Με το ένα πόδι στην αρχαιότητα και το άλλο στη βιομηχανική της κληρονομιά, η Ελευσίνα, έχοντας πρόσφατη την αρχιτεκτονική της μεταμόρφωση μέσα από τον τίτλο της πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης, αναζητά έναν καινούργιο οικονομικό και κοινωνικό ρόλο για το μέλλον.

Πριν από κάποιες δεκαετίες, το πέρασμα από την Ελευσίνα, σήμαινε ότι έπρεπε να κλείσουμε το παράθυρο του αυτοκινήτου, λόγω της δυσοσμίας από τα τριγύρω εργοστάσια. Η εικόνα των 80s, αυτή της εγκατελλειμένης εργατικής πόλης, με τα χαμηλά εισοδήματα, την έλλειψη πολιτιστικών υποδομών και ψυχαγωγίας, άρχισε να αλλάζει τα τελευταία χρόνια, με αποκορύφωμα το 2023, που πήρε τον τίτλο της "Πολιτιστικής πρωτεύουσας της Ευρώπης”.

Συναντηθήκαμε με τη Χρύσα Μαρτίνη, διευθύντρια κτιριακών εγκαταστάσεων και υποδομών της 2023 Ελευσίς, στο επίσης ανακαινισμένο, Παλαιό Δημαρχείο της Ελευσίνας, δίπλα στα αρχαία μνημεία και μπροστά από την Παναγία Μεσοσπορίτισσα (ή Πολυσπορίτισσα, όπως αναφέρεται και στο έθιμο των "Πολυσπορίων”), ένα μικρό μεταβυζαντινό εκκλησάκι που βρίσκεται μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ελευσίνας στον ίδιο δηλαδή χώρο όπου τελούνταν τα αρχαία Ελευσίνια Μυστήρια. Έτσι διαπιστώσαμε, ότι τα πράγματα άλλαξαν δραματικά μετά το 2021, όταν η διοργάνωση μετατέθηκε από το 2021 στο 2023 λόγω της πανδημίας. Με την ανασύσταση του διοικητικού συμβουλίου και την ανάληψη του καλλιτεχνικού προγράμματος από τον Μιχαήλ Μαρμαρινό, αναπτύχθηκε μια νέα, φιλόδοξη στρατηγική. Επειδή μεσολάβησε η καραντίνα, δεν έπρεπε να χαθεί χρόνος, τόνισε η Μαρτίνη. Η συμβολή της προέδρου του ΔΣ Δέσποινας Γερουλάνου και της Διευθύνουσας Συμβούλου Νανάς Σπυροπούλου ήταν καθοριστική στη διαμόρφωση μιας στρατηγικής που θα επέφερε ουσιαστική αλλαγή στην πόλη. Στόχος ήταν η δημιουργία ενός δικτύου πολιτιστικών υποδομών που θα απλωνόταν σε όσο το δυνατόν μεγαλύτερο μέρος της Ελευσίνας, ρίχνοντας φως σε σημεία από τα οποία οι κάτοικοι απέστρεφαν το βλέμμα τους.

Ας μιλήσουν τα νούμερα

Η αλλαγή αποτυπώνεται ξεκάθαρα στα στατιστικά στοιχεία. Το 2020, η Πολιτιστική Πρωτεύουσα είχε στη διάθεσή της μόλις τέσσερα venues, συνολικής έκτασης 2.950 τ.μ., και 3.700 τ.μ. δημόσιου χώρου. Σήμερα, έχουν αποκατασταθεί, ενεργοποιηθεί και αξιοποιηθεί 13 διαφορετικά venues έκτασης 10.765 τ.μ., και περίπου 100.000 τ.μ. δημόσιου χώρου που παρέμεναν άγνωστα και ανεκμετάλλευτα.

Αυτή η εντυπωσιακή αύξηση δεν ήταν εύκολο εγχείρημα. Η ομάδα του προγράμματος αντιμετώπισε πολλαπλές προκλήσεις: μπερδεμένο ιδιοκτησιακό καθεστώς, την πίεση του χρόνου και εκτενείς εργασίες αποκατάστασης που απαιτούσαν τα αρχιτεκτονικά μνημεία της πόλης. Για να επισπεύσουν τις διαδικασίες, υιοθέτησαν μια καινοτόμο χορηγική πολιτική με πολιτιστικές χορηγίες σε είδος, ενώ οι μελέτες εκπονούνταν κατά βάση από μέλη της ίδιας της ομάδας.

Η Μεταμόρφωση

Το Παλαιό Ελαιουργείο, το πρώτο εργοστάσιο της Ελευσίνας που λειτούργησε από το 1875 έως το 1960, αποτελούσε ήδη σημαντικό πολιτιστικό πυρήνα φιλοξενώντας τα Αισχύλεια από το 1995. Οι τρεις πέτρινες αποθήκες αποκαταστάθηκαν για το έτος τίτλου και λειτουργούν πλέον ως πολυμορφικοί χώροι πολιτισμού, ενώ στον όμορο χώρο προχωρά η μεταστέγαση του Αρχαιολογικού Μουσείου.

Η βιομηχανία ΙΡΙΣ, πρωτοπόρος στα βερνίκια και τα χρώματα (1925-1970), μετατράπηκε σε σύγχρονο πολυχώρο πολιτισμού, φιλοξενώντας συνέδρια, συναυλίες και μεγάλες εικαστικές εκθέσεις. Ένας άλλοτε εγκαταλελειμμένος χώρος έγινε ζωντανός πυρήνας δημιουργίας.

Ο Σιδηροδρομικός Σταθμός Ελευσίνας, που λειτούργησε από το 1884 έως το 2001, άρχισε να φθίνει μετά την παύση λειτουργίας του. Σήμερα αποτελεί έδρα της νεανικής ομάδας Cultterra και σημείο εκκίνησης του κοινοτικού ραδιοφώνου "Φωνές της Ελευσίνας". Η κομβική του θέση, ως συνδετικό σημείο ανάμεσα στην Άνω και Κάτω Ελευσίνα, ενίσχυσε την αξία της επανάχρησής του.

Το σινέ ΕΛΕΥΣΙΣ, κτίριο υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας που λειτούργησε ως κινηματογράφος, επανήλθε στην ενεργό ζωή τον Δεκέμβριο του 2023, προσφέροντας στην Άνω Ελευσίνα τον πρώτο δημοτικό κλειστό χώρο πολιτισμού. Το Παλαιό Δημαρχείο, διώροφο κτίριο του 1928, αξιοποιήθηκε ως κεντρικός χώρος διοικητικής υποστήριξης της διοργάνωσης και φιλοξενεί εκθέσεις, σεμινάρια και εκπαιδευτικά προγράμματα με ιδιαίτερα υψηλή επισκεψιμότητα.

Νέοι χώροι αναψυχής και δημιουργίας

Η αναγέννηση της Ελευσίνας δεν περιορίστηκε μόνο στα κτίρια. Το πρώην camping ΟΑΣΗ, ένας εγκαταλελειμμένος υπαίθριος χώρος περίπου 40 στρεμμάτων, ενεργοποιήθηκε για πρώτη φορά με το EcoCulture Festival τον Σεπτέμβριο του 2022. Με την ανάπλασή του, ο Δήμος απέκτησε το μεγαλύτερο πάρκο αναψυχής της πόλης, έναν σημαντικό "πνεύμονα" πρασίνου σε μια περιοχή όπου τέτοιοι χώροι σπανίζουν.

Το ARKOPOLIS, η περιοχή με τα ιστορικά καμίνια, μετατράπηκε σε πολυτροπικό πολιτιστικό χώρο με γλυπτικές κατασκευές, εργαστήρια, παραστάσεις και ένα καλλιτεχνικά επιμελημένο skatepark που προσελκύει νέους και επισκέπτες. Το πρώην Αναψυκτήριο, σε κομβικό σημείο του παραλιακού μετώπου, έγινε πόλος έλξης για νέους και τοπικούς συλλόγους.

Καινοτομία και βιωσιμότητα

Το ΕΛΕVΣΙΣ Innovation Lab συνδέει τη βιομηχανική ιστορία της πόλης με σύγχρονη πολιτιστική δραστηριότητα και δημιουργική βιομηχανία. Περιλαμβάνει εργαστήριο ψηφιακής κατασκευής με τρισδιάστατη αναπαραγωγή και εργαστήριο κεραμικής, προάγοντας καινοτομία, πολιτιστική ανάπτυξη και οικονομική αναγέννηση σύμφωνα με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης του ΟΗΕ.

Legacy

Καθώς το τριήμερο λήξης της διοργάνωσης (15-17 Δεκεμβρίου) φέρει τον τίτλο "Μυστήριο 1 Λήξη: Έναρξη", σηματοδοτείται και επίσημα η αρχή μιας νέας εποχής για την Ελευσίνα. Η πόλη κληρονομεί ένα ολοκληρωμένο δίκτυο πολιτιστικών υποδομών που εκτείνεται σε όλη της την έκταση, αποκατεστημένα αρχιτεκτονικά μνημεία, ζωντανό παραλιακό μέτωπο και, το σημαντικότερο, μια νέα πολιτιστική ταυτότητα.

Αυτή η μεταμόρφωση αποδεικνύει ότι μια βιομηχανική πόλη με βαρύ παρελθόν μπορεί να αναγεννηθεί μέσω του πολιτισμού, μετατρέποντας εγκαταλελειμμένα βιομηχανικά μνημεία σε ζωντανούς χώρους τέχνης και δημιουργίας. Το success story της Ελευσίνας δεν είναι μόνο η επιτυχημένη διοργάνωση ενός πολιτιστικού έτους, αλλά η δημιουργία μιας βιώσιμης υποδομής που θα συνεχίσει να υπηρετεί την τοπική κοινωνία και τους επισκέπτες για τα επόμενα χρόνια. Είναι ένα μοντέλο αστικής αναγέννησης που θα μπορούσε να εμπνεύσει και άλλες ελληνικές και ευρωπαϊκές πόλεις που έχουν υποστεί τις συνέπειες της αποβιομηχανοποίησης. Ας ελπίσουμε λοιπόν, στην περαιτέρω αξιοποίηση των κτιρίων που έγιναν αντικείμενο μεγάλων επενδύσεων, χρόνου, κόπου, χρήματος αλλά και συναισθήματος, για να υπάρξει σε αυτήν την "ταλαιπωρημένη” στο παρελθόν, περιοχή, ένα πιο δίκαιο μέλλον.

Photos:
John Stathis
John Kouskoutis
Chryssa Martini
2023 Eleusis

Οι πιο πρόσφατες Ειδήσεις

Διαβάστε πρώτοι τις Ειδήσεις για ό,τι συμβαίνει τώρα στην Ελλάδα και τον Κόσμο στο thetoc.gr