Περί μετάνοιας

Σε μια τηλεοπτική συνέντευξή του, ο Όρσον Γουέλς, το τρομερότερο παιδί του 20ού αιώνα, που στα εικοσιέξι του γύρισε τον "Πολίτη Κέιν", την πιο σημαντική ταινία όλων των εποχών σύμφωνα με το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Κινηματογράφου, λέει: "Βεβαίως και μετανιώνω. Μετανιώνω σχεδόν για τα πάντα. Πάνω από όλα μετανιώνω που ερωτεύτηκα απόλυτα το σινεμά κι έχασα τόσα άλλα…".

Όπως κάθε τρομερό παιδί, ο Όρσον Γουέλς αρεσκόταν να σοκάρει παραδοξολογώντας. Ή αποκαλύπτοντας μπροστά στην κάμερα και στο μικρόφωνο τα μύχια αισθήματα, "τις πληγές και τα τρωτά του μέρη" που θα’λεγε και ο Καβάφης.

Ένα τέτοιο ψυχικό στριπτήζ είναι όντως ιαματικό. Όχι μονάχα για εκείνον που το κάνει αλλά και για όσους το παρακολουθούν. Εάν μη τι άλλο, η κατεδαφιστική διάθεση του Όρσον Γουέλς απέναντι στο παρελθόν του έχει ασυγκρίτως μεγαλύτερο ενδιαφέρον από την αλλαζονική στάση του Φρανκ Σινάτρα στο "My Way”. "Regrets I’ve had a few, but then again, too few to mention…” . "Τα έκανα" με άλλα λόγια "όλα σωστά. Δοξάστε με". Δεν είναι τυχαίο ότι ο κάθε γέρο-νάρκισσος ονομάζει το "My Way” τραγούδι της ζωής του.

Αποτελεί εξάλλου η μετάνοια βάση του Χριστιανισμού. "Μετανοείτε!" φώναζαν πάντα οι σαλοί (κοσμο-)καλόγεροι. Και ο παπάς, αφού σε εξομολογήσει, απαιτεί να ζητήσεις γονατιστός συγγνώμη για ό,τι στραβό έπραξες έργω, λόγω ή διανοία ώστε να σου δώσει άφεση ως πληρεξούσιος του Θεού. Να δηλώσεις δηλαδή ότι εάν γυρνούσε ο χρόνος πίσω, εάν είχες δεύτερη ευκαιρία, θα τα έκανες αλλιώς.

Θα τα έκανες αλλιώς;

Αναδιφώντας το παρελθόν μέσα από βιβλία και ταινίες, μένεις συχνά κατάπληκτος. Πώς γίνεται, αναρωτιέσαι, λαοθάλασσες να αποθεώνουν τον Χίτλερ; Μιλιούνια να πενθούν, να κλαίνε γοερά τον Στάλιν; Είχανε χάσει εντελώς την κρίση τους; Είχαν υπνωτισθεί και είχαν ηδονικά υποταχθεί στους στυγνότερους τυράννους; Κι όταν συνήλθαν από το μεθύσι, αναζήτησαν άλλοθι στους σχετικά ελάχιστους, οι οποίοι αντιστάθηκαν…

Δυσκολεύομαι να δεχθώ ότι η πλειονότητα των Γερμανών στον Μεσοπόλεμο υπήρξαν συνειδητοί ναζιστές με την έννοια που δίνουμε στη λέξη σήμερα. Και ότι μεγάλες μάζες στη Σοβιετική Ένωση επικροτούσαν τα εγκλήματα του "Πατερούλη". Πιο εύκολα πιστεύω ότι απλώς δεν διέθεταν ικανή πληροφόρηση. (Η υπερπληροφόρηση των δικών μας ημερών οδηγεί στο ίδιο αποτέλεσμα: στη σύγχυση και ουσιαστικά στην άγνοια…).

Εάν είχε ο Χίτλερ πεθάνει πριν από την πρώτη Σεπτεμβρίου του 1939, θα είχε περάσει στην Ιστορία ως ένας ακροδεξιός, αντισημίτης -διόλου πρωτότυπο για την εποχή- καγκελάριος, ο οποίος ανασυγκρότησε εντούτοις τη Γερμανία, εκμηδένισε την ανεργία, έφτιαξε εθνικές οδούς και το αυτοκίνητο του λαού, τον σκαραβαίο της Wokswagen. Εάν τα είχε κακαρώσει ο Στάλιν την επαύριο της απελευθέρωσης του Βερολίνου, το 1945, θα ήταν σχεδόν αδύνατο να του αφαιρέσεις το φωτοστέφανο του νικητή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Οι σκοτεινές πλευρές αμφότερων θα αποκαλύπτονταν από τους μελετητές. Μα δεν θα ανέτρεπαν την αντίληψη της κοινής γνώμης.

Και όσοι εγκαίρως πήραν πρέφα για τι καθάρματα επρόκειτο; Άνθρωποι θαυμαστής ευφυίας και ενσυναίσθησης. Ο Τόμας Μαν και ο Ζίγκμουντ Φρόυντ. Ο Μιχαήλ Μπουλγκάκοβ, ο Μπόρις Παστερνάκ, μάλλον και ο Μαγιακόφσκι, που αυτοκτόνησε νωρίς… Στατιστικά αμελητέο ποσοστό.

Θα έπρεπε ύστερα από τον πόλεμο, σύσσωμος ο γερμανικός λαός να αυτομαστιγωθεί για να αποδείξει τη μετάνοιά του; Όσοι υπηρέτησαν τα αυταρχικά καθεστώτα του "Υπαρκτού Σοσιαλισμού" -και ήταν πάρα πολλοί- να δικαστούν και να φυλακιστούν μετά τη μεταπολίτευση που ξεκίνησε το 1989; Το μόνο που θα κερδίζαμε -το είδαμε μετά τον Α’ Παγκόσμιο, το ζήσαμε και στην Ελλάδα με την Εκτέλεση των Έξι το 1922- θα ήταν η παράταση της εχθροπάθειας και του διχασμού…

Η μετάνοια, η αίσθηση πως έκανα μοιραία λάθη, ακολούθησα λάθος δρόμο, πήγε η ζωή μου στράφι, βαραίνει πλείονες όσους από μιαν ηλικία και ύστερα. Κι αν δεν το ομολογούν συνήθως σε ό,τι αφορά την προσωπική τους ζωή -πώς να πεις ως γιαγιά στα εγγόνια σου ότι ο παππούς τους ήταν ένας μαλάκας που δεν τον ερωτεύτηκες ποτέ, απλώς βολεύτηκες ή σε πίεσαν να τον παντρευτείς, γιατί όμως κι εσύ δεν αντιστάθηκες;- τα επαγγελματικά αποτελούν για την πλειονότητα των γκριζομάλληδων και ασπρομάλληδων ιστορία χαμένων ευκαιριών. Το "αν" καταντάει η αγαπημένη τους λέξη. "Αν είχα φύγει μετά τον στρατό στο εξωτερικό… Αν είχα ασκήσει ελεύθερη δικηγορία αντί να χωθώ στο δημόσιο… Αν είχα παραιτηθεί το ’88 από την εταιρεία και είχα ανοίξει εκείνο το μαγαζί…".

Μελαγχολείς ακούγοντάς τους. Όχι για τις ευκαιρίες που έχασαν. Μα για την αυταπάτη που εκ των υστέρων καλλιεργούν πως θα μπορούσαν να το έχουν πάρει αλλιώς. Ότι στερήθηκαν τα μεγάλα πετάγματα από στιγμιαίο φόβο ή από κάποια στραβοτιμονιά.

Σού έρχεται στιγμές-στιγμές να τους ταρακουνήσεις, "μπούρδες!" να τους πεις. "Ζήσατε ακριβώς όπως σας άξιζε. Δεν είχατε τα φόντα για τίποτα διαφορετικό. Κάθε απόφαση κρίνεται στον χρόνο που λαμβάνεται. Η ζωή δεν έχει εφετείο. Ευθύνεστε τελεσίδικα, στο διηνεκές, για την ψήφο που ρίξατε, για την ανοχή που δείξατε, για τα στραβά μάτια που κάνατε, για τις ρήξεις που δεν τολμήσατε. Και αν σας δινόταν δεύτερη ευκαιρία, το συντριπτικά πιθανότερο θα ήταν να πατήσετε ξανά τις ίδιες ή παρόμοιες μπανανόφλουδες…".

Η δημόσια μετάνοια του Όρσον Γουέλς τουλάχιστον είναι χαριτωμένη. Ψυχαγωγική. Οι κρονόληροι αντιθέτως που κολυμπούν μες στις τύψεις τους προξενούν αποστροφή. Ή θυμηδία οσάκις συμβουλεύουν τους νεότερους να αποφύγουν τα δικά τους λάθη.

Εάν δεν μπορείς να λες "ό,τι έγινε, έγινε", να πληρώνεις ταπεινά τα σπασμένα και να προχωράς παρακάτω… Εάν δεν έχεις το σθένος να αυτοσαρκάζεσαι και να ζεις το σήμερα, παρά σου είναι βολικότερο να μυρηκάζεις αενάως τα παλιά… Εάν στον καθρέφτη σου κοιτιέσαι κι από μόνος σου αγαπιέσαι σαν τη μετανιωμένη Μαγδαληνή…

Θα σου μπαίνει μονίμως στο ρουθούνι ένας μπάρμπας, βαψομαλλιάς που θα γκαρίζει το "My Way”. Και θα αγκαλιάζει την προκλητικά νεότερη, τρίτη ή τέταρτη, "plastic but fantastic”, σύζυγό του.

Πηγή: Capital.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr