"Μετά από μια άνιση μάχη που κράτησε πάνω από δύο χρόνια, έφυγε σήμερα (σ.σ. χτες) για πάντα η χαρισματική αρχιτέκτονας Ελένη (Νένη) Σπάρτση, που μεσουράνησε με το έργο και τη φωτεινή της παρουσία στην κοινωνική και πολιτιστική ζωή της πόλης μας τα τελευταία 40 χρόνια".

Με αυτά τα λόγια, ο στενός της φίλος και συνεργάτης, Σπύρος Βούγιας, πρόεδρος του Δημοτικού Συμβουλίου Θεσσαλονίκης και καθηγητής στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, αποχαιρέτησε την αξέχαστη αρχιτέκτονα που σημάδεψε με το ταλέντο και την προσωπικότητα της τον αρχιτεκτονικό χάρτη της Ελλάδας.

Ο Σπύρος Βούγιας, που σπούδασε Τοπογράφος Μηχανικός στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, συνέχισε τις σπουδές του με μεταπτυχιακό στο Σχεδιασμό Μεταφορών από το Imperial College και διδακτορικό από το Τμήμα Πολιτικών Μηχανικών ΑΠΘ στη "Σχέση της κυκλοφορίας με το περιβάλλον", όπου διδάσκει από το 1980 με τον βαθμό του Καθηγητή, γνώριζε βαθιά τη Νένη Σπάρτση.

Στον συγκινητικό αποχαιρετισμό του, σε ανάρτηση του στο Facebook την περιέγραψε με λόγια γεμάτα θαυμασμό: "Είναι γνωστό σε όλους το αποτύπωμα της ξεχωριστής σχεδιαστικής της δουλειάς με την ομάδα του γραφείου της Schema 4 σε κτίρια, αστικές αναπλάσεις, διαγωνισμούς, ανακαινίσεις κατοικιών, καταστημάτων και ξενοδοχείων και σε κάθε είδους αρχιτεκτονικές και αισθητικές παρεμβάσεις. Πιο πολύ όμως από την επαγγελματική της επιτυχία, η Νένη ξεχώριζε για τον σπάνιο χαρακτήρα, το ήθος, το απαράμιλλο στυλ και την ανεπιτήδευτη γοητεία της".

Ο Βούγιας συνέχισε με έναν αναπόφευκτα λυρικό τρόπο, να περιγράφει την προσωπικότητα της συναδέλφου και φίλης του: "Καθώς η γυναίκα αυτή εκφραζόταν πάντοτε με περισσή τόλμη και ειλικρίνεια προσπαθώντας να ζήσει ελεύθερα χωρίς υποκριτικούς περιορισμούς, θύμιζε σύγχρονες ηρωίδες που πίστευα πως υπάρχουν μόνο σε μυθιστορήματα και θεατρικά έργα ή στο σινεμά". Την παρομοίασε με ηρωίδες του Ίψεν, του Τενεσί Ουίλιαμς, του Φλωμπέρ και του Τολστόι, καταλήγοντας ότι "ήταν πλασμένη από την ύλη που φτιάχνονται τα όνειρα".

Η ζωή και σταδιοδρομία της

Η Ελένη Σπάρτση αποφοίτησε το 1983 από την Αρχιτεκτονική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστήμιου Θεσσαλονίκης. Από το 1988 ξεκίνησε να λειτουργεί ως μελετητικό σχήμα μαζί με τρεις συναδέλφους της: τη Νέλη Αρβανιτοπούλου, τη Δώρα Δακή και τον Γιώργο Χορόζογλου. Οι τέσσερις αρχιτέκτονες συνεργάστηκαν στενά ως μόνιμοι συνεργάτες του καθηγητή Α. Μ. Κωτσιόπουλου έως το 1995, συσσωρεύοντας πολύτιμη εμπειρία και αναπτύσσοντας την κοινή τους αρχιτεκτονική φιλοσοφία.

Το 2001, οι τέσσερις συνάδελφοι έκαναν το επόμενο σημαντικό βήμα στην επαγγελματική τους πορεία και ίδρυσαν επίσημα την εταιρία schema4architects. Το γραφείο εγκαταστάθηκε αρχικά στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, αλλά το 2005 μετακόμισε στη δυτική περιοχή της πόλης(στην οποία έχουμε κάνει ήδη αφιέρωμα), κοντά στο εγκαταλειμμένο εργοστάσιο Φιξ. Η επιλογή ήταν συμβολική: οι αρχιτέκτονες μετέτρεψαν έναν παλιό βιοτεχνικό χώρο σε σύγχρονα γραφεία, δείχνοντας έμπρακτα τη φιλοσοφία τους για την αναβίωση και αξιοποίηση του αστικού ιστού.

Η Schema 4 έβαλε τη σφραγίδα της σε έργα δημόσιων και ιδιωτικών χώρων με διάφορους θεματικούς άξονες, όπως ο τουρισμός, ο πολιτισμός, ο δημόσιος χώρος και η εκπαίδευση. Με εμπειρία τριών δεκαετιών σε σύνθετα αρχιτεκτονικά έργα, το γραφείο παρείχε υπηρεσίες αρχιτεκτονικού σχεδιασμού καθώς και συμβούλου και επίβλεψης στους τομείς των ειδικών κτιριακών έργων, της μελέτης εσωτερικών χώρων, του σχεδιασμού εκθέσεων και της αποκατάστασης κτιρίων.

Εμβληματικά projects του Schema 4

Ανάμεσα στα πιο σημαντικά έργα της Schema 4 ξεχωρίζουν ορισμένα που έχουν γίνει σημεία αναφοράς στην ελληνική αρχιτεκτονική σκηνή. Ο σχεδιασμός των εκθέσεων του Μουσείου Ακρόπολης στην Αθήνα αποτελεί ένα από τα κορυφαία επιτεύγματα του γραφείου, με τη Σπάρτση να συμβάλλει στη δημιουργία χώρων που αναδεικνύουν με τον πιο κατάλληλο τρόπο τους αρχαιολογικούς θησαυρούς.

Στη Θεσσαλονίκη, το γραφείο ανέλαβε τη μελέτη του Μεγάρου Μουσικής Θεσσαλονίκης, συγκεκριμένα του κτιρίου Μ2. Το συγκεκριμένο έργο, που σχεδιάστηκε από τον Ιάπωνα αρχιτέκτονα Αράτα Ισοζάκι, αποτελεί δείγμα του μοντέρνου αρχιτεκτονικού ρεύματος, και η Schema 4 συνέβαλε στην ολοκληρωμένη υλοποίηση αυτού του εμβληματικού χώρου πολιτισμού. Η ίδια η Νένη Σπάρτση αναγνώριζε την ιδιαίτερη θέση που κατείχε στην καρδιά της ομάδας το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης, το οποίο αποτελεί σήμερα πόλο πολιτιστικής ακτινοβολίας για ολόκληρη τη Βόρεια Ελλάδα.

Ένα άλλο σημαντικό έργο στη Θεσσαλονίκη ήταν η ανάπλαση της Πλατείας Διοικητηρίου, ενός από τους πιο ιστορικούς και εμβληματικούς χώρους της πόλης. Η παρέμβαση της Schema 4 αναβάθμισε τον δημόσιο χώρο, συνδυάζοντας την ιστορική μνήμη με τη σύγχρονη αστική ζωή.

Εξίσου εντυπωσιακή ήταν η συμβολή του γραφείου στην αποκατάσταση του Δημοτικού Θεάτρου Πειραιά, ενός αριστουγήματος αρχιτεκτονικής που η ομάδα μελέτησε και παρακολούθησε στη φάση της ανακατασκευής του. Όπως η ίδια η Νένη ανέφερε σε συνέντευξή της, η εμπειρία αυτή ήταν ιδιαίτερα σημαντική για την επαγγελματική της πορεία.

Στον τομέα της φιλοξενίας, η Schema 4 διέπρεψε με το Domes Noruz Chania, ένα πολυτελές resort στα Χανιά της Κρήτης που έγινε φιναλίστ στον διαγωνισμό του Interior Design's Magazine Awards για το 2016. Το έργο, με την Ελένη Σπάρτση να είναι υπεύθυνη για τον σχεδιασμό των κοινόχρηστων και υπαίθριων χώρων, έλαβε διεθνή αναγνώριση και τοποθέτησε το γραφείο στον παγκόσμιο χάρτη της αρχιτεκτονικής φιλοξενίας. Το συγκρότημα, εμπνευσμένο από τον ήλιο της Κρήτης και τις Βενετσιάνικες Αρσανάδες του παλιού λιμανιού των Χανίων, αποτελεί παράδειγμα σύγχρονης αρχιτεκτονικής που αγκαλιάζει το παρελθόν και το παρόν.

Το γραφείο ανέλαβε επίσης το ξενοδοχείο-καζίνο Maestral στο Μαυροβούνιο, ένα κτίριο της εποχής του Τίτο που ανακαινίστηκε και αναμορφώθηκε με σύγχρονες προδιαγραφές. Η Νένη περιέγραφε το έργο αυτό ως μια ιδιαίτερη εμπειρία, τόσο λόγω του αρχιτεκτονικού ενδιαφέροντος όσο και της επαφής της με τον λαό της γειτονικής χώρας.

Το γραφείο συνεργάστηκε με διεθνή brands όπως Marriott, Radisson, Hilton και Wyndham, καθιερώνοντας ένα εντυπωσιακό portfolio στον τομέα των χώρων φιλοξενίας υψηλής ποιότητας. Η Schema 4 διαθέτει μελετητικό πτυχίο Ε' τάξης στις κατηγορίες αρχιτεκτονικών μελετών κτιριακών έργων και ειδικών αρχιτεκτονικών μελετών, ενώ από το 2022 είναι πιστοποιημένη σύμφωνα με τα πρότυπα EN ISO 9001:2015 και EN ISO 14001:2015.

Η φιλοσοφία της

Για την Ελένη Σπάρτση, η αρχιτεκτονική δεν ήταν απλώς μια επιστήμη, αλλά η ίδια η ζωή. "Υπάρχει μέσα σε όλα τα στοιχεία που μας περιβάλλουν, υπάρχει στη φύση, η φύση μας τη διδάσκει άλλωστε", είχε δηλώσει χαρακτηριστικά. Η αισθητική, πίστευε, δεν διδάσκεται -την έχεις ή δεν την έχεις. Αυτή η φιλοσοφία διαπερνούσε όλα τα έργα της, καθιστώντας τη δουλειά της αναγνωρίσιμη για την καθαρή αισθητική, τη λειτουργικότητα και τον σεβασμό στο περιβάλλον.

Η Νένη Σπάρτση έφυγε από τη ζωή τον Δεκέμβριο του 2025, αφήνοντας πίσω της ένα πλούσιο αρχιτεκτονικό έργο και μια κληρονομιά που θα εξακολουθεί να εμπνέει γενιές αρχιτεκτόνων. Η απώλειά της αφήνει ένα σημαντικό κενό στην αρχιτεκτονική κοινότητα της Θεσσαλονίκης και ολόκληρης της Ελλάδας, όμως η συνεισφορά της παραμένει ζωντανή μέσα από τα έργα της που συνεχίζουν να εμπλουτίζουν την αστική και πολιτιστική τοπιογραφία της χώρας.

Όλες οι φωτογραφίες είναι από το site του αρχιτεκτονικού γραφείου Schema 4. Για περισσότερες πληροφορίες: www.schema4.gr

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr