Follow us

Το κόμμα-εκκλησία

Τι νόημα, ποιό σκοπό ύπαρξης είχε ένα κόμμα, το οποίο κατά τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές των 00’ς -στους καιρούς της αστακομακαρονάδας- έμοιαζε εκτός τόπου και χρόνου;

THETOC TEAM
ΓΡΑΦΕΙ: ΧΡΗΣΤΟς ΧΩΜΕΝΙΔΗς
Χρηστος Χωμενιδης

"Το ΚΚΕ ξεπέρασε τον χαρακτηρισμό της προόδου και μπήκε στη σφαίρα της υπέρβασης… Το μόνο κόμμα που έχει κότσια όχι μόνο να την κάνει αλλά και να την υλοποιήσει είναι το Κομμουνιστικό Κόμμα Ελλάδας." Αυτά δήλωσε χθες το βράδυ στο κατάμεστο Στάδιο Ειρήνης και Φιλίας ο Σταύρος Ξαρχάκος.

Το λέω μετά λόγου γνώσεως: ο Ξαρχάκος είναι ένας αληθινά ακέραιος άνθρωπος. Ανδρείος. Είχε ενδεχομένως στη γεμάτη ζωή του πάθη, παραφορές. Ουδέποτε εντούτοις τυχοδιώκτησε, παραδόθηκε στον συρμό, εξαρτήθηκε. Ουδέποτε ζήλεψε την εφήμερη δόξα του ανεμόμυλου που καμαρώνει φουσκωμένος με αέρα κοπανιστό. Ούτε έδωσε ποτέ λογαριασμό σε άλλον πλην του εαυτού του.

Ο Ξαρχάκος από τα πρώτα νιάτα του βρισκόταν στους αντίποδες του ΚΚΕ. Κατά τη δεκαετία του 1960, από τους τρεις μεγάλους τού έντεχνου τραγουδιού, τον Χατζιδάκι τον τοποθετούσαν στη δεξιά, τον Θεοδωράκη στην αριστερά και τον Ξαρχάκο στο κέντρο – υπάρχει και φωτογραφία με τον πάντοτε αντικομμουνιστή Γεώργιο Παπανδρέου να τον αγκαλιάζει πατρικά. Στα τέλη των 80’ς, αρχές των 90’ς, εξελέγη βουλευτής και στη συνέχεια ευρωβουλευτής της Νέας Δημοκρατίας. Το 2014 έθεσε ξανά υποψηφιότητα με το κόμμα, τότε, του Αντώνη Σαμαρά. Πώς είναι δυνατόν, εννέα χρόνια αργότερα, να αγκαλιάζεται συντροφικά με τον Δημήτρη Κουτσούμπα;

Η απάντηση πρέπει να αναζητηθεί μάλλον στο ΚΚΕ παρά στον Ξαρχάκο.

Με την κατάρρευση του Τείχους του Βερολίνου το 1989, κυρίως δε με τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης τα Χριστούγεννα του 1991, τα κομμουνιστικά κόμματα διεθνώς αντιμετώπισαν τη βαθύτερη κρίση της ιστορίας τους. Σε χώρες του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας βρέθηκαν στο περιθώριο, τέθηκαν ακόμα και εκτός νόμου. Στον ευρωπαϊκό νότο, το κραταιό ιταλικό κόμμα του Τολιάτι και του Μπερλίνγκουερ διακήρυξε εκ στόματος Ακίλε Οκέτο ότι η εποχή του Ευρωκομμουνισμού είχε λήξει. Μετεξελίχθηκε σε "Δημοκρατικό Κόμμα της Αριστεράς". Το γαλλικό κομμουνιστικό κόμμα μπήκε σε τροχιά συρρίκνωσης -το "Εθνικό Μέτωπο" του Λεπέν κέρδισε ένα μεγάλο ποσοστό των παραδοσιακών ψηφοφόρων του- και έφτασε να φυτοζωεί με ποσοστά περί το 2%. Στην Ισπανία οι κομμουνιστές απορροφήθηκαν από την Ενωμένη Αριστερά, στην Πορτογαλία αντιθέτως διατήρησαν την αυτονομία τους.

Το καθ’ημάς κομμουνιστικό κόμμα -ισχυρότερο τμήμα του ενιαίου τότε Συνασπισμού που είχε συμπράξει με τη Νέα Δημοκρατία στην κυβέρνηση Τζαννή Τζαννετάκη το καλοκαίρι του 1989- αμφιταλαντεύτηκε. Για κάποιο χρονικό διάστημα φαινόταν πως θα επικρατούσαν στους κόλπους του οι "ανανεωτές". Ο κάποτε σκληροπυρηνικός Γρηγόρης Φαράκος διαδεχόμενος τον Χαρίλαο Φλωράκης στη θέση του Γενικού Γραμματέα, επαγγέλθηκε το τέλος των δογματισμών. Πίσω όμως είχε η αχλάδα την ουρά. Στο 13ο συνέδριο, το 1991, η Αλέκα Παπαρήγα νίκησε οριακά τον Γιάννη Δραγασάκη, με την στήριξη -λέγεται- του Φλωράκη, ο οποίος άλλωστε στη διαθήκη του το γράφει ρητά: " Ό,τι βιος είχα, το έχω δώσει στο Κόμμα, στο Κόμμα στο ΚΚΕ με τα γνωστά σύμβολά του, τη Μαρξιστική – Λενινιστική ιδεολογία του, το πρόγραμμά του και τις αρχές του…" Πίσω λοιπόν ολοταχώς στην κομμουνιστική ορθοδοξία. Απετάξω τους αναθεωρητισμούς από όπου και αν προέρχονται…

Τι νόημα, ποιό σκοπό ύπαρξης είχε ένα κόμμα, το οποίο κατά τη δεκαετία του 1990 και στις αρχές των 00’ς -στους καιρούς της αστακομακαρονάδας- έμοιαζε εκτός τόπου και χρόνου; Όταν ο θρίαμβος του καπιταλισμού -με ή χωρίς ανθρώπινο πρόσωπο- εθεωρείτο δεδομένος, η ελεύθερη αγορά θέσφατο και η Ιστορία, κατά Φουκουγιάμα, τελειωμένη; Όταν επιπροσθέτως η μητέρα Σοβιετία διαλυόταν στα εξ’ων συνετέθη και τα επιχειρηματικά της συμφέροντα στη Δύση, που ανεπισήμως τα εκπροσωπούσαν τα κατά τόπους κομμουνιστικά κόμματα, έφθιναν μέχρις εξαφανίσεως; Το ΚΚΕ την εποχή εκείνη φάνταζε καλτ. Το γεγονός ότι παρά ταύτα διατηρούσε το 4,5% πρέπει να αποδοθεί στους παλαίμαχους Κουκουέδες που δεν θα άλλαζαν ποτέ κόμμα, κατά τον ίδιο τρόπο που οι αναγνώστες της "Εστίας" δεν θα αγόραζαν άλλη εφημερίδα….

Διέθετε το ΚΚΕ ωστόσο ένα αδιαφιλονίκητο πλεονέκτημα. Την αρχηγό του. Κόντρα σε κάθε αρχή του μάρκετινγκ, σε πείσμα των "αστών" επικοινωνιολόγων, η Αλέκα Παπαρήγα βρήκε και πρόβαλε τον εαυτό της ως μια γυναίκα λαϊκή (ουδόλως λαϊκίστρια), που τα λέει χύμα και τσουβαλάτα. Που ανεβαίνει στο βήμα της Βουλής και ξεδιπλώνει τις θέσεις του κόμματος με την ευγλωττία την οποία μονάχα η απόλυτη πεποίθηση δίνει. Μπορούσες προφανώς να έχεις μύριες αντιρρήσεις σε όσα επαγγελλόταν η Αλέκα. Θα ήταν όμως αδιανόητο να την κατηγορήσεις ως οπορτουνίστρια, κωλοτούμπα για πολιτικές -ή για άλλες- ανάγκες της στιγμής. Έτσι, χάρη στη σταθερότητα -πες την και ακαμψία- της, η Αλέκα κέρδισε τον γενικό σεβασμό.

Από εκείνη προσέτι την περίοδο, το ΚΚΕ εμπλούτισε το εικονοστάσι του. Έπρεπε μέχρι τότε να διαλέγεις θέση και να συντάσσεσαι πίσω από την προσωπικότητα που την είχε ενσαρκώσει. Ήσουν με τον Ζαχαριάδη – σταλινικός πάει να πει; Θα απέδιδες στον Άρη Βελουχιώτη τους μελανότερους χαρακτηρισμούς. Καιροσκόπο θα τον χαρακτήριζες στην καλύτερη, αλήτικης νοοτροπίας στη χειρότερη, ευθυγραμμιζόμενος με το σύνθημα του Νίκου "Ούτε Ψωμί ούτε Νερό στον Δηλωσία Μιζέρια!" Θα έριχνες τον Πλουμπίδη -και τον Καραγιώργη και τον Σιάντο- στο πυρ το εξώτερον, προδότες θα τους θεωρούσες, πράκτορες των δυτικών.

Ε λοιπόν, το ΚΚΕ επί Αλέκας τους απεκατέστησε, τους τίμησε πανηγυρικά όλους. Πρόσωπα που εν ζωή σφαζόντουσαν και μετά θάνατον κατασυκοφαντούνταν εφόσον το επέτασσε η συγκυρία, έγιναν "προσκυνητάρια και κούνιες για τα αγέννητα παιδιά", που λέει και ο Νίκος Γκάτσος. Δεν έχω δει -μα τον Θεό- πιο μεταμοντέρνα επαναδιατύπωση της Ιστορίας.
Επέλεξε το ΚΚΕ κάτι ακόμα πιο έξυπνο, στα όρια του ιδιοφυούς.

Αντί να απολογείται για τα ιστορικά, βαρύτατα λάθη των ηγεσιών του, πρόβαλλε τις μορφές των απλών αγωνιστών. Εκείνων που είχαν με τέτοια ένταση πιστέψει στο όραμα ενός άλλου, δικαιότερου κόσμου, ώστε τα είχαν δώσει όλα στην Αντίσταση και στον Εμφύλιο. Σταυρώθηκαν στη Μακρόνησο. Γέρασαν και πέθαναν ως πολιτικοί πρόσφυγες στις χώρες του ανατολικού μπλοκ. Στον Ζαχαριάδη, στον Κολιγιάννη, στον Φλωράκη -πριν τουλάχιστον αποκτήσει αίγλη θυμόσοφου- μπορούσες να σούρεις τα εξ αμάξης. Η ηθική ωστόσο ακεραιότητα του ανώνυμου κουκουέ (κάθε οικογένεια είχε έναν τουλάχιστον τέτοιο), η αυταπάρνησή του σε αποστόμωνε. Ακόμα και αν τον θεωρούσες τυφλωμένο, εμμονικό…

Όταν, το 2010, το ελληνικό κράτος χρεοκόπησε, το ΚΚΕ αντιστάθηκε σθεναρά στην κατάλυση του νόμου και της τάξης από τυχάρπαστα στοιχεία της "επάνω" και της "κάτω" πλατείας. Προστάτευσε αποφασιστικά και σθεναρά την αστική δημοκρατία και ας μην την πίστευε. Του το χρωστάμε.

Και όταν ο Σύριζα προέλαυνε πουλώντας φύκια για μεταξωτές κορδέλες, το ΚΚΕ χαμογελούσε σαρκαστικά και τον χαρακτήριζε "παιδί για όλες τις δουλειές", "κλητήρα του συστήματος".

Υπάρχει πεδίο πολιτικής συζήτησης με το ΚΚΕ; Μπορείς από τη θέση και την αντίθεση μαζί του να καταλήξεις στην οιανδήποτε σύνθεση; Προφανώς όχι. Το "Έξω για Πάντα από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το Νάτο" είναι τόσο κατηγορηματικό, ώστε δεν επιδέχεται ενστάσεις. "Ή μαζί μας ή εναντίον μας" λέει το ΚΚΕ. Και τοποθετεί τον εαυτό του εκτός πολιτικού παιχνιδιού, να αντιπαλεύεται από το μετερίζι του αμετακίνητα τον καπιταλισμό.

Η Αλέκα Παπαρήγα έδωσε το πηδάλιο του κόμματος στον Δημήτρη Κουτσούμπα. Πρόκειται -από όσο καταλαβαίνω- για έναν συμπαθέστατο άνθρωπο, που ανδρώθηκε και ελευκάνθη ως κομματικό στέλεχος. Νοιώθει επιπροσθέτως, καταλαβαίνει και αγαπάει γνήσια τη λαϊκή μουσική. Ανοίγει τη φιλόξενη αγκαλιά του σε κάθε άξιο καλλιτέχνη δίχως να απαιτεί δήλωση μετανοίας για παλιές αμαρτίες, πόσω δε μάλλον ρητή προσχώρηση στο Κόμμα.

Θάνος Μικρούτσικος, πρώην υπουργός του Ανδρέα Παπανδρέου, ομοτράπεζος της Δήμητρας Λιάνη. Δημήτρης Μητροπάνος, σπουδαίος τραγουδιστής, με αντιδικτατορικές μάλιστα περγαμηνές. Μίκης Θεοδωράκης, ο μέγιστος. Νατάσσα Μποφίλιου. Τώρα και Σταύρος Ξαρχάκος.

Σε ένα πολιτικό περιβάλλον που διαρκώς σκιάζεται από τη διαφθορά και τη συναλλαγή, από κάθε λογής σκοτεινό αλισιβερίσι, το ΚΚΕ εμφανίζεται ως το κόμμα των ακέραιων, των καλών ανθρώπων. Αποκτά βαθμηδόν την εξαγνιστική αίγλη της Εκκλησίας. "Δεύτε προς με πάντες οι κοπιώντες και πεφορτισμένοι, καγώ αναπαύσω υμάς…" λέει. Προβλέπω ότι θα έρθουν προς το μέρος του πολλοί κοπιώντες και πεφορτισμένοι στις επικείμενες κάλπες.

"Όταν πεθάνεις, μπαμπά, θα σε δώσω στον Κουτσούμπα να σε θάψει" μού είχε πει η κόρη μου όταν φεύγαμε από την κηδεία του Μίκη. "Εμένα ούτε σε νεκροταφείο αυτοκινήτων δεν θα με παραχώσει" της είχα αποκριθεί γελώντας. Τώρα το ξανασκέφτομαι. Ποτέ δεν ξέρεις…-

Πηγή: capital

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr

Κωμωδίες, ελληνικά και ξένα έργα, σύγχρονο και κλασικό ρεπερτόριο: Όλα όσα θα δούμε στο θέατρο τον Σεπτέμβριο

Υποδεχόμαστε το φθινόπωρο με παραστάσεις που ανυπομονούμε να δούμε σε κάθε γωνιά της πόλης. Και μην ξεχνάτε πως μπορείτε να φτάσετε εύκολα και με ασφάλεια σε όλες, καλώντας απλώς ένα UberTaxi.

25 Αυγ 2025 | 07:11

GET A LIFE

Η περιπέτεια του Γιώργου Μαζωνάκη δεν επηρέασε κανέναν πλην του ιδίου και των στενών συγγενών του. Δεν ήταν συνεπώς είδηση. Κακώς τα ΜΜΕ τη μετέδωσαν, την πρόβαλαν με πηχυαίους μάλιστα τίτλους. Γιατί το έκαναν;

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

08 Σεπ 2025 | 07:44

Και πάλι όλοι μαζί

Γιατί τα σημερινά ζευγάρια αποφεύγουν -συχνά τρέμουν στο ενδεχόμενο- να γίνουν γονείς; Η προφανής απάντηση αφορά στο κόστος ζωής.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

25 Αυγ 2025 | 07:11

GET A LIFE

Η περιπέτεια του Γιώργου Μαζωνάκη δεν επηρέασε κανέναν πλην του ιδίου και των στενών συγγενών του. Δεν ήταν συνεπώς είδηση. Κακώς τα ΜΜΕ τη μετέδωσαν, την πρόβαλαν με πηχυαίους μάλιστα τίτλους. Γιατί το έκαναν;

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

08 Σεπ 2025 | 07:44

Και πάλι όλοι μαζί

Γιατί τα σημερινά ζευγάρια αποφεύγουν -συχνά τρέμουν στο ενδεχόμενο- να γίνουν γονείς; Η προφανής απάντηση αφορά στο κόστος ζωής.

08 Σεπ 2025 | 06:05

Τα λείψανα του Αγίου Λαζάρου

Η βιβλιογραφία γύρω από την εμπορία "ιερών λειψάνων" εμπλουτίστηκε σε σημείο ώστε να αδυνατούμε να την εξαντλήσουμε στο πλαίσιο ενός σύντομου κειμένου.

06 Σεπ 2025 | 09:44

Δημογραφικό: Να ξυπνήσουμε γιατί χανόμαστε (Τάσος Γιαννίτσης)

Διαβάζοντας την εισήγηση για το δημογραφικό πρόβλημα που έκανε ο Τάσος Γιαννίτσης στην επετειακή εκδήλωση για τα 51 χρόνια του ΠΑΣΟΚ (και μπράβο τους για την ιδέα), σε πιάνει η ψυχή σου.

03 Σεπ 2025 | 07:15

Στην Αξιώτισσα στη Νάξο

Όποτε βλέπω σε ταβέρνα ή εστιατόριο, πανό, αφίσες και λοιπά πολιτικά μηνύματα, τα οποία "μοστράρει" ο ιδιοκτήτης πιστεύοντας προφανώς ότι με τον τρόπο αυτό επηρεάζει πεινασμένες συνειδήσεις, απλώς αποχωρώ.

ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΩΜΕΝΙΔΗΣ 01 Σεπ 2025 | 07:23

Χειμερία νάρκη ή γεμιστά της επόμενης μέρας;

Οι αρκούδες. Τα ερπετά. Οι νυχτερίδες και οι σκίουροι. Και ορισμένοι Έλληνες πολιτικοί, ιδίως εάν έχουν διατελέσει πρωθυπουργοί.

01 Σεπ 2025 | 07:21

Εκλογολογίες και κομματικοί σχεδιασμοί

Ακόμα και η αναμενόμενη εμφάνιση του Κυριάκου Μητσοτάκη στη ΔΕΘ με τις γνωστές παροχές του Σεπτεμβρίου εντάσσεται πάντως, σύμφωνα με το ρεπορτάζ, σε μια εκλογική στρατηγική.

ΓΡΑΦΕΙ Ο Π. ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 01 Σεπ 2025 | 06:10

Η Ριβιέρα της Μέσης Ανατολής

Ζούμε σε οργουελικούς καιρούς. Ο Τζορτζ Όργουελ, αυτός ο σκοτεινός προφήτης του εικοστού αιώνα, μπορεί να μην έπεσε σε όλα μέσα (συμπεριλαμβάνονται και ηχηρές αστοχίες στις προβλέψεις του), αλλά σίγουρα πέτυχε διάνα το κυριότερο.

27 Αυγ 2025 | 07:28

Διαβάζοντας Τσίπρα μαζί με το croissant

Πώς να το κάνουμε, σου δίνει ένα prestige μια συνέντευξη στην Monde. (Επίτηδες βάζω συνέχεια ξένες λέξεις στο κείμενο, αν τυχόν το διαβάσει ο ίδιος, να ταλαιπωρηθεί να τις ψάχνει στο λεξικό. Μια αθώα εκδίκηση, θα μου τη συγχωρέσετε.)

25 Αυγ 2025 | 07:11

GET A LIFE

Η περιπέτεια του Γιώργου Μαζωνάκη δεν επηρέασε κανέναν πλην του ιδίου και των στενών συγγενών του. Δεν ήταν συνεπώς είδηση. Κακώς τα ΜΜΕ τη μετέδωσαν, την πρόβαλαν με πηχυαίους μάλιστα τίτλους. Γιατί το έκαναν;

ΓΡΑΦΕΙ Ο ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 25 Αυγ 2025 | 06:15

Η κόπωση των διακοπών

Όσο και αν ακουστεί αλλόκοτο, φαίνεται πως η κόπωση δεν επέρχεται ως συνέπεια των διακοπών, αλλά την κουβαλάμε μαζί μας και την μεταφέρουμε από τόπο σε τόπο.

23 Αυγ 2025 | 12:02

Η αφιέρωση της Μαρίας Φαραντούρη στη Λίνα Μενδώνη

Διάφοροι κοινωνικοί αγωνιστές του πληκτρολογίου, εξέφρασαν τον αποτροπιασμό τους για το γεγονός ότι η τραγουδίστρια – σύμβολο της αντίστασης – συμβιβάστηκε με την εξουσία.

20 Αυγ 2025 | 07:50

Τα χαρτιά της Ελλάδας και ο Τραμπ

Τι θα συνέβαινε αν ο πρόεδρος των ΗΠΑ καλούνταν να μεσολαβήσει στη διένεξη ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία;

18 Αυγ 2025 | 07:52

59

Πριν από δυό εβδομάδες, έκλεισα τα πενηνταεννιά. Ήταν τα πρώτα γενέθλια της ζωής μου που η χαρά πήγαινε αντάμα με μια δυσφορία.

18 Αυγ 2025 | 07:50

Τα γαλλικά για τη Βούλτεψη

Υποθέτω μπορείς, σαν τη Βούλτεψη, να αποφανθείς ότι για τις πυρκαγιές και την ευαλωτότητά μας, δεν φταίει άλλος, αλλά φταίει το ότι δεν έχουμε αρκετούς εθελοντές. Πώς δεν το είχαμε σκεφτεί τόσα χρόνια βρε αδελφέ;

ΠΕΤΡΟΣ ΤΑΤΣΟΠΟΥΛΟΣ 18 Αυγ 2025 | 06:33

Ούτε Μόναχο, ούτε Γιάλτα

Ακόμη και όσοι τσαλαβουτούν στα ρηχά της ιστορικής έρευνας, όλο και κάτι έχουν ακούσει για τη Συμφωνία του Μονάχου και τη Διάσκεψη της Γιάλτας.

13 Αυγ 2025 | 09:01

Εγκώμιον της ξαπλώστρας

Και μπορεί στις καλοκαιρινές διακοπές και στις συνθήκες καύσωνα, οι πρωινοί περίπατοι να προσαρμόζονται στις συνθήκες της κλιματικής αλλαγής, αλλά στην επιλογή της παραλίας, η θεωρία μου ισχύει στο ακέραιο.

11 Αυγ 2025 | 11:36

Μια καλλονή και δύο Γκουαγιαβέρες

Η Καρταχένα καμαρώνει για τους συγγραφείς της. Για τον παραμυθά της βασικά, τον μεγαλύτερο παραμυθά στα ισπανικά μετά από τον Θερβάντες.

11 Αυγ 2025 | 10:48

Το θαύμα της απάτης

Η εμμονή μου τα τελευταία χρόνια να αποκαλύπτω τις απάτες πίσω από τη συντριπτική πλειονότητα των υποτιθέμενων θαυμάτων δίνει την εσφαλμένη εντύπωση ότι δεν πιστεύω στα θαύματα συνολικά.