Η πιο βραβευμένη αρχιτεκτονική αναβίωση της αισθητικής του Βυζαντίου

Στο ιστορικό κέντρο της Θεσσαλονίκης, δίπλα στο μοναστήρι της Αγίας Θεοδώρας, το πεντάστερο ξενοδοχείο MonAsty ξεχωρίζει ως μια σύγχρονη ερμηνεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς.

Το interior design του έργου υπογράφουν οι Nana architects, σε συνεργασία με την Ελευθερία Ντεκώ για τον φωτισμό, και το συγκεκριμένο ξενοδοχείο ξεχωρίζει, έχοντας ήδη κατακτήσει τη διεθνή αναγνώριση, σαρώνοντας κυριολεκτικά τα βραβεία αρχιτεκτονικού σχεδιασμού σε παγκόσμιο επίπεδο. Αναφέρουμε σαν παράδειγμα, τον τίτλο του "ξενοδοχείου της χρονιάς" από την κριτική επιτροπή του αρχιτεκτονικού περιοδικού Archello.

Η λίστα των βραβείων, δεν σταματάει εκεί: Το έργο κέρδισε το Global Architecture Awards, Gold Winner στην κατηγορία Hospitality & Hotels - Build, το Frame Award για το Hotel of the Year, το Kyoto Global Design Award στην κατηγορία Restaurant, Hotel, Bar, το Global Architecture Design Award με Platinum βραβείο στην κατηγορία Hospitality, το Shenzhen Idea-Tops Award για Architectural Interior Lighting Environment Design, καθώς και το LIV Hospitality Design Award για το Interior Design of the Year. Το έργο έφτασε επίσης στη λίστα των φιναλίστ των Dezeen Awards 2023.

Τα σχόλια μάλιστα. των κριτών του Frame Award, ενός από τα πιο σημαντικά βραβεία, αποτελούν ένα καλό δείγμα της ουσίας της επιτυχίας του έργου: "Ο τρόπος που η ιστορία βρίσκεται σε έναν σιωπηλό διάλογο με το νέο", "Υπέροχη χωρική αφήγηση μέσα από την φόρμα, την υλικότητα και το φως", "Λεπτή ισορροπία μεταξύ μνημειακότητας και οικειότητας".

Η πιο βραβευμένη αρχιτεκτονική αναβίωση της αισθητικής του Βυζαντίου — Το interior design και η τέχνη του φωτισμού

Ο Μάνος Χατζιδάκις ως πηγή έμπνευσης

Το σχεδιαστικό concept του ξενοδοχείου αντλεί έμπνευση από την πρώτη εντύπωση του μεγάλου συνθέτη για τη Θεσσαλονίκη, όταν μπήκε στην πόλη το 1945, αργά το βράδυ της Μεγάλης Πέμπτης: "Μπαίνοντας στη Θεσσαλονίκη το '45, αργά το βράδυ της Μ. Πέμπτης είχε τελειώσει η λειτουργία και οι εκκλησίες άδειες, φωτισμένες ηχούσαν πένθιμα. Περπατούσα μόνος και θαμπωμένος -- είπα από μέσα μου: 'Θεέ μου, πόση αμαρτία πρέπει να περιέχει αυτή η πόλη για να 'χει τόσες εκκλησίες’". Ο Χατζιδάκις, που έμελλε να γίνει "φανατικός λάτρης της πόλης και των αφανών κατοίκων της", προσφέρει με αυτήν την εικόνα το κλειδί για τη χωρική αφήγηση που δημιούργησε το γραφείο. Για το πρώτο πεντάστερο ξενοδοχείο της σειράς Autograph Collection της Marriott International στην καρδιά του ιστορικού κέντρου της πόλης, οι αρχιτέκτονες αναζήτησαν ένα σχεδιαστικό concept που να συνδυάζει την εντοπιότητα της Βυζαντινής Θεσσαλονίκης με το πολυτελές brand.

ΒΡΑΒΕΙΟ2 — Άλλος ένας λιτός συνδυασμός design και φωτισμού

Η Αποτύπωση της Βυζαντινής Παράδοσης

Ο Ερμής Αδαμαντίδης, πρώην αρχιτέκτονας των Foster+Partners και συνιδρυτής μαζί με τη Δομινίκη Δαδάση(πρώην αρχιτέκτονας των Zaha Hadid architects), του αρχιτεκτονικού γραφείου, εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο αποτυπώνεται η βυζαντινή παράδοση στο κλίμα και στα έπιπλα του εσωτερικού: "Έχοντας θέσει σαν στόχο να δημιουργήσουμε μια ατμόσφαιρα αντίστοιχη με αυτήν ενός βυζαντινού μοναστηριού σε μια σύγχρονη λειτουργία ενός πολυτελούς ξενοδοχείου χρησιμοποιήσαμε στοιχεία της βυζαντινής αρχιτεκτονικής κληρονομιάς με έναν ελεύθερο και απενοχοποιημένο τρόπο".

Αυτή η προσέγγιση έδωσε στην ομάδα έναν ξεκάθαρο κανόνα σύνθεσης που μπορούσαν να ακολουθήσουν είτε αφορούσε στη διάταξη των χώρων, στα μορφολογικά στοιχεία, στην υλικότητα ή τη χρωματική παλέτα. Όπως σημειώνει ο Αδαμαντίδης: "Χαρακτηριστικά της σύνθεσης είναι η έντονη συμμετρία, ο συνδυασμός φυσικών υλικών όπως πέτρα, ξύλο, τούβλο και ασβεστοκονίαμα, και αρχιτεκτονικά στοιχεία όπως κόγχες, καμάρες και θόλοι. Η χρήση του φωτός επίσης καθίσταται κρίσιμη για την ανάδειξη των μορφών και των υφών μέσα στον χώρο αλλά και για μια θεατρική εναλλαγή χωρικών αισθήσεων μεταξύ ανάτασης και μυστικισμού".

Το Βυζάντιο στη Σύγχρονη Αρχιτεκτονική

Η αισθητική του Βυζαντίου, που πάντα με έλκυε, παρά τη μεγαλοπρέπειά της, έχει παραμείνει σχετικά στο περιθώριο της διεθνούς αρχιτεκτονικής συζήτησης. Ο Αδαμαντίδης αναλύει: "Ίσως αντιμετωπίστηκε ως ένα πεπερασμένο και κλειστό σύστημα αξιών το οποίο δεν εξελίχθηκε μέσα στην ιστορική και γεωγραφική συγκυρία παρά μόνο σε σχέση με μια πολύ καθορισμένη θρησκευτικότητα". Ωστόσο, όπως επισημαίνει, τα πράγματα αλλάζουν: "Πάντως είναι γεγονός πως το αισθητικό του βάθος και η πολύπλοκη παρακαταθήκη του μελετάται με λιγότερη προκατάληψη τις τελευταίες δεκαετίες".

Αυτή η νέα προσέγγιση έχει επιτρέψει την ανάπτυξη μιας σύγχρονης εικαστικής γλώσσας πάνω στη Βυζαντινή ζωγραφική, όπως στο έργο του Στέλιου Φαϊτάκη ή του street artist Φίκου, με τον οποίο οι αρχιτέκτονες είχαν την ευκαιρία να συνεργαστούν στο συγκεκριμένο έργο. Ο Φίκος φιλοτέχνησε το δίπτυχο-τοιχογραφία που βρίσκεται στην κεντρική είσοδο του λόμπι, συνδέοντας την παραδοσιακή βυζαντινή αισθητική με τη σύγχρονη urban τέχνη.

Η φιλοσοφία πίσω από το έργο

Παραφράζοντας τον φινλανδό αρχιτέκτονα Juhani Pallasmaa, ο Αδαμαντίδης εξηγεί τι έχει να διδάξει η βυζαντινή αρχιτεκτονική στη σύγχρονη πρακτική: "Η αρχιτεκτονική σήμερα τείνει να αγκαλιάζει το μυαλό και τα μάτια ενώ αφήνει ορφανά το σώμα και τις υπόλοιπες αισθήσεις αλλά και την μνήμη, την φαντασία και τα όνειρα".

Η "επαφή" με ένα βυζαντινό μοναστήρι προσφέρει κάτι διαφορετικό: "Ένα χωρικό βίωμα δηλαδή που δεν δίνει απλά έμφαση στην εικόνα και την μορφή αλλά στην εμπειρία όλων των αισθήσεων και στην αλληλεπίδραση ανθρώπινου σώματος και κατασκευασμένου χώρου". Είναι, όπως λέει, παράδοξο πως μια αρχιτεκτονική που υπηρετεί το άυλο και μεταφυσικό μπορεί να προκαλεί μια "σωματική", πολυ-αισθητηριακή εμπειρία που συχνά λείπει από τα σύγχρονα κτίρια.

Η σημασία της έρευνας και στην αρχιτεκτονική

Το κτίριο του ξενοδοχείου βρίσκεται δίπλα στο μοναδικό ενεργό μοναστήρι στο κέντρο της πόλης, αυτό της Αγίας Θεοδώρας, που πήρε τη θέση ενός βυζαντινού μοναστηριού που κάηκε στη μεγάλη πυρκαγιά του 1917. Η ερευνητική διαδικασία ήταν καθοριστική για το έργο. Όπως εξηγεί ο Αδαμαντίδης: "Όπως και με τα περισσότερα έργα μας θεωρούμε την έρευνα κομμάτι της σχεδιαστικής διαδικασίας ώστε η νέα κατασκευή να ενταχθεί όσο το δυνατόν πιο αρμονικά στο άμεσο περιβάλλον". Η έρευνα, όπως τονίζει, δεν περιορίζεται μόνο στο κτισμένο περιβάλλον και την ιστορία του, αλλά επεκτείνεται και στην κοινωνική δυναμική της περιοχής και στις δυνατότητες συμπερίληψης της τοπικής κοινωνίας.