Το εσωτερικό μας βαρόμετρο

Κανένα κράτος δεν είναι σε θέση να ελέγχει διαρκώς κάθε τομέα της κοινωνικής δραστηριότητας. Να προλαβαίνει τις παρεκτροπές ή έστω να τις τιμωρεί άμεσα και παραδειγματικά.

Λάθος! Υπάρχει το ιστορικό παράδειγμα τής Ανατολικής Γερμανίας. Της "Λαοκρατικής Δημοκρατίας" όπως ήταν η επίσημη ονομασία της. Στη χώρα εκείνη -που ιδρύθηκε το 1949 ως μετεξέλιξη της σοβιετικής ζώνης κατοχής τής ηττημένης Γερμανίας- η παρακολούθηση των πολιτών από τις υπηρεσίες ασφαλείας έφθασε στο απόγειό της. Κι ας ήταν η τεχνολογία τότε, σε σύγκριση με τη σημερινή, τελείως πρωτόγονη. "Κιχ" να’κανες, οι αρμόδιοι το μάθαιναν. Όχι επειδή σε κατέγραφαν με κάμερες και με μικρόφωνα. Αλλά διότι ένα τερατώδες ποσοστό τού πληθυσμού αποτελούνταν από χαφιέδες της "Στάζι". Η καλοκάγαθη γειτόνισσά σου -ή ακόμα και ο λατρευτός σου σύζυγος- διόλου απίθανο να έδιναν κάθε εβδομάδα αναφορά στην αστυνομία σχετικά με ό,τι μουρμούρισες κατεβάζοντας τα σκουπίδια. Με ό,τι τυχόν σού ξέφυγε στο ίδιο το κρεββάτι σου, ανάμεσα σε ένα ροχαλητό και μια πορδή. Κάθε σου φράση, κάθε σου γκριμάτσα μπορούσε, με λίγη φαντασία, να ερμηνευτεί σαν αντικαθεστωτική. Άμα έφτανε συνεπώς κάποτε η ώρα σου, άμα έκριναν οι αρχές πως είχες υπερβεί τα εσκαμμένα, θα σε έφερναν αντιμέτωπο με τον ογκώδη φάκελό σου. Κι άντε να εξηγήσεις το 1970 τί ακριβώς εννοούσες το 1956 όταν, παραμονές τής Εξέγερσης στη Βουδαπέστη, εξύμνησες την ουγγρική σούπα γκούλας με μπόλικη πάπρικα και σκορδάκι!

Τα έχουμε δει σε ταινίες, τα έχουμε διαβάσει σε ιστορικά βιβλία. Τα έχει αποδώσει απαράμιλλα ο Μίλαν Κούντερα στο εμβληματικό του μυθιστόρημα "Το Αστείο". Όπου η ζωή του ήρωα κυριολεκτικώς καταστρέφεται από ένα αντισταλινικό καλαμπούρι...

Ερώτημα: εάν κάποιος μηχανισμός όχι αυταρχικός, όχι εξαρχής εχθρικός προς τους πολίτες, μα αντιθέτως βαθύτατα δημοκρατικός, εξόχως ευαισθητοποιήμενος σχετικά με τα δικαιώματα των αδυνάμων, κατάφερνε να συγκεντρώνει συνεχώς πληροφορίες για τους πάντες… Να έχει μάτια και αυτιά παντού, σε παρασκήνια θεάτρων και σε δικηγορικά γραφεία, σε άδυτα εταιρειών και εκκλησιών και σε δωμάτια "πονηρών" ξενοδοχείων… Εάν ένας τέτοιος μηχανισμός στηνόταν σήμερα με αποστολή την απόλυτη πάταξη των σεξουαλικών παρενοχλήσεων και των εν γένει κακοποιητικών συμπεριφορών, καθώς επίσης και της διαφθοράς, του φαβοριτισμού, της φαυλοκρατίας, το αποτέλεσμα θα ήταν ευτυχές;

Απάντηση: ουδόλως.

Πώς το ξέρουμε; Μα ό,τι τις τελευταίες εβδομάδες διαδραματίζεται μπροστά στα γουρλωμένα μάτια μας αποτελεί μια προσομοιώση, μια λάιτ (ενιότε όχι και τόσο λάιτ) εκδοχή της παραπάνω κατάστασης.

Κάθε σχεδόν τηλεοπτικό στούντιο, κάθε διαδικτυακό φόρουμ, μυριάδες σελίδες στο φέισμπουκ έχουν μετατραπεί σε υποδοχείς καταγγελιών. Σε ανακριτικά γραφεία. Σε αυτοσχέδια δικαστήρια. Συχνότατα και σε πεδία εκτέλεσης των ποινών, όπου οι ένοχοι ευνουχίζονται ή αποκεφαλίζονται, συμβολικά πάντα. Όπου προσωπικότητες ρίχνονται στο πυρ το εξώτερον, σταδιοδρομίες τερματίζονται βιαίως, κραταιοί και λαμπεροί μέχρι προχθές ταγοί καταδικάζονται ανεκκλήτως σε επαγγελματικό ατιμωτικό θάνατο.

Όλα τα παραπάνω είναι απολύτως φυσικά και συγγνωστά εφόσον σπάει μια ομερτά. Μία συνομωσία σιωπής δεκαετιών. Η εποχή της καραντίνας, τής συσσωρευμένης ψυχικής κόπωσης, της αγωνίας για το συλλογικό μας μέλλον, έμελλε να γίνει στην Ελλάδα και εποχή τρομερών αποκαλύψεων. Εγκλήματα ειδεχθή έρχονται στο φως. Συμπεριφορές αηδείς επιτέλους κατακεραυνώνονται. Βρώμικα πέπλα σκίζονται.

Η κάθαρση -κάθε κάθαρση- αποτελεί γεγονός εξαιρετικά χαρμόσυνο. Υπό δύο προϋποθέσεις.

Πρώτον ότι θα δίνεται ο λόγος, η ευκαιρία απόκρουσης των αιτιάσεων, απολογίας, στους κατηγορουμένους. "Μηδενί δίκην δικάσεις πριν αμφοίν μύθον ακούσης" προστάζει ο Αριστοφάνης στις "Σφήκες" του. Μέσα στις κωμωδίες βρίσκεις τα σοβαρότερα. Τα σοφότερα.

Δεύτερον ότι δεν θα ανακατεύονται τα ξερά με τα χλωρά. Τα τραγικά με τα τραγελαφικά. Πως δεν θα καταντούν ένας αχταρμάς που θα τροφοδοτεί απλώς την οργή του πλήθους.

Αυτό ακριβώς κινδυνεύει να συμβεί κάθε μέρα που περνάει.

Βρίσκει ο ένας το κουράγιο -για κουράγιο υπεράνθρωπο μιλάμε- να μιλήσει δημόσια για τον εφιάλτη της ζωής του. Να δείξει τις πληγές που ανοίχτηκαν στην τρυφερότερη ηλικία του. Να μάς κρούσει τον κώδωνα, "προσέξτε καλά!" να μας πει "η φρίκη μπορεί να ελλοχεύει και στα ασφαλέστερα δήθεν περιβάλλοντα και στη πλαστή θαλπωρή της πιό καλλιεργημένης οικογένειας!"

Και, στο καπάκι, μια άλλη ωρύεται επειδή ένας σκηνοθέτης-σεναριογράφος τής κοκορευόταν για τις σεξουαλικές του επιδόσεις, τής υποσχόταν δείπνα σε πολυτελή εστιατόρια και τής έστελνε διαδικτυακά ραβασάκια με… ηλιοβασιλέμματα. Ενώ ένας τρίτος διαρρηγνύει τα ιμάτιά του επειδή στο θέατρο συμβαίνουν -λέει- αρσενοκοιτίες, μοιχίες και παλλακίες.

Σιγά τα αβγά! Και όσοι ακόμα φοίτησαν κάποτε στο κατηχητικό, το έχουν προ πολλού ξεπεράσει. Μεταξύ συναινούντων ενηλίκων όλα επιτρέπονται.

"Και αν υπάρχει σχέση εξουσίας;" Πρέπει να την ορίσουμε αυστηρότατα. Διότι όλες σχεδόν οι σχέσεις, σχέσεις εξουσίας είναι κατά την ευρεία έννοια τού όρου. Συχνότατα δε αμφίδρομες. Όπου ο εκ πρώτης όψεως καταπιεζόμενος, σφίγγει τον "καταπιεστή" του από τον λαιμό. Το έχει διδάξει αυτό ο Φρόυντ. Κι ακόμα γλαφυρότερα η μεγάλη λογοτεχνία.

Ψιλά γράμματα τα παραπάνω για την εξαγριωμένη κοινή γνώμη, που έγκλειστη λόγω κόβιντ, απαιτεί φρέσκο αίμα στην αρένα. Ξεσπάει την οργή της όχι μονάχα σε εκείνους οι οποίοι αποδεδειγμένα -ή εικαζόμενα έστω- εγκλημάτησαν αλλά και σε όσους τολμούν να εκφράσουν την οδύνη τους για το έρεβος που αντικρύζουν. "Είστε ισαποστάκηδες!" τούς βρίζει. "Αφήστε το "μπλαμπλά” και πιάστε τις πέτρες και στήστε τις κρεμάλες! Ειδάλλως θα σάς πάρει κι εσάς η μπάλα!"

Αναρωτιέμαι ποιός τομέας, ποιος μικρόκοσμος, έχει σειρά. Ο κλήρος; Ο τύπος; Οι πολιτικοί; Οι πολιτικοί, παραδόξως, κινδυνεύουν λιγότερο. Είναι αφενός βιρτουόζοι στο να καλύπτουν τα ανομήματά τους. Έχουν αφετέρου επανειλημμένα, συλλήβδην, απαξιωθεί. Ο βρεμμένος τη βροχή δεν τη φοβάται...

Αναρωτιέμαι τι θα αποκαλυπτόταν εάν έμπαινε κάτω από το μικροσκόπιο ο οποιοσδήποτε επαγγελματικός κλάδος. Οι κρεοπώλες. Οι κομμώτριες. Οι εκτελωνιστές. Παντού και πάντα προφανώς γίνονται σημεία και τέρατα. Όλοι έχουμε λεκέδες στην ποδιά μας. Σκελετούς -ποντικιών τουλάχιστον- στην ντουλάπα μας.

Επ’ουδενί υποστηρίζω τη συγκάλυψη. Την αποσιώπηση. Τη διαιώνιση νοσηρών καταστάσεων.

Ξέρω απλώς ότι κάθε κοινωνία ζέχνει. Ζέχνει και ευωδιάζει ταυτόχρονα. Πως το κακό συνυπάρχει με το καλό, το άσχημο με το πανέμορφο, πολλές φορές μέσα στον ίδιο άνθρωπο.

Με ποια κριτήρια λοιπόν θα ξεχωρίσουμε το πλημμέλημα από το κακούργημα; Το συγγνωστό από το ασυγχώρητο;

Υπάρχει βεβαίως ο Ποινικός Κώδικας. Η δικανική κρίση. Ο φυσικός μας δικαστής είναι πρόσωπο ιερό, ασυγκρίτως πιο φερέγγυο από τον κάθε αυτοανακηρυσσόμενο εισαγγελέα των ΜΜΕ ή των μέσων κοινωνικής δικτύωσης, που αλλοιθωρίζει προς την τηλεθέαση ή προς τα likes τού facebook. Με αυτήν την έννοια τα όρια τής παραγραφής θα έπρεπε να διασταλούν. Καθώς η απαλλαγή λόγω παραγραφής είναι για τον αθώο ατιμωτική.

Υπάρχει κάτι πιο θεμελιώδες και από τον νομικό μας πολιτισμό. Το εσωτερικό βαρόμετρο του καθενός μας. Έκαστος εξ’ημών -εφόσον δεν ορίζεται απ’τις παρωπίδες ή από το μένος του- μπορεί να ξεχωρίσει αλάθευτα τη βαθιά σαπίλα από τις δυσάρεστες πλην παροδικές ανθρώπινες οσμές. Μπορεί να αναγνωρίσει όσα εκστομίζονται (από καυχησιά, ναρκισσισμό, φτηνό χιούμορ) αλλά δεν πραγματοποιούνται. Και τα άλλα, τα αληθινά αποτρόπαια, που δεν λέγονται κι όμως γίνονται. Η απόσταση από τη λέξη στην πράξη είναι ιλιγγιώδης.

Αποτελεί το εσωτερικό μας βαρόμετρο σοφία και ένστικτο. Το διαθέτουν και τα ζώα ακόμα.

Στο εσωτερικό μας βαρόμετρο -πείτε το και πυξίδα- πρέπει να βασιστούμε. Ως πρόσωπα και ως κοινωνία. Ώστε να μην καούν τα χλωρά με τα ξερά. Για να μην αλληλοσπαραχτούμε μεταξύ μας.

Το εσωτερικό βαρόμετρο δεν το διαθέτει κανένας μηχανισμός.

Πηγή: capital

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr