Ντροπή που περνιέται για καμάρι

Είχα την τύχη να γνωρίσω δια ζώσης αρκετούς σπουδαίους αθλητές. Ο Πύρρος Δήμας, η χαρισματική αυτή προσωπικότητα, μού απέδειξε ότι στην άρση βαρών μετράει περισσότερο το μυαλό, η στρατηγική, παρά η μυική δύναμη. Από τη Νίκη Μπακογιάννη, την Ολυμπιονίκη μας στο ύψος, πήρα συνέντευξη για ένα περιοδικό πριν από εικοσιπέντε σχεδόν χρόνια. "Τι να σού μιλάω για το άθλημα μου…" μού κάνει κάποια στιγμή. "Καλύτερα να σού δείξω!". Και εκεί όπου βρισκόμασταν, σε ένα γραφείο, μού αναπαρέστησε σε αργή κίνηση τον τρόπο με τον οποίο παίρνει φόρα και εκτινάσσεται, πώς οριζοντιώνει το κορμί της στον αέρα, πώς προσγειώνεται στο στρώμα. Δεν έχω δει εντυπωσιακότερη παντομίμα.

Κουβέντιασα κάποτε επί ώρες με ένα άλλο πρόσωπο (δεν θα αναφέρω ούτε άθλημα ούτε φύλο), το οποίο πιάστηκε ντοπαρισμένο και τού αφαιρέθηκαν οι διακρίσεις και διαγράφηκε από τα μητρώα σαν να μην είχε υπάρξει ποτέ επίλεκτο μέλος σωματείου, δόξα της Ελλάδας. Η διήγηση από το ίδιο τής ανόδου και της πτώσης του με συγκλόνισε. Ήταν απολύτως συνειδητοποιημένο, μέχρι κι αυτοσαρκαστικό. "Έπαιξα κι έχασα..." κατέληξε. "Δεν βαριέσαι. Η ζωή συνεχίστηκε" άναψε ένα ακόμα τσιγάρο -κάπνιζε μανιωδώς- και ήπιε μια γουλιά από το ουίσκι του.

Όσοι διαπρέπουν στα στάδια -το καταθέτω με απόλυτη πεποίθηση- είναι φτιαγμένοι από μια πολύ ξεχωριστή στόφα. Το φως που τους λούζει δεν προέρχεται από τους προβολείς αλλά από μέσα τους.

Πιστεύω εντούτοις ακράδαντα ότι ο πρωταθλητισμός αποτελεί ένα από τα πιο σκοτεινά φαινόμενα της εποχής μας. Μια πελώρια κρεατομηχανή που αλέθει κορμιά, ψυχές κι ελπίδες. Μια ντροπή που περνιέται για καμάρι.

Δεν χρειάζεται καν να εμμείνω στη λειτουργία του στους πάλαι ποτέ "σοσιαλιστικούς παραδείσους". Εκεί όπου ο κάθε υπεραθλητής γινόταν -θέλοντας και μη- Ηρακλής του καθεστώτος. Τον περιέφεραν, τον διαφήμιζαν, τον φρουρούσαν παράλληλα, κέρβεροι, μην τυχόν και αυτομολήσει στην καπιταλιστική Δύση. Να θυμηθούμε την τραγική Νάντια Κομανέτσι, που την ανέμιζε ο Τσαουσέσκου σαν σημαία του, που την ηράσθη ο γιός του, Νίκου -υπουργός Νεότητας- και της έκανε επί πέντε χρόνια το αίμα νερό; ("Θα τον κρεμούσα από τη γλώσσα!" καταθέτει η μάνα της.) Να θυμηθούμε τις επιπτώσεις της ντόπας στους αθλητές της Ανατολικής Γερμανίας; – σε χιλιάδες υπολογίζονται εκείνοι που η υγεία τους θυσιάστηκε στον βωμό τού "λαοκρατικού κλέους", που έπαθαν καρκίνο, έμειναν στείροι, έχασαν κυριολεκτικά το φύλο τους...

Η Ιστορία γύρισε με την πτώση του τείχους στο Βερολίνο σελίδα. Οι φιλελεύθερες δημοκρατίες προστατεύουν, εγγυώνται τα δικαιώματα του ανθρώπου. Εκτός εάν πάνω στον άνθρωπο έχουν επενδυθεί τεράστια ποσά. Εκτός εάν στις επιδόσεις του έχει ποντάρει ένας πολυπλόκαμος μηχανισμός από προπονητές, διοικητικούς παράγοντες, γιατρούς και φαρμακευτικές εταιρείες, χορηγούς, πολιτικούς... Και ένα κοινό εθισμένο στο θέαμα, που απαιτεί υπέρλαμπρους αστέρες για να διασκεδάζει την πληκτική του καθημερινότητα.

Έχετε ένα παιδί που από τις πρώτες τάξεις του Δημοτικού εμφανίζει ιδιαίτερη κλίση προς τον αθλητισμό. Ως καλοί γονείς, που αναζητούν και υποστηρίζουν κάθε χάρισμα τού σπλάχνου τους, δεν αρκείσθε στο μάθημα της γυμναστικής του σχολείου. Ούτε βεβαίως στο παιχνίδι στην αλάνα – εάν υποθέσουμε ότι υπάρχει αλάνα στη γειτονιά σας. Πηγαίνετε το πιτσιρίκι σε κάποιο σωματείο, όμιλο, ομάδα. Οι επαϊοντες εκεί το εξετάζουν, το δοκιμάζουν. "Είναι πράγματι ταλεντάκι!" σάς ανακοινώνουν. Εσείς λάμπετε. "Απαιτείται όμως πολύ σκληρή δουλειά…" προσθέτουν. Καμία αντίρρηση. Τα καλά κόποις κτώνται.

Ως εδώ εντάξει. Μπορεί η κόρη σας, ο γιός σας να χάσει από την τρυφερότερη ηλικία την ανεμελιά του, τον χρόνο που αναλογεί στο χαζολόγημα (υπερπολύτιμο το χαζολόγημα κατά τη γνώμη μου, μήτρα δημιουργικότητας) μα τα οφέλη είναι ανυπολόγιστα. Μαθαίνει πειθαρχία, στοχοπροσήλωση. Μυείται στο ομαδικό πνεύμα. Στην ευγενή άμιλλα. Βελτιώνει άρδην τη φυσική του κατάσταση. Άσε που προστατεύεται από ολέθριους πειρασμούς, ξεκινώντας από τη λαιμαργία -πόσοι Έλληνες δεν πάσχουν από παιδική και εφηβική παχυσαρκία;-, φτάνοντας μέχρι τα ναρκωτικά. Οι ώρες που περνάει στην προπόνηση σάς φαίνονται και είναι κερδισμένες. Οι τοίχοι τής κάμαράς του αρχίζουν να κοσμούνται από περγαμηνές και μετάλλια. Στις διοργανώσεις ακούτε από τα ηχεία το όνομά του και ριγείτε.

Τα περισσότερα φυντάνια του αθλητισμού τον εγκαταλείπουν κατά την εφηβεία. Αναπροσανατολίζονται. Πείτε ότι το δικό σας συνεχίζει. Ο προπονητής του το εμψυχώνει, το προετοιμάζει για σπουδαία καριέρα. Αρκεί να παραμείνει αταλάντευτο στον σκοπό και να ακολουθεί με θρησκευτική ευλάβεια τις υποδείξεις. Και ποια θυσία δεν συγχωρείται όταν το όραμα έχει τους πέντε κύκλους των Ολυμπιακών Αγώνων, τις Πανευρωπαϊκές έστω και Βαλκανικές διοργανώσεις;

Βαθμηδόν συνειδητοποιείτε πως το παιδί έχει ξεφύγει από τον έλεγχό σας. Υγιές αυτό – δεν είστε πατέρας αφέντης ούτε μάνα κλώσσα. Δεν έχει -φευ!- χειραφετηθεί, δεν ακολουθεί τη δική του καρδιά και πυξίδα. Έχει εξελιχθεί σε στρατιώτη του αθλήματος.

Τα αθλητικά σωματεία -παντού και πάντα, από τη φύση τους- αποτελούν κλειστούς οργανισμούς, με αυστηρότατη ιεραρχία. Διέπονται από ρητούς και άρρητους κανόνες. Το πάθος για την πρωτιά συγχωρεί ενίοτε τα ασυγχώρητα. Η αγωνία για τη διάκριση θολώνει την κρίση. Σχετικοποιεί όχι σπάνια την αίσθηση της γενετήσιας αξιοπρέπειας, ακόμα δε και το ένστικτο της αυτοσυντήρησης. Κινδυνεύεις -εάν πέσεις σε λάθος χέρια- να βυθιστείς στη χημεία, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες. Κάποιοι επαναστατούν. Τα παρατάνε ή χαράζουν έστω κόκκινες γραμμές, "ως εδώ και μη παρέκει". Άλλοι καταλήγουν αθύρματα – "διότι είναι κρίμα ο κόπος τόσων χρόνων να πάει χαμένος, διότι βρίσκομαι δυό ανάσες από τον θρίαμβο".

Τα αντίστοιχα, θα μου πείτε, δεν ισχύουν για τους μαθητές των ωδείων, για τους επίδοξους σολίστ, που επενδύουν τα τρυφερότερα χρόνια τους στη μελέτη του πιάνου ή κάποιου άλλου οργάνου; Γιατί όχι και για τους ηθοποιούς; Τους εικαστικούς; Τους συγγραφείς; Σε κάθε πεδίο δεν οφείλεις για να διαπρέψεις να αφοσιωθείς ψυχή τε και σώματι;

Υπάρχει μια κρίσιμη διαφορά. Η αθλητική επίδοση είναι απολύτως αντικειμενική, υπολογίζεται με το υποδεκάμετρο, με το χρονόμετρο. Στην εποχή μας, ο θρίαμβος από τον όλεθρο μπορεί να απέχει ελάχιστα δευτερόλεπτα, εκατοστά του μέτρου ή γραμμάρια. Την ημέρα των αγώνων, ο αθλητής πρέπει να βρίσκεται σε τέλεια φόρμα, να αποδώσει το μέγιστο των δυνατοτήτων του. Ένας ελάχιστος τραυματισμός πιθανόν να έχει μοιραίες συνέπειες. Να τον καταβαραθρώσει οριστικά.

Στην τέχνη, ο δημιουργός και ο ερμηνευτής (δημιουργός κι εκείνος με τον τρόπο του) έχει δικαίωμα να στραβοπατήσει, να αστοχήσει και να ξαναδοκιμάσει. Μια μέτρια παράσταση ποτέ δεν κατέστρεψε έναν ταλαντούχο ηθοποιό. Ένα βιβλίο που δεν πέτυχε, μία ταινία που δεν περπάτησε, δεν απαξίωσε οριστικά κανέναν συγγραφέα ή σκηνοθέτη. "Δεν έχει συνθέσει ο Μπετόβεν και μη σημαντικά έργα;" ρώτησα κάποτε έναν μουσικολόγο. "Και μη σημαντικά και εντελώς περιττά για την εξέλιξη της μουσικής. Δεν ασχολούμαστε όμως με αυτά. Υποκλινόμαστε, συγκλονιζόμαστε με τις συμφωνίες του, με το "Missa Solemnis”, με το "Fidelio”, με τα αριστουργήματα δωματίου του…"

Στην τέχνη αναζητείται η έμπνευση, θυγατέρα της ελευθερίας. Στον πρωταθλητισμό επικρατεί σιδηρά πειθαρχία.

Δεν βρίσκω ειλικρινά κανένα λόγο να καίμε ανθρώπους για να δημιουργούμε υπεραθλητές. Να επενδύουμε όχι στον αθλητισμό της γειτονιάς, στα σπορ για όλους που ταιριάζουν σε μια δημοκρατική κοινωνία. Μα στην κατάρριψη, ξανά και ξανά, των ρεκόρ. Σάμπως το σώμα να’ναι μια χορδή που πρέπει να την τεντώσουμε ώσπου να τη σπάσουμε…

Θα το πω ευθαρσώς. Ο σημερινός πρωταθλητισμός δεν παραπέμπει στην Αρχαία Ολυμπία. Πηγάζει από το Βερολίνο του 1936.

* Ο κ. Χρήστος Χωμενίδης είναι συγγραφέας

Πηγή: capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr