Στην αίθουσα με τους καθρέφτες

Πώς θα βιώναμε τον πόλεμο στην Ουκρανία πριν από τριανταπέντε χρόνια;

Έως τα τέλη της δεκαετίας του 1980, η τηλεόραση και η ραδιοφωνία στην Ελλάδα τελούσαν υπό πλήρη κρατικό -διάβαζε κυβερνητικό- έλεγχο. Μοναδικές εναλλακτικές πηγές ενημέρωσης οι εφημερίδες και τα περιοδικά, για αυτό και πουλούσαν καθημερινά εκατοντάδες χιλιάδες φύλλα. Διαδίκτυο ασφαλώς δεν υπήρχε. Ούτε κινητή τηλεφωνία.

Η εισβολή των Ρώσων θα ανακοινωνόταν από την ΕΡΤ και την ΥΕΝΕΔ την προγραμματισμένη ώρα των ειδήσεων – έκτακτα δελτία είχαν βγει, νομίζω, στον αέρα μονάχα τον Φεβρουάριο του ’81, με τον μεγάλο σεισμό στην Αθήνα. Ένας παρουσιαστής με σοβαρότατο, βαρύγδουπο σχεδόν, ύφος θα διάβαζε τηλεγραφήματα ξένων πρακτορείων ενώ πίσω από την πλάτη του θα προβάλλονταν φωτογραφίες από τα πεδία των μαχών. Συζήτηση ασφαλώς δεν θα γινόταν, το να παραβιαστεί το άβατο τού στούντιο από προσκεκλημένους ήταν αδιανόητο. "Ας περάσουμε τώρα σε εσωτερικές ειδήσεις..." θα έλεγε μετά από κανά δεκάλεπτο ο παρουσιαστής και θα ακολουθούσαν ρεπορτάζ από δημόσια έργα που εγκαινίασε ο πρωθυπουργός. Και συναντήσεις υπουργών με εκπροσώπους της συμπαθούς τάξης των βαμβακοκαλλιεργητών ή των μαγείρων. Αθλητική ενημέρωση, δελτίο καιρού και τέλος. Νεότερα αύριο.

Οι εφημερίδες θα κυκλοφορούσαν με πλούσια ύλη από την Ουκρανία – διέθεταν οικονομική ευρωστία, θα είχαν από την πρώτη ώρα στείλει ανταποκριτές. Το συγκρότημα Λαμπράκη κοτζάμ ομάδα ρεπόρτερ - έπρεπε να τροφοδοτήσει "Βήμα", "Νέα" και "Ταχυδρόμο". Η "Ελευθεροτυπία" σίγουρα τον Φρέντυ Γερμανό, ο οποίος καημό το είχε να γράψει ως άλλος Χέμινγουαιη το χρονικό ενός πολέμου. (Και θα τα κατάφερνε, εάν του δινόταν η ευκαιρία, εξαιρετικά...). Ο "Ριζοσπάστης" θα υιοθετούσε ασφαλώς -όπως και με το Τσέρνομπιλ- τη γραμμή του Κρεμλίνου. Θα μιλούσε για χειρουργικές στρατιωτικές επιχειρήσεις, θα κατήγγελλε τον αστικό τύπο για τη χρήση της λέξης "πόλεμος". Η "Αυγή" αντιθέτως, έκφραση τότε της ανανεωτικής και όχι της λαϊκίστικης αριστεράς, δεν θα μασούσε τα λόγια της. Στην "Αυριανή", ο πόλεμος σύντομα θα επισκιαζόταν από γυμνές φωτογραφίες της Δήμητρας Λιάνη ή από καταγγελίες αναγνωστών εναντίον του "εκμαυλιστή" Μάνου Χατζιδάκι...

Οι εφημερίδες ήταν όντως ζουμερότατες, τις καταβρόχθιζες από την πρώτη μέχρι την τελευταία σελίδα. Μονάχα που τα νέα τους αφορούσαν εκ των πραγμάτων το χθες. Ελαφρώς ή εντελώς μπαγιάτικα...

Έτσι επικοινωνούνταν και τα πιο οριακά και τα πιο κοσμοϊστορικά γεγονότα στους ανθρώπους που ζούσαν σε άλλες χώρες. Και όσο παλιότερα, τόσο βραδύτερα. Ο παππούς μου μού έλεγε ότι είχε πληροφορηθεί από μια αθηναϊκή εφημερίδα τον θάνατο του Λένιν την άνοιξη του 1924. Με δύο -ή με τρεις;- μήνες καθυστέρηση...

Ο πρώτος πόλεμος που μεταδόθηκε απευθείας ήταν του Κόλπου, το 1990-91. Το CNN ως ρηξικέλευθο ειδησεογραφικό κανάλι παγκόσμιας εμβέλειας έδινε τον τόνο, είχε αιχμαλωτίσει στη συχνότητά του δισεκατομμύρια τηλεθεατές. Σαν να θυμάμαι ωστόσο και καναδύο Έλληνες απεσταλμένους, στην ταράτσα ενός ξενοδοχείου στη Βαγδάτη, να περιμένουν να ξεκινήσουν οι βομβαρδισμοί. Θυμάμαι σίγουρα, λίγα χρόνια αργότερα, στην κρίση των Ιμίων, έναν τηλεοπτικό δημοσιογράφο -που έρρεπε ανέκαθεν προς τον κιτρινισμό-, σκαρφαλωμένο σε κάτι βράχια έξω από τον Ναύσταθμο της Σαλαμίνας, να απαθανατίζει την έξοδο του ελληνικού στόλου. Κάποιοι επεσήμαναν ότι με την τόση πρεμούρα του παραβίαζε το στρατιωτικό απόρρητο. Ψύλλοι στ’άχυρα. Ίσως να πήρε και αύξηση για αυτό…...

Από το σκοτάδι τού τότε, στο σημερινό εκτυφλωτικό φως. Στον πόλεμο live. Στον καταιγισμό με ειδήσεις και με αναλύσεις. Στους ομηρικούς, τηλεοπτικούς και διαδυκτιακούς, καβγάδες μεταξύ δυτικοφρόνων και υπόπτων γιά πουτινισμό. Στο πρωτοφανές: οι πρεσβείες μιάς χώρας, της Ρωσίας, εδώ και αλλού, να επιπλήττουν πολίτες μέσω των social media. Και το twitter να τους κατεβάζει τον λογαριασμό.

Δύο ερωτήματα τίθενται.

Είναι στις μέρες μας η κοινή γνώμη ουσιαστικότερα, σφαιρικότερα ενημερωμένη; Πολύ αμφιβάλλω. Ο ορυμαγδός πληροφοριών ζαλίζει, μπερδεύει, συσκοτίζει. Πόσω δε μάλλον όταν ένα σεβαστό ποσοστό από τις ειδήσεις συνιστούν απλώς φέικ νιούς. Μα και τα γεγονότα που με ακρίβεια μεταδίδονται γίνεται άραγε να εκτιμηθούν εκτός πλαισίου;

Πρόσφατο χτυπητό παράδειγμα: η διαμαρτυρία μιάς Ρωσίδας δημοσιογράφου, η οποία σήκωσε μπροστά στην κάμερα αντιπολεμικό πλακάτ. Επρόκειτο άραγε για ένα ηρωικό ξέσπασμα, όπως όλοι σπεύσαμε να το χαρακτηρίσουμε και να το επευφημίσουμε; Το ότι στη δημοσιογράφο επεβλήθη ένα χρηματικό απλώς πρόστιμο -υπέρογκο έστω για τα εκεί δεδομένα-, εγείρει υποψίες... Μήπως το περιστατικό είχε στηθεί εξαρχής από το καθεστώς για λόγους προπαγάνδας; Για να περάσει το μήνυμα ότι τους αντιρρησίες στη Μόσχα δεν τους τρώει η μαρμάγκα, στενάζει απλώς το πορτοφόλι τους; Θα μάθουμε εν ευθέτω χρόνω. Ή -το πιθανότερο- ποτέ.

Όπως δεν έχουμε μάθει, έξι χρόνια αργότερα, τι στα αλήθεια συνέβη με το αποκαλούμενο πραξικόπημα εναντίον του Ερντογάν...

Ακόμα ωστόσο και αν καταλήγαμε πως ο πόλεμος live μάς ανοίγει τα μάτια, αποτυπώνεται κάτι τέτοιο στη λειτουργία των φιλελεύθερων δημοκρατιών μας; Μπορούν οι πολίτες να αντιδράσουν καίρια, να παρέμβουν αποτελεσματικά στις εξελίξεις; Δεν νομίζω.

Οργανώνονται -θα μού πείτε- συλλαλητήρια. Πάντα οργανώνονταν. Αφυπνίζεται ο κόσμος και επηρεάζει τις κυβερνήσεις. Δεν το βλέπω. Ο κόσμος έχει εθιστεί τα τελευταία χρόνια να ξεσπάει και να εκτονώνεται στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Πηδώντας από το ένα δράμα στο άλλο. Τσιμπώντας όποιο δόλωμα τού κουνάνε οι έμποροι του συναισθηματισμού, οι μεταπράτες της ευαισθησίας.

Όσο δε για τις κυβερνήσεις και τους διακυβερνητικούς οργανισμούς, οι αποφάσεις τους εξακολουθούν να λαμβάνονται εν κρυπτώ και παραβύστω, αφού σταθμιστούν δεδομένα που οι απλοί πολίτες δεν έχουν καν υπόψιν τους. Ενώ παράλληλα η λαϊκή συγκίνηση αξιοποιείται επικοινωνιακά. Ο Γάλλος πρόεδρος ποζάρει αξύριστος, με φούτερ, στα Ηλύσια Πεδία, απομιμούμενος τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι. Το γεγονός ότι έχει αφήσει πολύ πίσω δημοσκοπικά την ακροδεξιά της Λεπέν και του Ζεμούρ είναι ασφαλώς πολύ ευχάριστο. Μα ούτε η Λεπέν ούτε ο Ζεμούρ είχαν λιγότερο απωθητικές πολιτικές θέσεις ένα μήνα πριν…

Μακράν εμού η άκριτη νοσταλγία του παρελθόντος. Ας το δεχθούμε όμως. Ζούμε σε μια παγκόσμια αίθουσα με καθρέπτες, οι οποίοι παραμορφώνουν περισσότερο από ποτέ την πραγματικότητα. Μπλέκουμε αθελά μας το αληθινό με το φασματικό, τρέμουμε εμπρός σε παραφουσκωμένες απειλές ενώ αγνοούμε αληθινούς κινδύνους. "Είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες" όπως προφήτεψε ο Κώστας Καρυωτάκης. "Ο άνεμος, όταν περνάει, στίχους, ήχους παράφωνους ξυπνάει στις χορδές που κρέμονται σαν καδένες…".

Και το νοιάξιμο προς τον πλησίον; - πλησίον είναι και ας υποφέρει χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά μας… Και η λαχτάρα μας να στρέψουμε μας το καλό -προς το λιγότερο κακό έστω- το τιμόνι του κόσμου;

Τι να σας πω; "Κάνουμε θέατρο για την ψυχή μας" έλεγε ο Κάρολος Κουν. Ίσως να ισχύει και για τη ζωή.

Πηγή: capital

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr