι καλοί να είναι λεβεντιές καμαρωτές, να έχουν και όμορφες γυναίκες – όπως συμβαίνει στην περίφημη σκηνή της ρεβεγιόν στον "Θίασο” του Αγγελόπουλου, όπου οι Εαμίτες χορεύουν με τις ολόδροσες ντάμες τους και οι Χίτες μεταξύ τους, άντρας με άντρα…"

"Ομοφοβικό!"

"Ουδείς το επεσήμανε ποτέ."

"Να μην υπάρχουν ενδιάμεσοι;"

"Παραπλανημένοι εννοείτε. Βεβαίως! Ο καλών προθέσεων βιομήχανος -τον κάνεις ήρωά σου κι ας μην έχεις συναντήσει ποτέ στη ζωή σου βιομήχανο-, ο οποίος καταρρέει ψυχικά μόλις συνειδητοποιεί πως εξυπηρετεί ένα βορβορώδες σύστημα. Η αγαθή κυρία που καταλαβαίνει τι κάθαρμα παντρεύτηκε αφού την κακοποιήσει -την ίδια ή ακόμα και τον γιό τους- σεξουαλικά. Με τόση κρυφή βία, πίσω από κλειστές πόρτες, τα ψυχοφάρμακα θα έπρεπε να πουλιούνται σαν ζεστά ψωμάκια."

"Ίσως και να πουλιούνται…"

"Και οι αλλεργίες είναι της μόδας στις μέρες μας. Πας σε ένα καλό εστιατόριο, δηλώνεις δυσανεκτικός στη γλουτένη και ανεβαίνεις στην εκτίμηση του σερβιτόρου."

"Δεν δέχομαι τον συσχετισμό."

"Ξεφύγαμε από το θέμα μας. Πρόσθεσε στο μυθιστόρημά σου, σε δεύτερους ρόλους, και μερικούς απόκληρους. Περιθωριοποιημένους επειδή η κοινωνία δεν ανέχθηκε τη διαφορετικότητά τους. Αλκοολικούς, ναρκομανείς, ρευστόφυλους που ασφυκτιούν στην επαρχία – να περιγράφεται, παρακαλώ, η ελληνική επαρχία το 2025 με ύφος Καρυωτάκη.

Η συνταγή είναι ο αυτοικτιρμός. Η θυματοποίηση. Στη μέγγενη πιασμένοι όλοι της πατριαρχικής οικογένειας, του σάπιου κατεστημένου, των ολετήρων του φυσικού περιβάλλοντος με σκοπό το κέρδος, της πολιτικοοικονομικής διαπλοκής. Ασφυκτιούν, δεν παραδίδονται ωστόσο. Διατηρούν ως κόρην οφθαλμού την ανθρωπιά τους. Ποτέ δεν κατάλαβα, μεταξύ μας, γιατί η "ανθρωπιά” θεωρείται ύψιστη αρετή. Ο χόμο σάπιενς έχει ξεπατώσει σχεδόν τον πλανήτη, σε ελάχιστο σχετικά χρόνο. Δεν εμφανίστηκε πιο καταστροφικό ζώο."

"Οι καλοί άρα να είναι θύματα;"

"Δείτε πώς παριστάνεται η μετανάστευση του 20ο αιώνα. Σαν ένα εφιαλτικό ξερίζωμα, τελεία και παύλα. Η φτώχεια προφανώς ώθησε εκατομμύρια Έλληνες να αναζητήσουν καλύτερη μοίρα στην Αμερική, στην Αυστραλία, στην Αμερική. Πολλοί ωστόσο πρόκοψαν εκεί. Κάποιοι θριάμβευσαν! Από τα εμβάσματά τους ζούσαν όσοι είχαν μείνει πίσω. Η μετανάστευση ήταν εποποιϊα. Όχι μίρλα."

"Το δείχνει αυτό ο Αλέκος Σακελλάριος στη "Θεία από το Σικάγο”…"

"Εμπορική ταινία. Παρακατιανή. Και κωμωδία – φτου κακά! Απαγορεύεται αυστηρά στην "ποιοτική” λογοτεχνία το χιούμορ, ο σαρκασμός. Το να γελάς με τους ήρωες σου θεωρείται φτηνό, σημαίνει τάχα πως δεν σέβεσαι τον αναγνώστη. Ενώ, στην πραγματικότητα, γελάς με τον εαυτό σου.

Άσε το σεξ! Μόνο ως εκδήλωση έρωτα συγχωρείται. Και τότε πάλι οφείλεις να χρησιμοποιείς καθωσπρέπει λέξεις. Λαγόνες, εφηβαίο, φύλο… Αλλιώς θα σε πουν πορνογράφο."

"Ούτε ο Παπαδιαμάντης δεν πληροί τόσο αυστηρά κριτήρια!"

"Για αυτό του έχουν αλλάξει τον αδόξαστο. Παρουσιάζουν το αριστούργημα του, τη "Φόνισσα”, σαν φεμινιστικό μανιφέστο. Τους βοηθάει που οι περισσότεροι σημερινοί αναγνώστες δεν καταλαβαίνουν τη γλώσσα του…"

"Ποιοί όλα αυτά;"

"Οι "τα φαιά φορούντες, οι περί ηθικής λαλούντες” που λέει και ο Καβάφης. Άσε τι θα έσερναν στον Καβάφη εάν ζούσε ανάμεσά μας – να ομολογεί ότι κύριοι πληρώνουν νεαρούς για κρεββάτωμα; Και στον Γρηγόριο Ξενόπουλο βεβαίως, που τον σύστησε στους Ελλαδίτες."

"Και ποιοί τα διαβάζουν αυτά τα μουντρούχα βιβλία;"

"Το συνάφι! Ο ένας εγκωμιάζει τον άλλον, περιμένοντας ανταπόδοση."

"Κινδυνεύουν από αυτό το συνάφι οι αληθινά σπουδαίοι συγγραφείς μας, οι ήδη, εν ζωή, κλασσικοί; Ο Γιώργος Σκαμπαρδώνης, ο Σωτήρης Δημητρίου; Ή η Ιωάννα Μπουραζοπούλου και ο Χρίστος Κυθρεώτης, για να αναφέρω δυό νεότερους με σφρίγος και προσωπικό αποτύπωμα;"

"Ποσώς."

"Ε τότε τι κακό κάνουν οι μίζεροι; Δείτε το σαν ομαδική τους ψυχοθεραπεία."

"Τι κακό κάνουν; Φαντάζεστε να είστε δεκαπέντε χρονών, να ζείτε σε μια κωμόπολη, και να σας πέσει στα χέρια ένα τέτοιο πράγμα, να σας το πλασσάρουν μάλιστα σαν αριστούργημα; Ανάθεμα αν θα ξαναπιάσετε στα χέρια σας τυπωμένο χαρτί. Εκτός από αθλητική εφημερίδα…".

Πηγή: Capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr