Τρομοκρατία ή λογοκρισία;

To 1988 o Γκέρχαρτ Ρίχτερ, ο σπουδαιότερος εν ζωή Γερμανός ζωγράφος κάνει τον κύκλο έργων με τα πορτρέτα των πρωταγωνιστών της τρομοκρατικής οργάνωσης RAF «18 Οκτωβρίου 1977». Η έκθεσή του ξεσηκώνει θύελλα αντιδράσεων και προκαλούν στη Γερμανία ένα νέο κύκλο συζητήσεων. Ο Ρίχτερ εξηγεί δέκα χρόνια μετά τον θάνατο των τρομοκρατών ότι οι εικόνες αυτές τον είχαν στοιχειώσει. Μπορεί εύκολα με μια πρόχειρη ματιά να συνδέσει κάποιος τις εικόνες του Ρίχτερ με την δραστηριότητα της RAF. Αυτή όμως είναι η πρώτη ματιά. Ο Ρίχτερ κάνει αυτό που οφείλει ή δικαιούται να κάνει ένας καλλιτέχνης. Να αναφέρεται συχνά σε εικόνες που έχουν εισέλθει στη συλλογική μνήμη, να παρουσιάζει μια ανανεωμένη ανάμνηση γεγονότων του παρελθόντος, προκαλώντας συγχρόνως να τα δούμε ίσως με νέα προοπτική.

Είναι άστοχο να συνδέσει κάποιος σήμερα μια σκηνοθέτη ή έναν θεατρικό οργανισμό, την τέχνη με την τρομοκρατία, τόσο εύκολα. Κατασκευάζει απλώς ένα κλίμα λογοκρισίας. Όταν ετοιμάζεται μια παράσταση για την τρομοκρατία και τη δικαιοσύνη, σε πειραματικό θέατρο- ντοκουμέντο, όπως η Ισορροπία του Nash, στην Πειραματική Σκηνή του Εθνικού, ο δημιουργός, δηλαδή η σκηνοθέτης Πηγή Δημητρακοπούλου, έχει την ελευθερία αλλά και την υποχρέωση να χρησιμοποιήσει όσο περισσότερες πηγές μπορεί. Ακόμα και αν αυτές είναι εξαιρετικά ενοχλητικές. Ακόμα και αν αυτές είναι το ημερολόγιο ενός τρομοκράτη. Αλλά αν θέλει να παρουσιάσει μια παράσταση που να αντιμετωπίζει το θέμα σφαιρικά δεν αρκεί μόνο αυτό. Ως ιδέα το θέμα της τρομοκρατίας είναι καταπληκτικό για παράσταση. Όπως όλα τα μεγάλα ζητήματα.

Το θέατρο χρειάζεται φαντασία και δημιουργικότητα. Πρόκειται για μια πολύ σοβαρή υπόθεση όταν φτάνει και επεξεργάζεται ζητήματα που καίνε, κοινωνικά προβλήματα, την σύγχρονη πραγματικότητα. Εκεί κρίνεται ο δημιουργός. Αν αγιογραφήσει τον τρομοκράτη, είναι και αυτό μια καλλιτεχνική επιλογή για την οποία θα κριθεί. Το έργο οφείλει να προκαλεί συζητήσεις, να ενοχλεί, να αναστατώνει, να μας κάνει να διαφωνούμε. Το έργο οφείλει να είναι ζωντανό. Αν αύριο κάνει κάποιος ένα έργο για τον Χίτλερ αρκεί να πούμε «γιατί κάνεις ένα έργο για ένα σφαγέα;», αν χρησιμοποιήσει αποσπάσματα από το «ο Αγών μου» θα κριθεί επί της επιλογής του θέματος ή επί του καλλιτεχνικού αποτελέσματος;

Κανείς δε μπορεί να κατηγορήσει την Δημητρακοπούλου επειδή χρησιμοποίησε τα ημερολόγια του Ξηρού. Μπορεί να την κρίνει για τη θέση που παίρνει. Μπορεί να την κρίνει για την παράστασή της, για το ότι πιθανώς αντιμετωπίζει μονόπλευρα ένα θέμα – φωτιά. Μπορεί να την κρίνει για το ότι δεν έκανε καλή έρευνα, γιατί κι αυτό, ταλέντο είναι. Να βρει το έργο της ατυχές, ή κακά επεξεργασμένο. Αμάσητο κοινώς, όπως λέμε στο θέατρο, γιατί περί αυτού πρόκειται. Όταν ξεκινήσει να κάνεις κανείς τέτοιου είδους θέατρο, μπορεί να χρειαστεί χρόνια έρευνας, μη γελιόμαστε. Να διαβάσει χιλιάδες σελίδες για να παραδώσει με τη σειρά του ένα νέο ντοκουμέντο και όχι μια θέση έτσι άκοπα και απλά. Ειδικά όταν το θέμα είναι νωπό. Η ανάγνωση ότι είναι ένα έργο του Σάββα Ξηρού επειδή χρησιμοποιούνται κομμάτια του ημερολογίου του είναι πολύ επιπόλαιη.

Ούτε πολιτικά, ούτε ρουσφετολογικά πήρε την παράσταση η Δημητρακοπούλου. Ούτε ξόδεψε το δημόσιο χρήμα αφειδώς για να κάνει πλάτη σε έναν τρομοκράτη. Όλοι γνωρίζουμε τα ποσά που έχουν σπαταληθεί από τις κυβερνήσεις και τους εκπροσώπους που σήμερα μιλάνε, -με μεγάλη ευαισθησία- για το δημόσιο χρήμα. Μέσω των κυβερνήσεών τους χρηματοδοτήσει ανοσιουργήματα, πράγματα καταγέλαστα και εξίσου «επικίνδυνα». Άλλοθι είναι το ότι επικαλούμαστε την «σπατάλη κρατικού χρήματος». Κρύβει το «δε θέλω να ανέβει τέτοιο έργο», αυτή είναι η αλήθεια.

Να κάνουμε τέχνη λοιπόν με τους θετικούς ήρωες; Έναν φονιά αποθεώνει ο Κολτές στο Ρομπέρτο Τσούκο, ένα φονιά αποθεώνει ο Σαίξπηρ στον Ριχάρδο, να τα κλείσουμε στα συρτάρια τα έργα; Ή να σκεφτούμε; Να υπερασπιστούμε το δικαίωμα του άλλου να κάνει ένα έργο που θα μας είναι απεχθές. Αλλά να έχει το δικαίωμα να το κάνει.

Ευτυχώς ζούμε σε μια χώρα που έχουμε την ελευθερία μπορούμε και να συζητάμε και να κρίνουμε. Για τον Ξηρό, η κοινωνία στη συντριπτική της πλειοψηφία έχει αποφανθεί, το ίδιο και η Δικαιοσύνη. Η ίδια η Δικαιοσύνη δεν του έχει απαγορεύσει να μιλά. Ή να εκδίδει βιβλία. Για τους συγγενείς των θυμάτων είναι πάντα τραυματικό, για πολλούς, για την πλειοψηφία ημών, δυσάρεστο. Αλλά αυτή είναι η τέχνη. Πλούσια και ενοχλητική, μια αστείρευτη πηγή συζητήσεων. Όλα τα άλλα είναι προφάσεις προκειμένου να την χρησιμοποιήσουμε ως πολιτικό εργαλείο.

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr