Υπάρχει κίνδυνος νέας κρίσης;

Το θέμα στο οποίο είχα περισσότερο δίκιο στην καριέρα μου είναι και το θέμα που μου αναγνωρίζεται λιγότερο. Στις αρχές Ιουνίου του 2006, ξεκίνησα να γράφω μια σειρά άρθρων και να εκφωνώ ομιλίες όπου προέβλεπα, με αξιοσημείωτη ακρίβεια, τη χρηματοπιστωτική κρίση.

Στην αρχή παρατήρησα ότι οι αυξήσεις των επιτοκίων από τη Fed θα επηρέαζαν αργά ή γρήγορα τα υπερχρεωμένα αμερικανικά νοικοκυριά. «Τα επόμενα δύο χρόνια», σημείωνα, «οι μηνιαίες δόσεις των δανείων ύψους 600 δισεκατομμυρίων δολαρίων που χορηγήθηκαν στη λεγόμενη αγορά υψηλού κινδύνου θα αυξηθούν κατά 50%».

Τον Νοέμβριο του 2006 αποδοκιμάστηκα σε ένα συνέδριο της Morgan Stanley επειδή υποστήριξα ότι ο ανεπτυγμένος κόσμος στο σύνολό του κινδύνευε να καταλήξει στο ίδιο χάος στο οποίο βρισκόταν η Ιαπωνία από τη δεκαετία του 1990. Οι παρεμβάσεις της Fed για την τόνωση των αγορών κεφαλαίων, προειδοποίησα, ενθάρρυναν την κερδοσκοπική συμπεριφορά και άφηναν να διαδοθεί η επικίνδυνη άποψη ότι «όλοι είναι πολύ μεγάλοι για να καταρρεύσουν».

Το φθινόπωρο του 2007 ήταν πλέον σαφές ότι κάτι έτρεχε. Οι ειδικοί όμως εξακολουθούσαν να υποτιμούν τον κίνδυνο.. Κι εγώ προειδοποίησα ότι ήμασταν αντιμέτωποι «με ένα τοξικότερο μίγμα από αυτό που θέλουν να μας πείσουν οι επενδυτές» και ότι η κρίση δεν θα περιοριζόταν στην Αμερική, θα ήταν παγκόσμια.

Τον Δεκέμβριο του 2007, προέβλεψα τον θάνατο των χρηματοπιστωτικών θεσμών, καθώς μια ανθρωπογενής καταστροφή η κρίση των ενυπόθηκων δανείων υψηλού κινδύνου διάβρωνε το παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα. Και στις 7 Αυγούστου 2008, έναν και πλέον μήνα πριν από τη χρεοκοπία της Lehman Brothers, προέβλεψα μια «παγκόσμια καταιγίδα».

Κοιτάζοντας προς τα πίσω, αντιλαμβάνομαι σήμερα ότι έπρεπε να έχω κρατήσει όλες αυτές τις πληροφορίες για τον εαυτό μου, να έχω ιδρύσει ένα hedge fund και να έχω σορτάρει οτιδήποτε κυκλοφορούσε. Αντί γι αυτό, κάθισα κι έγραψα ένα βιβλίο (την Εξέλιξη του Χρήματος), που κυκλοφόρησε ακριβώς την ώρα που επαληθεύονταν οι προβλέψεις μου.

Τα αναφέρω όλα αυτά για να διαβάσετε προσεκτικά τις σημερινές μου σκέψεις για την παγκόσμια οικονομία. Στην περίοδο που διανύουμε, άλλωστε, πολλά είναι εκείνα που θυμίζουν τις ημέρες λίγο πριν από την κρίση. Και υπάρχουν τέσσερις λόγοι να ανησυχούμε.

Πρώτον, το πάρτι της νομισματικής πολιτικής φτάνει στο τέλος του. Η Fed, και τώρα η Τράπεζα της Αγγλίας, αυξάνουν τα επιτόκια. Το σύνολο του ενεργητικού των τεσσάρων μεγάλων κεντρικών τραπεζών Fed, ΕΚΤ, Τράπεζα της Ιαπωνίας και Τράπεζα της Αγγλίας θα φτάσει στην κορύφωσή του τον Δεκέμβριο του 2018, αλλά ο ρυθμός ανάπτυξης έχει ήδη αρχίσει να μειώνεται.

Δεύτερον, όπως έχουν επισημάνει ο οικονομολόγος Τσαρλς Γκούντχαρτ και άλλοι, βρισκόμαστε σε ένα δημογραφικό σημείο καμπής. Μέχρι το 2100, o ενεργός πληθυσμός της Κίνας θα έχει μειωθεί από 1 δισεκατομμύριο άτομα σε 600 εκατομμύρια. Χώρες όπως η Γερμανία που πιστεύουν ότι η μετανάστευση θα βοηθήσει τα πράγματα θα απογοητευτούν βλέποντας ότι οι μετανάστες στερούνται των ικανοτήτων που απαιτούνται για να ενταχθούν στην αγορά εργασίας. Επιπλέον, ο αυξανόμενος δείκτης εξάρτησης που είναι αποτέλεσμα της γήρανσης των πληθυσμών δεν μεταφράζεται σε μεγαλύτερη αποταμίευση, αλλά σε υψηλότερη κατανάλωση, ιδιαίτερα στον τομέα της περίθαλψης. Οι δύο μεγάλες οικονομίες όπου αναβοσβήνουν κόκκινα λαμπάκια είναι η Κίνα και ο Καναδάς.

Τρίτον, ανεξάρτητα από τη νομισματική πολιτική, ένας δικτυωμένος κόσμος είναι ένας δομικά αποπληθωριστικός κόσμος. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, σε μια σειρά από επαγγέλματα η πιθανότητα να αντικατασταθούν οι άνθρωποι από μηχανήματα είναι τουλάχιστον 50%. Ήδη, στους δρόμους της Αριζόνα κυκλοφορούν αυτοκίνητα χωρίς οδηγό. Οι σημερινοί οδηγοί θα πρέπει μάλλον να επανεκπαιδευτούν για να γίνουν νοσοκόμες.

Α, και όποιος πιστωτής ελπίζει σε μια πληθωριστική έκπληξη από μια νέα κρίση στη Μέση Ανατολή, όπως συνέβη το 1973, το 1979 και το 1990, θα απογοητευτεί. Η Αμερική οδεύει στη μεγαλύτερη αύξηση της παραγωγής πετρελαίου στην ιστορία, κάπου 8 εκατομμύρια επιπλέον βαρέλια μεταξύ του 2010 και του 2025. Ακόμη και χωρίς τα ηλεκτρικά αυτοκίνητα, θα αποφευχθεί μια σοβαρή πετρελαϊκή κρίση ακόμη κι αν ξεσπάσει αύριο πόλεμος μεταξύ Ιράν και Σαουδικής Αραβίας.

Οι χρηματοπιστωτικές κρίσεις δεν είναι ποτέ ίδιες μεταξύ τους. Και η επόμενη δεν θα μοιάζει με την προηγούμενη. Αλλά θα υπάρξει και, όσο αρχίζει να υποχωρεί η νομισματική θεραπεία, έρχεται όλο και πιο κοντά. Αυτή τη φορά να θυμάστε τα λόγια μου.

(*) Ο Νάιαλ Φέργκιουσον είναι βρετανός ιστορικός

(Πηγή: The Sunday Times)

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr